Trądzik pospolity (zwany również trądzikiem młodzieńczym) to najczęściej występująca choroba przewlekła skóry. Szacuje się, iż w przeciągu życia, dotyka nawet 80% populacji. Przyczyną trądziku jest nagromadzenie martwych komórek naskórka, bakterii i sebum, które blokują ujścia gruczołów łojowych skóry i powodują ich stan zapalny. Choroba ta charakteryzuje się pojawieniem typowych zmian skórnych, takich jak zaskórniki, krostki i grudki, zwanych potocznie wągrami lub pryszczami. Zmiany te występują głównie w rejonach skóry, na których występuje największe zagęszczenie gruczołów łojowych- są to przede wszystkim skóra twarzy, pleców oraz dekoltu.
Co to jest trądzik?
Trądzik to bardzo często występująca choroba przewlekła skóry, która rozpoczyna się w okresie pokwitania. Dotyka znaczną większość młodzieży i przeważnie zanika wraz z końcem okresu dojrzewania, niemniej jednak istnieją przypadki obecności zmian trądzikowych w wieku dorosłym.
Na podstawie zmian skórnych, wyróżnić można dwa główne rodzaje trądziku:
- trądzik niezapalny: charakteryzujący się występowaniem zaskórników;
- trądzik zapalny: charakteryzujący się występowaniem grudek, krost, guzków i torbieli (cyst).
Objawy trądziku
Zmianami typowymi dla trądziku są tzw. zaskórniki, krostki oraz grudki, potocznie nazywane wągrami i pryszczami. Większe zmiany przybierają postać guzków i torbieli, które mogą być bolesne. Ogniska te często pozostawiają nieestetyczne przebarwienia lub blizny. Przeważnie kilka rodzajów zmian występuje jednocześnie.
- Zaskórniki dzielimy na zamknięte (białe) lub otwarte (czarne), w zależności od obecności poszerzenia ujścia gruczołu łojowego. Stanowią nadmiar sebum zablokowane w mieszkach włosowych.
- Grudki i krosty to zmiany czerwonego zabarwienia, mające średnicę ok. 2-5 milimetrów. Powstają, gdy bakteria P. acnes kolonizuje zaskórniki zamknięte i dochodzi do stanu zapalnego.
- Guzki z kolei to zmiany, które są większe, głębiej położone, i o twardszej konsystencji w stosunku do grudek. Cysty natomiast to guzki, które uległy ropnemu zapaleniu.
Przyczyny trądziku
Najważniejszą przyczyną trądziku jest okres dojrzewania. Podczas tego procesu wzrost poziomu androgenów – męskich hormonów płciowych, stymuluje produkcję sebum i namnażanie się nowych komórek naskórka. Sebum, inaczej zwany łojem skórnym, to substancja tłuszczowa produkowana przez gruczoły łojowe w celu nawilżenia i ochrony naskórka przed czynnikami zewnętrznymi. W normalnych warunkach sebum tworzy na powierzchni skóry ochronną warstwę i nadaje jej miękkość. Co więcej, jego kwaśne pH zapobiega namnażaniu się patogennych bakterii i grzybów.
Zapamiętaj: Niektóre leki mogą powodować trądzik.
Natomiast gdy produkcja łoju zwiększa się ponad normalny poziom, ujścia gruczołów łojowych zostają zablokowane przez jego nadmiar i rozpoczyna się proces zapalny. Zjawisku temu sprzyja również nadmierna produkcja nowych komórek naskórka. Nagromadzenie martwych komórek rogowych naskórka przyczynia się do blokowania ujścia gruczołów łojowych. W konsekwencji, stan taki sprzyja namnażaniu się bakterii i powstawaniu typowych dla trądziku zmian skórnych. W mieszkach włosowych, do których uchodzą gruczoły łojowe, dochodzi do nagromadzenia nadmiaru łoju, martwych komórek naskórka, oraz normalnie występujących na skórze człowieka bakterii beztlenowych Propionibacterium acnes. Wszystkie te czynniki prowadzą do powstania stanu zapalnego.
Innymi przyczynami trądziku są:
- zmiany hormonalne występujące podczas ciąży i cyklu menstruacyjnego;
- nieodpowiednio dobrane kosmetyki blokujące pory (ujścia gruczołów łojowych), niektóre detergenty, balsamy i odzież;
- wysoka wilgotność powietrza i nadmierne pocenie się.
Nie wykazano, by dieta, niedostateczna higiena twarzy czy stosunki płciowe miały powiązanie z pogorszeniem się objawów trądziku. Niektóre badania stawiają hipotezę wpływu produktów mlecznych i żywności o wysokim indeksie glikemicznym na trądzik. Objawy trądziku są zazwyczaj mniej intensywne podczas miesięcy letnich. Zjawisko to przypisuje się przeciwzapalnym właściwościom światła słonecznego. Niektóre leki, np. sterydy, lit, fenytoina oraz izoniazyd, pogarszają objawy trądziku bądź też mogą powodować jego pojawienie się u osoby poprzednio zdrowej.
Rodzaje trądziku
Poza typowym podziałem na trądzik zapalny i trądzik niezapalny, wyróżnia się także niektóre poważniejsze formy trądziku:
- Acne conglobata (trądzik skupiony) – to ciężka forma trądziku pospolitego, która występuje częściej u mężczyzn. U pacjentów pojawiają się ropnie, przetoki (ropnie, które uchodzą na powierzchnię skóry) i rozległe blizny. Ta forma trądziku występuje głównie na plecach i na klatce piersiowej, nie mniej jednak może pojawić się również na ramionach, brzuchu, pośladkach i skórze owłosionej głowy.
