Co to są odmrożenia? Objawy, przyczyny, rodzaje oraz sposoby leczenia. Pierwsza pomoc przy odmrożeniach

Odmrożenie to dający się leczyć, ale potencjalnie poważny stan, który dotyka skórę oraz tkanki znajdujące się pod nią. Na odmrożenie możemy narazić się wychodząc nieodpowiednio ubranym, bez rękawiczek, ciepłych skarpet, czapki i szalika, podczas gdy na zewnątrz panują bardzo niskie temperatury. Jakie rodzaje odmrożeń wyróżniamy? Jak udzielić pierwszej pomocy osobom z odmrożeniami?

Co to są odmrożenia?

Podobnie, jak woda zamienia się w lód, gdy temperatura spada, palce dłoni, palce stóp, stopy, dłonie, nos, a nawet uszy mogą zamarznąć. Są pierwszymi częściami ciała dotkniętymi obniżonym przepływem krwi w naczyniach krwionośnych zaopatrujących w krew skórę, tkankę podskórną i mięśnie. To skutkuje przejściowym lub całkowitym uszkodzeniem części ciała. Jak szybko to się stanie, zależy od tego, jak zimno i wietrznie jest na zewnątrz oraz od długości ekspozycji na panujące warunki pogodowe. Poza temperaturą na stopień uszkodzenia skóry mają wpływ także takie czynniki, jak wilgotność powietrza, wiatr, ubiór oraz współistnienie zaburzeń naczyniowych np. towarzyszącym chorobom metabolicznym takim jak cukrzyca. Na odmrożenia najczęściej narażone są dzieci i osoby w podeszłym wieku. 

Czy wiesz że: alkohol powoduje czasowe rozszerzenie naczyń krwionośnych w zdrowej części skóry, jednak w miejscach odmrożonych zamiast wzrostu przepływu krwi, dochodzi do jego spadku? Osoba poci się, jej skóra staje się wilgotna i gorzej znosi niską temperaturę. Dlatego zdecydowanie lepszym rozwiązaniem jest picie ciepłej herbaty.

W skrajnie niskich temperaturach lub w przypadku długotrwałego narażenia osoby na działanie mrozu, przepływ krwi do niektórych części ciała może spaść do niebezpiecznie niskiego poziomu. Gdy części ciała nie otrzymują wystarczającej ilości krwi bogatej w tlen, komórki i tkanki mogą umrzeć. W temperaturze zamarzania, która wynosi zero stopni Celsjusza, osoba może zacząć odczuwać ból już po kilku sekundach. Ból ten jest spowodowany lekkim odmrożeniem. Wilgotne warunki mogą go nasilić.

Gdy temperatura spada do zera, naczynia krwionośne w pobliżu powierzchni każdej odsłoniętej części skóry zaczynają zwężać się, próbując zachować ciepło ciała. Niewielkie skrzepy krwi mogą pojawić się w miarę zmniejszania się krążenia. Tkanki i płyny w dotkniętej odmrożeniem części mogą zamarznąć, powodując śmierć tkanki miękkiej. Może dojść do zgorzeli, czyli rozkładu tkanek w żywym organizmie spowodowanym przez bakterie beztlenowe, co może prowadzić do amputacji. Fizyczne uszkodzenia spowodowane odmrożeniami mogą być poważne i długotrwałe.

Przyczyny odmrożeń

Newsletter Medovita - przydatne informacje, dostęp do nowych e-booków przed premierą.

Zapisuję się

Zimne powietrze to nie jedyny powód tworzenia się odmrożeń, do ich powstawania przyczyniają się również wiatr oraz wilgoć. Ponadto prawdopodobieństwo wystąpienia odmrożeń zwiększa się gdy:

• ubranie jest nieadekwatne do panujących na zewnątrz warunków pogodowych;
• ciało jest osłabione z powodu zmęczenia, głodu, odwodnienia, pracy fizycznej, obrażeń;
• spożywa się alkohol;
• pali się papierosy (palenie zwęża naczynia krwionośne i spowalnia krążenie, przez co do odmrożeń dochodzi szybciej);
• cierpi się na schorzenia takie jak cukrzyca, depresja, choroby układu krążenia lub choroby naczyń obwodowych;
• przyjmuje się beta-blokery.

