Co to jest trądzik odwrócony? Objawy, przyczyny i sposoby leczenia

Większość osób zetknęła się z pewnością kiedykolwiek z pojęciem trądziku, a część populacji dotkliwie doświadczyła go dosłownie “na własnej skórze”. Mowa o trądziku pospolitym, który w okresie dojrzewania z różnym nasileniem może dotyczyć nawet 80% populacji. Mało kto zdaje sobie jednak sprawę z istnienia schorzenia o podobnej nazwie, lecz całkowicie odmiennym przebiegu klinicznym, jakim jest trądzik odwrócony. Czym różni się trądzik odwrócony od trądziku pospolitego oraz czy jest on zaraźliwy? Jak leczy się trądzik odwrócony?

Co to jest trądzik odwrócony?

Trądzik odwrócony, określany także mianem ropnego zapalenia apokrynowych gruczołów potowych jest to przewlekła, zapalna i nawrotowa choroba skóry oraz tkanki podskórnej. Pojawia się ona po okresie pokwitania i polega na występowaniu bardzo bolesnych, głęboko umiejscowionych zmian zapalnych (guzów skórno-podskórnych) w okolicach skóry o dużej liczbie gruczołów potowych apokrynowych. Średni wiek pojawienia się objawów choroby to 20-30 rok życia, a szczególnie predysponowane do jej rozwoju są osoby ze znaczną nadwagą oraz palące tytoń. Trądzik odwrócony nieco częściej dotyczy mężczyzn. Częstość występowania schorzenia szacuje się na około 1-4% populacji.

*gruczoły apokrynowe – gruczoły potowe uchodzące do mieszków włosowych, występujące obficie w okolicy dołów pachowych, pachwin, narządów płciowych oraz odbytu. Wydzielina tych gruczołów jest bezwonna, a dopiero po kontakcie z bytującymi na skórze bakteriami nabiera charakterystycznego zapachu. Uaktywniają się one dopiero w okresie pokwitania, dlatego też trądzik odwrócony nie występuje przed okresem dojrzewania.

Trądzik odwrócony – objawy

Newsletter Medovita - przydatne informacje, dostęp do nowych e-booków przed premierą.
Zapisuję się

Pierwotne zmiany skórne w trądziku odwróconym mają charakter bolesnych, zaczerwienionych guzków podskórnych. Występują one w otoczeniu mieszków włosowych, w okolicach o dużym zagęszczeniu gruczołów potowych apokrynowych, czyli:

  • pod pachami;
  • w okolicy pachwin;
  • w sąsiedztwie narządów płciowych;
  • w okolicy okołoodbytniczej;
  • u kobiet w okolicy podpiersiowej.

Obszary te w terminologii medycznej nazywane są okolicami wyprzeniowymi, czyli miejscami, gdzie na skutek pocierania o siebie fałdów skórnych występuje większa tendencja do powstawania stanów zapalnych.

Początkowo choroba zajmuje mieszki włosowe- dochodzi w nich do hiperkeratozy (nadmiernego złuszczania się naskórka), co prowadzi do niedrożności, zastoju i namnażania bakterii. Następnie mieszki włosowe rozszerzają się i mają tendencję do pękania, co sprzyja formowaniu się podskórnych guzków zapalnych. Guzki te również mogą pękać, co nasila stan zapalny i powoduje tworzenie się bolesnych, głębokich ropni, czyli ograniczonych ognisk ropy w obrębie skóry i tkanki podskórnej. Tworzą się także przetoki, z których wydobywa się ropna treść. Bardzo często może ona ulegać nadkażeniom bakteryjnym, które są odpowiedzialne za nieprzyjemny zapach wydzieliny. Po wygojeniu ostrego stanu zapalnego, w zmienionej chorobowo okolicy powstają bardzo rozległe obszary mostkowatych blizn, które są szpecące i mogą prowadzić do zaciągnięć skóry.

Zapamiętaj: Etiologia trądziku odwróconego jest niejasna, a precyzyjne ustalenie czynników mogących wywoływać to schorzenie wymaga dalszych badań.

Zmiany zapalne są dla pacjenta bardzo bolesne, nierzadko uniemożliwiając mu podstawowe codziennie czynności, takie jak chodzenie czy pracę w pozycji siedzącej. Trądzik odwrócony nie jest dla chorego jedynie problemem dermatologicznym, lecz schorzenie to wpływa na wiele aspektów jego życia. Pacjent staje się wycofany i lękliwy, wstydzi się przykrych zmian ze względu na ich nietypową lokalizację i przykry zapach, który może im towarzyszyć. Spotyka się z niezrozumieniem i stygmatyzacją przez otoczenie, a czasem nawet posądzany jest o zaniedbania higieniczne. Wszystkie te czynniki sprawiają, że jest on szczególnie podatny na rozwój zaburzeń depresyjnych i lękowych, a jego jakość życia jest znacznie obniżona.

