Stres może działać motywująco. Jednakże kiedy człowiek boryka się ze stresującymi zdarzeniami przez dłuższy czas, może to wywierać na niego zdecydowanie negatywny wpływ. Przez stres dochodzić może zarówno do ciągłego rozdrażnienia, jak i do zmian funkcjonowania organizmu w postaci np. zwiększonego pocenia. Stres może być groźny, dlatego powinno się go zwalczać – jakie są jednak sposoby na radzenie sobie ze stresem?
Co to jest stres?
O stresie mówi się dużo. Powodem takiej sytuacji jest zapewne to, że stres jest uważany za czynnik, który wyjątkowo negatywnie może wpływać zarówno na zdrowie psychiczne, jak i na zdrowie fizyczne ludzi. Co ciekawe, nie każdy doświadczany przez człowieka stres prowadzi do różnych zagrożeń – stres czasami… pomaga. Czym więc jest tak naprawdę stres i gdzie jest granica pomiędzy „dobrym” a „złym” stresem?
Stres zasadniczo można rozpatrywać w dwóch aspektach. Pierwszy z nich związany jest z psychologią – w tej sytuacji jako stres rozumie się reakcje psychiki na sytuacje, którym człowiek ogólnie nie jest w stanie sprostać. Ciężko byłoby wymienić pełną listę sytuacji mogących być przyczyną stresu. Wynika to z tego, że każdy człowiek jest inny – z tego względu jedna osoba może przejść obok danej sytuacji całkowicie obojętnie, z kolei dla innej takie samo zdarzenie może być już źródłem bardzo silnego stresu. Jako przykłady zdarzeń, które mogą prowadzić do stresu psychicznego, wymienić można:
- rozstanie z partnerem,
- śmierć bliskiej osoby,
- zmianę miejsca zamieszkania,
- utratę pracy,
- problemy finansowe,
- rozpoznanie jakiejś ciężkiej choroby u danego człowieka lub u kogoś z jego bliskich.
Stres rozpatrywać można również jako problem ściśle fizyczny. W takim przypadku źródłem stresu dla organizmu – związanym z zaburzeniem jego homeostazy (równowagi) – może być np. doświadczenie urazu, rozwój jakiegoś schorzenia organicznego czy nawet przebycie jakiejś operacji.
W trakcie doświadczania stresu dochodzi do aktywacji tzw. osi stresu, w skład której wchodzą podwzgórze, przysadka oraz nadnercza. Ostatecznym efektem takowego pobudzenia jest wzmożenie produkcji hormonów sterydowych (w postaci przede wszystkim glikokortykosteroidów), a także adrenaliny. Hormony te oczywiście są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, jednakże kiedy ich ilość we krwi jest zbyt duża, wówczas negatywnie odbija się to na stanie zdrowia.
Czy wiesz że: stres może osłabiać układ immunologiczny?
Stres nie zawsze jest szkodliwy. Tak naprawdę rolą stresu jest przygotowanie człowieka do działania, zmotywowanie go do walki. W stresujących sytuacjach ludzie stają się bardziej uważni, wyostrzają im się zmysły – tego typu zjawiska w przeszłości zwiększały szanse ucieczki chociażby przed jakimś drapieżnikiem czy innym agresorem. Dzisiaj stres również może się przydać – dzięki odczuwaniu stresu czasami łatwiej skończyć jakieś zadanie w pracy czy w szkole. Jak to jednak zwykło się popularnie mawiać, w nadmiarze wszystko szkodzi – tak samo jest ze stresem.