Objawy odmrożeń

Stopień i rozległość objawów są zależne od temperatury i czasu wystawienia na działanie zimna. Pierwszymi objawami jakie może odczuwać chory jest mrowienie, pieczenie, szczypanie lub swędzenie w dotkniętych obszarach. Następnie może dojść do odrętwienia i zesztywnienia odmrożonej okolicy, skóra staje się zimna, stopniowo blednie. W przypadku poważnego uszkodzenia skóry pojawiają się pęcherze wypełnione jasnym, czasem nieco krwistym płynem. Podczas ogrzewania odmrożonych części ciała osoba może odczuwać nieprzyjemne mrowienie i pieczenie, zmienia się zabarwienie skóry od bladego poprzez czerwony, aż do sinego. Odmrożenia klasyfikuje się podobnie jak oparzenia w 4 stopniowej skali.

Odmrożenia pierwszego stopnia

Odmrożenia pierwszego stopnia dotyczy tylko powierzchni skóry. Wczesne objawy to ból, pieczenie i świąd. Skóra staje się chłodna, przyjmuje bladożółte lub białe zabarwienie, może być zdrętwiała. Ten rodzaj odmrożenia nie powoduje trwałych uszkodzeń, jednak obszar skóry z odmrożeniami pierwszego stopnia może stracić wrażliwość na ciepło i zimno przez krótki okres.

Odmrożenie drugiego stopnia

Odmrożenie drugiego stopnia może powodować zamarzanie i twardnienie skóry, ale nie ma wpływu na tkanki głębokie. Po 2 dniach pojawiają się fioletowe pęcherze na obszarach, które uległy odmrożeniu. Pęcherze mogą stać się czarne i twarde, a ich wygojenie trwa 3-4 tygodnie. Osoba z odmrożeniem drugiego stopnia, u której doszło do uszkodzenie nerwów, może odczuwać drętwienie, ból lub całkowitą utratę czucia w dotkniętej niskimi temperaturami okolicy. Zmniejszona wrażliwość na ciepło i zimno może być trwała.

Odmrożenia trzeciego i czwartego stopnia

U osób z najcięższymi odmrożenia, uszkodzenie przenika głębiej, powodując głębokie uszkodzenie tkanek. Zamrażają mięśnie, naczynia krwionośne, nerwy i ścięgna. Skóra jest gładka i woskowa. Niektórzy ludzie z ekstremalnymi odmrożeniami mogą rozwinąć gangrenę i w jej wyniku stracić kończynę. Gangrena to śmierć tkanek ciała w konkretnym obszarze. Amputacja może być konieczna dla miejsc, które stają się gangrenowe, takich jak palce u dłoni lub stóp. Wykonuje się ją, aby zapobiec postępującej śmierci tkanek.

Rycina pobrana ze strony: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/frostbite/symptoms-causes/syc-20372656

Pierwsza pomoc przy odmrożeniach 

Postępowanie z odmrożeniami zależy od rozległości zmian skórnych i głębokości uszkodzenia skóry. Wystąpienie zmian skórnych w postaci pęcherzy czy owrzodzeń lub obecność martwicy wymaga niezwłocznego zgłoszenia się na SOR. 