*mieszki włosowe – zagłębienia naskórka, z których wyrastają włosy. Mieszek włosowy składa się z brodawki włosa, włosa, włóknistej torebki (pochewki), gruczołu łojowego oraz mięśnia przywłosowego.

*przetoka – niefizjologiczne połączenie (kanał) pomiędzy dwoma narządami wewnętrznymi lub między narządem wewnętrznym a błoną śluzową lub skórą.

Trądzik odwrócony – przyczyny

Gdy po raz pierwszy opisano tę jednostkę chorobową, uważano, że trądzik odwrócony jest schorzeniem gruczołów potowych apokrynowych, ponieważ zmiany skórne lokalizują się w obszarach skóry o dużej liczbie tych gruczołów. Ostatnie badania wykazały jednak, że trądzik odwrócony jest schorzeniem, które dotyczy głównie mieszków włosowych, w obrębie których dochodzi do hiperkeratozy (nadmiernego rogowacenia naskórka), powodując zniszczenie mieszków włosowych. Zajęcie gruczołów apokrynowych i rozwój stanu zapalnego są zjawiskami wtórnymi do zniszczenia mieszków włosowych.

Etiologia trądziku odwróconego jest niejasna, a precyzyjne ustalenie czynników mogących wywoływać to schorzenie wymaga dalszych badań. W jego powstawaniu postuluje się udział następujących czynników:

  • genetycznych – potwierdzono rodzinne występowanie tej choroby, ale wzór dziedziczenia nie jest poznany i wymaga dalszych badań;
  • palenie papierosów – wykazano, że ponad 90% chorych ze zdiagnozowanym trądzikiem odwróconym paliło w przeszłości ponad 20 papierosów dziennie. Uważa się, że nikotyna nasila hiperkeratozę w mieszkach włosowych, co sprzyja ich okluzji (zatykaniu) i w następstwie tego powstawaniu stanu zapalnego w otoczeniu mieszków włosowych;
  • zmieniona mikroflora skóry – zmieniony skład gatunkowy mikroorganizmów bytujących na skórze;
  • nadwaga i otyłość – ocena związku przyczynowo- skutkowego pomiędzy nadmiarem tkanki tłuszczowej a rozwojem trądziku odwróconego jest niejasna. Prawdopodobnie nadwaga sprzyja ocieraniu się fałdów skóry, gdzie dochodzi do nasilenia rogowacenia w obrębie mieszków włosowych. Sprzyja to ich okluzji i powstawaniu zmian zapalnych;
  • czynniki hormonalne – jak dotąd nie wykazano, jakie konkretnie zaburzenia hormonalne mogłyby sprzyjać rozwojowi trądziku odwróconego. Na wpływ hormonów wskazuje fakt, że schorzenie to rozpoczyna się dopiero po okresie dojrzewania, a po menopauzie całkowicie lub częściowo ustępuje.

Trądzik odwrócony – diagnostyka

Do rozpoznania trądziku odwróconego konieczne jest spełnienie trzech pierwszorzędowych kryteriów diagnostycznych:

  • obecność typowych dla trądziku odwróconego zmian skórnych tj. głębokich, bolesnych guzków podskórnych, ropni, drenujących przetok oraz mostkowatych blizn. Najczęściej wszystkie te zmiany występują u pacjenta jednocześnie;
    zmiany muszą znajdować się przynajmniej w jednym z typowych dla trądziku odwróconego obszarów tj. pod pachami, w pachwinach, w okolicy
  • okołoodbytniczej, na pośladkach i u kobiet pod piersiami;
  • stwierdzenie przewlekłego i nawrotowego przebiegu – wystąpienie przynajmniej dwóch zaostrzeń (nawrotów) w ciągu ostatnich 6 miesięcy.

Do klasyfikacji i nasilenia objawów trądziku odwróconego powszechnie stosowany jest system oceny zaawansowania wg Hurley, według którego wyróżniamy:

  • stadium I: tworzenie się ropni, bez przetok i tworzenia blizn;
  • stadium II: jeden ropień lub większa liczba nawracających ropni z tworzeniem przetok i bliznowaceniem;
  • stadium III: liczne ropnie, połączone między sobą przetokami, zajmujący cały obszar określonej lokalizacji np. pachwin.