Objawy stresu
Sam stres prowadzić może do uczucia niepokoju, lęku i rozdrażnienia. Człowiek odczuwający stres może czuć się rozbity, rozdarty i drażliwy, zmartwiony. Objawem stresu mogą być również trudności z koncentracją i uwagą. Stres prowadzi nie tylko do dolegliwości ściśle powiązanych z psychiką, ale i powoduje on różne zmiany związane z funkcjonowaniem narządów organizmu. W stresujących sytuacjach może dochodzić do silnej aktywacji układu współczulnego (jednej z części autonomicznego układu nerwowego). Efektem tego jest znaczne przyspieszenie czynności serca, zwiększenie potliwości, rozszerzenie źrenic czy przyspieszenie oddychania. Pojawiać się mogą również drżenia mięśniowe (skutkujące wystąpieniem – czasami silnego – drżenia rąk).
O negatywnym wpływie stresu na ludzki organizm przekonać może to, do jak dużej ilości problemów stres może doprowadzić. Przewlekły stres może skutkować:
- problemami natury seksualnej (np. obniżeniem libido, impotencją czy przedwczesnym wytryskiem),
- zaburzeniami płodności (związanymi czy to z bezpłodnością, czy ze znacznymi trudnościami z zajściem w ciążę),
- występowaniem tzw. schorzeń psychosomatycznych (określane w ten sposób są te jednostki, których występowanie w szczególny sposób jest powiązane z narażeniem na długotrwały stres, jako przykłady takich jednostek można wymienić zapalne choroby jelit, wyprysk skórny czy chorobę wrzodową żołądka).
Nie można zapomnieć o tym, że konsekwencją stresu bywa rozwój różnorodnych zaburzeń psychicznych. Przyczyn tego typu problemów wyróżnia się wiele, jedną z nich jest właśnie przewlekły stres. Zaburzeniami psychicznymi w szczególnie silny sposób powiązanymi ze stresem są takie problemy, jak zaburzenia lękowe (np. w postaci zespołu lęku uogólnionego) czy zaburzenia afektywne (przede wszystkim w formie zaburzeń depresyjnych).
Jak poradzić sobie ze stresem?
Uniwersalnego, idealnego sposobu na radzenie sobie ze stresem najprawdopodobniej nie ma – każdy człowiek posiada zwykle swoje własne metody na uporanie się ze stresem. Dla jednego człowieka świetnym sposobem na odprężenie się i zredukowanie poziomu stresu może być wędkowanie, dla innego z kolei jakaś aktywność sportowa – jazda na rowerze, granie w siatkówkę czy chodzenie na siłownię. Jeszcze inni ludzie mogą redukować stres poprzez czytanie książek czy oglądanie filmów. Spotkać można również entuzjastów takich ćwiczeń, jak joga, relaksacyjne ćwiczenia oddechowe czy tai-chi – one również bywają polecane jako świetna metoda na poradzenia sobie ze stresem.
Czasami człowiek przeżywa stresujące wydarzenia przez dłuższy czas i nawet mimo prób uporania się ze stresem, sam nie jest w stanie tego zrobić. W przypadku, kiedy taka osoba odczuwa przemęczenie i dręczą ją myśli, że nie jest ona w stanie samodzielnie poradzić sobie ze stresem – wtedy nie powinno się zwlekać, lecz poszukać specjalistycznej pomocy. Przy przeładowaniu emocjami związanymi z codziennymi zdarzeniami można się udać do psychologa czy psychoterapeuty – wymienieni specjaliści będą w stanie pomóc w uporaniu się ze stresem.
Zapamiętaj: Stres jest reakcją organizmu na różne zdarzenia, które zakłócają jego równowagę, może działać mobilizująco lub destrukcyjnie.
Stres z pewnością może motywować, jednakże w nadmiarze zdecydowanie może szkodzić i wywoływać problemy zarówno psychiczne, jak i somatyczne. Z tych właśnie względów stresu nie wolno bagatelizować – najkorzystniej jest wypracować sobie jakiś własny sposób na rozładowanie napięcia i regularnie „oczyszczać” głowę ze stresu. Tego rodzaju profilaktyka ma ona na celu zapobiegać – nierzadko nawet poważnym – konsekwencjom przewlekłego stresu.