• Nie powinno się gwałtownie ocieplać i pocierać skóry. W przypadku powierzchownych odmrożeń należy poprawić krążenie i nie dopuścić do dalszego chłodzenia. 
• Stopniowo ogrzewać wychłodzoną część ciała np. przez polewanie wodą o temp. pokojowej. 
• Należy zdjąć przemoknięte ubrania i buty oraz biżuterię, ponieważ może ona dodatkowo blokować przepływ krwi.
• Trzeba dążyć do wyrównania temperatury w całym organizmie. Poszkodowanego należy przykryć kocami lub innymi materiałami, które zabezpieczą przed dalszym wychładzaniem organizmu.
• Miejsce odmrożenia trzeba pokryć jałowym opatrunkiem, aby chronić je przed zakażeniem drobnoustrojami.
• Należy dać osobie pić ciepłe, niealkoholowe, bezkofeinowe płyny.
• Nigdy nie należy podgrzewać dotkniętego obszaru, jeśli jest jakakolwiek szansa, że ponownie zamarznie. 
• Nie trzeć zamarzniętego obszaru śniegiem (lub czymkolwiek innym). Tarcie spowoduje jedynie dalsze uszkodzenie tkanek.

Przede wszystkim należy pamiętać, że ostateczna wielkość zniszczenia tkanek jest proporcjonalna do czasu, w którym pozostaje zamrożona, a nie do temperatury, na którą została wystawiona. Dlatego szybki transport do szpitala jest bardzo ważny.

Leczenie odmrożeń

W przypadku odmrożeń, po odpowiedniej pierwszej pomocy i ocenie hipotermii, leczenie może obejmować nagrzewanie, leki, pielęgnację ran, zabiegi chirurgiczne i różne terapie w zależności od ciężkości urazu. 

Rozgrzewanie skóry. Lekarz ogrzewa obszar za pomocą kąpieli w ciepłej wodzie przez 15 do 30 minut. Skóra może stać się miękka, czerwona lub purpurowa. Proces rozgrzewania może być bolesny, dlatego lekarz może uznać za stosowne podanie leku łagodzącego ból. Po rozmrożeniu skóry lekarz może luźno owinąć obszar sterylnymi bandażami lub opatrunkami, aby ją chronić. Można również podnieść odmrożony obszar, aby zmniejszyć obrzęk. Żeby właściwie wyleczyć, odmrożona skóra musi być wolna od uszkodzonej, martwej lub zakażonej tkanki.

Zapamiętaj: Odmrożenia powstają w wyniku zniszczenia tkanek na skutek działania niskiej temperatury i wilgoci.

Aby lepiej odróżnić zdrową i martwą tkankę, lekarz może poczekać od jednego do trzech miesięcy z usunięciem uszkodzonej tkanki. Moczenie w wannie z hydromasażem (hydroterapia) może pomóc w leczeniu, utrzymując skórę w czystości i naturalnie usuwając martwe tkanki. Jeśli skóra lub pęcherze są zakażone, lekarz może przepisać doustne antybiotyki. Dożylny zastrzyk leku trombolitycznego (niszczącego skrzepy krwi) takiego jak tkankowy aktywator plazminogenu (TPA) pomaga przywrócić prawidłowy przepływ krwi w dotkniętym obszarze. Badania osób z poważnymi odmrożeniami pokazują, że TPA obniża ryzyko amputacji, ale leki te mogą powodować poważne krwawienia i są zazwyczaj stosowane tylko w najpoważniejszych sytuacjach w ciągu 24 godzin od początku ekspozycji. Ludzie, którzy doświadczyli poważnych odmrożeń, mogą z czasem wymagać zabiegu chirurgicznego lub amputacji w celu usunięcia martwych lub rozkładających się tkanek.

Jak widać najlepszym rozwiązaniem problemu odmrożeń jest właściwa profilaktyka, taka jak noszenie ciepłej oraz suchej odzieży, która zapewnia właściwą izolację dla niskich temperatur. Udając się w miejsce chłodne warto pod okrycie wierzchnie zakładać kilka warstw luźniejszych ubrań. Ochrona dłoni oraz stóp przed działaniem wilgoci i zimna jest równie ważna. Należy nosić grube skarpety i rękawiczki, aby uniknąć możliwości odmrożeń tych miejsc. Na głowę powinna być również założona czapka, aby nie dopuścić do zbyt dużej utraty ciepła.

Najważniejsze pytania i odpowiedzi