Najczęściej u pacjentów obserwowane jest stadium I choroby, które dotyczy około 60% chorych z tym rozpoznaniem. Stadium III ze względu na zaawansowanie zmian i ciężki przebieg najgorzej rokuje co do trwałego wyleczenia i wymaga pilnej interwencji chirurgicznej. Wiele osób nie poszukuje pomocy lekarskiej na początku trwania choroby, gdy zmiany skórne są niewielkie, co może wynikać z jednej strony z niedostatecznej świadomości społecznej na temat choroby jaką jest trądzik odwrócony, a z drugiej strony z lokalizacji zmian (okołoodbytniczo, w okolicy narządów płciowych), która wiele osób wprawia w zakłopotanie i sprawia, że odwlekają one wizytę u dermatologa.

Trądzik odwrócony – leczenie

Leczeniem trądziku odwróconego zajmują się dermatolodzy we współpracy z chirurgami plastycznymi, gdyż możliwie wczesne leczenie operacyjne, niezależnie od stopnia zaawansowania zmian, uznaje się współcześnie za jedyną skuteczną formę terapii trądziku odwróconego. Niekiedy, ze względu na rozległość zmian, konieczne jest wykonanie kilku zabiegów operacyjnych. Wybór tej metody wynika z faktu, że jedynie chirurgiczny zabieg umożliwia usunięcie przetok, których obecność, ze względu na częste nadkażenia bakteryjne, jest przyczyną przewlekłego i nawrotowego charakteru choroby. Zabieg chirurgiczny polega na radykalnym usunięciu zmienionych chorobowo tkanek z marginesem zdrowej tkanki i zastosowaniu różnorodnych metod zamknięcia powstałych ubytków, poprzez:

  • samowygojenie – proces ten trwa długo, średnio 6-12 tygodni i jest obarczony ryzykiem zakażenia rany. Wielu pacjentów preferuje jednak tę formę, ponieważ nie wymaga ona unieruchomienia i nie wiąże się z dodatkowymi dolegliwościami bólowymi, które wynikałyby z pobrania fragmentu skóry niezbędnego do przeszczepu;
  • wykorzystanie metod chirurgicznych, np. przeszczepienie w miejsce ubytków płatów skóry pobranych z innych okolic. Techniki te skracają czas gojenia rany oraz zapewniają lepsze efekty estetyczne.

Wybór metody zamknięcia rany pooperacyjnej u konkretnego pacjenta zależy od lokalizacji i rozległości rany oraz od preferencji i doświadczenia operatora. Zabieg chirurgiczny jest metodą skuteczną- średnia częstość nawrotów szacowana jest na 2,5%, ale jest to ściśle uzależnione od pierwotnej lokalizacji zmian. Przykładowo, w przypadku zmian w okolicy podpiersiowej, częstość nawrotów wynosi aż około 50%, a przy zmianach okołoodbytniczych – niemal 40%.

Czy wiesz że:badań wynika, że czas odwlekania wizyty u lekarza przy zmianach o typie trądziku odwróconego w okolicach intymnych to średnio aż 7 lat?

Niekiedy w mniej zaawansowanych klinicznie postaciach trądziku odwróconego podejmowane są próby leczenia zachowawczego tj. stosowania antybiotyków, lecz postępowanie to z reguły przynosi jedynie przejściową poprawę, nie prowadząc do trwałego wyleczenia. Postępowanie takie nie jest wskazane, gdyż odsuwa w czasie wykonanie zabiegu chirurgicznego, a tym samym zmniejsza szanse na trwałe wyleczenie. Leczenie farmakologiczne ma natomiast zastosowanie już po przeprowadzeniu zabiegu operacyjnego i stosuje się je w celu zapobiegania nawrotom ropni i przetok. Najczęściej w tym celu stosowane są łącznie 2 antybiotyki- klindamycyna i ryfampicyna.

Duże nadzieje chorych cierpiących na trądzik odwrócony związane są z leczeniem biologicznym, czyli najnowocześniejszym rodzajem terapii, polegającym na hamowaniu nieprawidłowych reakcji układu odpornościowego oraz naśladowaniu funkcji białek występujących fizjologicznie w ludzkim organizmie. W badaniach klinicznych wykazuje ono taką samą lub nawet większą skuteczność niż leczenie operacyjne i jest wskazane u osób z bardzo ciężką postacią choroby, niereagującą na dotychczasowe formy terapii. Lekiem biologicznym, który z dobrym efektem stosowany jest u pacjentów z trądzikiem odwróconym jest adalimumab, jednak jak na razie mogą z niego skorzystać jedynie pacjenci objęci programem badań klinicznych.