- Acne fulminans (trądzik piorunujący) – najcięższy rodzaj trądziku pospolitego, jest to wrzodziejąca forma trądziku skupionego, w której pojawia się również gorączka. Ten typ trądziku jest zaostrzeniem formy pospolitej, pojawia się nagle, zazwyczaj u chłopców w okresie okołopokwitaniowym. Objawia się powstaniem rozległych ropni i martwicy. Możliwe są również obrzęki oraz bóle kostno-stawowe.
Leczenie trądziku
Leczenie trądziku polega na stosowaniu maści lub leków doustnych, mających na celu ograniczenie produkcji sebum, powstawania zaskórników, stanu zapalnego oraz namnażania się bakterii oraz normalizację procesu keratynizacji skóry (odkładania martwych komórek rogowych naskórka zawierających ochronną keratynę).
Wybór odpowiedniej terapii zależy głównie od natężenia objawów trądziku. W praktyce, w zależności od stopnia trądziku, zaleca się różne terapie; w przypadku występowania samych zaskórników, bez obecności zmian zapalnych, zaleca się terapię miejscową maścią tretinoinową. Trądzik zapalny o lekkim natężeniu może być leczony w ten sam sposób lub dodatkowo antybiotykiem stosowanym miejscowo oraz nadtlenkiem benzoilu. W przypadku trądziku o średnim natężeniu stosuje się antybiotyki doustnie w połączeniu z powyżej opisanymi preparatami miejscowymi. Z kolei ciężkie przypadki trądziku leczone są izotretynoiną doustnie. Podsumowując, nie ma jednolitego schematu leczenia dla wszystkich pacjentów z trądzikiem, w wyborze terapii bierze się pod uwagę przede wszystkim natężenie objawów oraz indywidualną odpowiedź pacjenta na leczenie.
Preparaty na trądzik
Obecnie na rynku istnieje wiele preparatów stosowanych w celu leczenia trądziku, różniących się mechanizmem działania:
- nadtlenek benzoilu – miejscowo działający preparat przeciwbakteryjny i keratolityczny (zmiękcza warstwę rogową naskórka zapobiegając blokowaniu się ujścia gruczołów łojowych);
- miejscowo działające antybiotyki – np. erytromycyna, chloramfenikol, klindamycyna – hamują namnażanie się bakterii przyczyniających się do powstania procesu zapalnego;
- antybiotyki doustne – tetracykliny;
- leki hormonalne – np. niektóre pigułki antykoncepcyjne zawierające progestageny o działaniu antyandrogennym, czyli blokującym wpływ androgenów na powstawanie zmian trądzikowych; innym przykładem może być spironolakton;
- retinoidy podawane doustnie – izotretynoina, lek normalizujący proces tzw. keratynizacji naskórka, czyli odkładania zewnętrznej warstwy rogowej na jego powierzchnię. Dzięki temu nie powstaje nadmiar martwych komórek naskórka, które blokowałyby ujścia gruczołów łojowych;
- retinoidy stosowane miejscowo – retinol, tretynoina, izotretynoina, adapalen;
- preparaty złuszczające naskórek stosowane miejscowo – np. kwas salicylowy, kwas migdałowy oraz kwasy AHA, stosowane w postaci kremów lub maści, pomocniczo w leczeniu zmian trądzikowych.
Jak leczyć przebarwienia po trądziku?
Ważnym aspektem trądziku pospolitego są blizny, które powstają w miejscu zagojonych zmian zapalnych samoistnie, bądź też w wyniku tzw. ‘wyciskania’ grudek i zaskórników. Blizny o małych wymiarach można leczyć w salonach kosmetycznych lub gabinetach medycyny estetycznej za pomocą złuszczania chemicznego, leczenia laserowego lub dermabrazji- zabiegu polegającego na mechanicznym ścieraniu naskórka oraz górnych warstw skóry właściwej.
Czy wiesz że: w przeciągu życia trądzik dotyka prawie 80% populacji?
Blizny o większych wymiarach bądź też głębiej położone mogą być leczone chirurgicznie. Na rozległe wgłębienia na powierzchni skóry można zastosować zastrzyki z kolagenu lub innego wypełniacza – substancji wypełniającej ubytki skórne i wyrównującej nieregularności powierzchni skóry. Zastrzyki zawierające wypełniacze, takie jak kolagen czy kwas hialuronowy, mają krótkotrwały efekt i dla uzyskania trwałych rezultatów muszą być powtarzane co kilka miesięcy.
Ponadto, istnieją preparaty miejscowe do użytku domowego, zawierające kwasy złuszczające, takie jak kwas salicylowy, kwas migdałowy, czy też kwasy AHA, które mogą być stosowane w okresie jesienno-zimowym. Istotne jest zapobieganie powstawania blizn poprzez unikanie ‘wyciskania’ zmian trądzikowych oraz stosowaniu kremów z filtrami przeciwsłonecznymi, gdyż promieniowanie UV jest głównym czynnikiem nasilającym powstawanie przebarwień w miejscu zmian zapalnych.
Podsumowując, trądzik pospolity to, jak wskazuje sama nazwa, bardzo powszechna choroba skóry, która dotyka znaczną większość młodzieży w okresie pokwitania. Schorzenie to może bardzo różnić się nasileniem u różnych osób, na co wpływ mają głównie czynniki genetyczne i nieco mniej, czynniki środowiskowe. W celu uniknięcia nieestetycznych blizn i przebarwień, jak i niepotrzebnego stresu, istotne jest wczesne rozpoczęcie odpowiednio dobranej terapii.