Wszystkim pacjentom z rozpoznanym trądzikiem odwróconym zaleca się ponadto zaprzestanie palenia papierosów oraz redukcję masy ciała, gdyż działania też, choć nie są w stanie spowodować wycofania się już istniejących zmian skórnych, to zmniejszają ryzyko powstawania nowych zmian.

Czy trądzik odwrócony jest zaraźliwy?

Należy jednoznacznie podkreślić, że trądzik odwrócony nie jest schorzeniem zakaźnym- nie można się nim zarazić poprzez kontakt z osobą mającą zmiany skórne o typowej dla trądziku odwróconego lokalizacji. Trądzik odwrócony nie jest spowodowany przez zakażenie bakteryjne, a jeżeli występują nadkażenia bakteryjne, to są one wtórne do toczącego się w skórze procesu zapalnego. Pomimo niekiedy przykrego zapachu wydzieliny związanej z ropniami i przetokami, trądzik odwrócony nie wynika także z niedostatecznej higieny jak się niekiedy sądzi, a wydawanie takich osądów jest bardzo krzywdzące dla osób chorych. Nie należy się od takich pacjentów izolować, a wręcz przeciwnie- okazać im wsparcie, gdyż osoby cierpiące na trądzik odwrócony niejednokrotnie bardzo wstydzą się swojej choroby i obawiają się niezrozumienia i odtrącenia przez społeczeństwo. Mają oni obniżone poczucie własnej wartości oraz cierpią na zaburzenia seksualne, ponieważ ze względu na zmiany skórne w okolicach intymnych obawiają się odtrącenia przez potencjalnego partnera. Choroba bywa także częstą przyczyną czasowej niezdolności do pracy oraz korzystania ze zwolnień lekarskich, ponieważ zmiany skórne mogą być bardzo rozległe i bolesne, utrudniając funkcjonowanie i poprzez swoją lokalizację dłuższe przebywanie w jednej pozycji np. siedzenie przy biurku.

Trądzik odwrócony a trądzik pospolity

Jak już wspomniano we wstępie, trądziku odwróconego nie należy utożsamiać z trądzikiem pospolitym, gdyż ten drugi jest schorzeniem o wiele częstszym. Cechami odróżniającymi trądzik odwrócony od trądziku pospolitego są:

  • odmienna lokalizacja – trądzik odwrócony występuje głównie w okolicach wyprzeniowych tj. pod pachami, w pachwinach, w okolicy anogenitalnej (odbytniczo-płciowej) a także pod piersiami u kobiet. Trądzik pospolity zaś typowo lokalizuje się na twarzy, plecach oraz klatce piersiowej;
  • czas pojawiania się zmian – trądzik odwrócony występuje po okresie pokwitania, czyli około 20-30 roku życia, zaś trądzik pospolity typowo pojawia się podczas dojrzewania płciowego;
  • trądzik odwrócony częściej dotyczy mężczyzn, a trądzik pospolity z porównywalną częstością występuje u mężczyzn i kobiet;
  • nieco odmienny charakter zmian skórnych – dla trądziku pospolitego najbardziej charakterystyczne jest występowanie zaskórników, grudek oraz krost, a w trądziku odwróconym częściej występują ropnie i przetoki, które po wygojeniu pozostawiają bardzo szpecące, rozległe blizny;
  • odmienny sposób leczenia – w trądziku odwróconym leczeniem z wyboru jest chirurgiczne usunięcie zmienionych chorobowo obszarów skóry, podczas gdy leczenie trądziku pospolitego jest zachowawcze i polega m.in. na miejscowym oraz doustnym stosowaniu m.in. antybiotyków oraz retinoidów (leków będących pochodnymi witaminy A).

Trądzik odwrócony jest przewlekłym schorzeniem dermatologicznym o złożonej etiologii, objawiającym się powstawaniem bolesnych ropni, przetok i blizn w okolicach wyprzeniowych. Etiologia choroby nie jest znana, ale szczególnie narażone na rozwój trądziku odwróconego są osoby otyłe oraz palące tytoń. Podstawą leczenia trądziku odwróconego jest chirurgiczne usunięcie zmian, gdyż leczenie zachowawcze przynosi jedynie przejściowy, krótkotrwały efekt. Osoby cierpiące na trądzik odwrócony, poza opieką dermatologa oraz chirurga, nierzadko potrzebują także pomocy psychologicznej lub psychiatrycznej, gdyż choroba ta bardzo negatywnie wpływa na ich funkcjonowanie w sferze psychicznej, będąc źródłem kompleksów i poczucia odtrącenia.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *