Choć kojarzone są one głównie z leczeniem schorzeń układu krążenia, mają również zastosowanie w udrożnianiu zwężeń umiejscowionych w innych układach ludzkiego organizmu. Mowa tutaj o stentach – swym wyglądem przypominają niepozorną sprężynkę, ale ich wprowadzenie w miejscu zwężenia, umożliwia prawidłowe funkcjonowanie danego narządu. Czym dokładnie są stenty oraz jakie jest ich zastosowanie w medycynie?
Co to są stenty?
Stentami nazywamy rodzaj protezy w kształcie walca o charakterze sprężynki. Ich głównym celem jest utworzenie przestrzeni w miejscu gdzie doszło do powstania zwężenia. Siateczkowata struktura stentów wpływa na ich elastyczność pozwalając jednocześnie na odpowiednie ich dopasowanie w miejscu ich umieszczenia. Ponadto stenty tworzą swoiste rusztowanie, które zapobiega ponownemu zwężeniu.
Ryc.1 Przykład stentu metalowego umieszczonego w naczyniu wieńcowym. (źródło: https://centralgaheart.com/need-know-heart-stent/)
Stenty wykorzystywane są w procesie leczenia wielu schorzeń, w przebiegu których doszło do zwężenia światła np. naczynia lub narządu, co uniemożliwia prawidłowe funkcjonowanie narządów. Najszersze zastosowanie stentów ma miejsce w kardiologii, gdzie wykorzystywane są najczęściej w udrażnianiu zmienionych w wyniku procesów miażdżycowych naczyń wieńcowych, a także w leczeniu tętniaków aorty, czy zwężeń innych tętnić. Obecne w naczyniu wieńcowych blaszki miażdżycowe osłabiają ściany naczynia (co grozi ich zapadnięciu) oraz zwężają jego światło, co utrudnia prawidłowy przepływ krwi, a w konsekwencji prawidłową pracę mięśnia sercowego. W tym przypadku umieszczenie stentu w “uszkodzonym” naczyniu pozwala stworzyć rusztowanie, które chroni je przed zamknięciem i umożliwia prawidłowy przepływ krwi.
Mniej znane zastosowanie stentów ma miejsce w leczeniu schorzeń:
- układu pokarmowego (np. zwężeń przełyku w przebiegu chorób nowotworowych)
- układu oddechowego (np. zwężeń tchawicy, oskrzela w przebiegu chorób nowowtorowych)
- układu moczowego (np. zwężeń cewki moczowej, moczowodów w przebiegu chorób nowotworowych).
Rodzaje stentów
Stenty możemy podzielić w zależności od ich zastosowania oraz od materiału, z jakiego zostały wykonane.
Stenty kardiologiczne – jak już wcześniej wspomniano są one najczęściej wykorzystywane w medycynie głównie w leczeniu schorzeń naczyń wieńcowych. Zwykle stosowane są tradycyjne stenty metalowe (BMS), wykonane ze stopu z zawartością kobaltu oraz chromu. Niestety z biegiem czasu po wszczepieniu stentu może dojść do wytworzenia wokół niego tkanki, której obecność może powodować ponowne zwężenie światła naczynia. Aby zmniejszyć ryzyko tzw. restenozy (czyli ponownego zwężenia) można zastosować stenty pokryte specjalnymi lekami o działaniu hamującym proces rozrostu komórek śródbłonka (stenty DES), w szczególności u pacjentów ze zwiększonym ryzykiem ponownego zwężenia naczyń (m.in. z cukrzycą, niewydolnością nerek czy hipercholesterolemią).
Zapamiętaj: Stenty są to swego rodzaju "rusztowania" dla zmienionych chorobowo naczyń krwionośnych, które przywracają im drożność.
Coraz częściej zaczynają być stosowane stenty biodegradowalne (BVS), które mimo takie samego wyglądu jak stenty metalowe zbudowane są materiałów umożliwiających ich samoczynne rozpuszczanie (zwykle w ciągu dwóch lat). Prócz przywrócenia drożności naczyń, stenty biodegradowalne przyczyniają się do regeneracji uszkodzonego naczynia. Z uwagi na znaczne zmniejszenie występowania powikłań związanych ze wszczepieniem stentów, w Polsce stopniowo zaczynają być wszczepiane stenty biodegradowalne, jednak z uwagi na ich wysoki koszt nie wyparły one jeszcze całkowicie z użycia stentów metalowych.
Stenty przełykowe – stosowane w łagodnych przewężeniach przełyku oraz w nieoperacyjnych nowotworach przełyku. Wyróżnia się stenty polimerowe oraz metalowe.
Stenty tchawicze – stosowane w paliatywnym leczeniu nowotworów (gdy zabiegi operacyjne nie przyniosły oczekiwanego efektu). Stosowane są głównie stenty silikonowe (sztywne) oraz metalowe (samorozprężalne) pokryte poliuretanem lub silikonem.
Stenty urologiczne – stosowane w zwężeniach moczowodu lub cewki moczowej (nowotworowych i nienowotworowych). W moczowodach mogą być umieszczane stenty metalowe lub z tworzych sztucznych. W cewce moczowej umieszczane są stenty zakładane czasowo (stent metalowy pokryty cieniutką warstwą złota) lub na stałe (metalowe lub poliuretanowe).
Jak wygląda wszczepienie stentu?
Najczęściej stosowane stenty w leczeniu schorzeń kardiologicznych umieszczane są w naczyniach wieńcowych w trakcie zabiegu angioplastyki. Polega ona na wprowadzeniu przezskórnie, najczęściej drogą tętnicy udowej (przez pachwinę) lub promieniowej (przez nadgarstek) specjalnego cewnika z balonikiem, który umieszczany jest w miejscu zwężenia naczynia. Po wprowadzeniu do jego wnętrza środka cieniującego oraz roztworu soli fizjologicznej balonik rozpręża się co powoduje rozpychanie blaszki miażdżycowej, a w konsekwencji zwiększenie średnicy naczynia. Następnie w miejscu udrożnienia może zostać założony stent.
Podobnie przy wykorzystaniu cewnika z balonem wysokociśnieniowym zakładane są stenty w miejscu zwężenia moczowodu. W zwężeniach układu pokarmowego oraz oddechowego stenty zakładane są przy pomocy technik endoskopowych (np. gastroskopii, bronchoskopii).
Czy stenty trzeba wymieniać?
Nie ma konieczności profilaktycznego wymieniania stentów jeżeli “funkcjonują” one prawidłowo. W przypadku gdy doszło do restenozy z ponownym zwężeniem światła naczynia konieczne jest wtedy podjęcie interwencji (np. ponowne założenie nowego stentu).
Czy wiesz że: istnieją stenty biodegradowalne, które wykonane są ze specjalnych materiałów umożliwiających ich całkowite rozpuszczenie? Dzięki temu zmniejsza się znacznie ryzyko wystąpienia powikłań związanych z obecnością metalowych stentów w organizmie.
W zależności od przyczyny założenia stentów, ich rodzaju, stanu chorego oraz wskazań lekarskich, stenty mogą być obecne w organizmie do końca życia (co ma miejsce najczęściej w przypadku leczenia schorzeń kardiologicznych oraz paliatywnym leczeniu chorób nowotworowych), lub czasowo (np. w leczeniu nienowotworowych zwężeń np. dróg żółciowych). Wymiana zwykle dotyczy stentów metalowych, natomiast stenty biodegradowalne ulegają wchłonięciu zwykle w czasie dwóch lat od ich wszczepienia i z uwagi na ich właściwości (regeneracja uszkodzonego naczynia) może nie być konieczne ponowne ich wszczepienie.
Powikłania po stentach
Każdy interwencja medyczna wiąże się z rykiem wystąpienia wielu powikłań. W zależności od miejsca, gdzie ma zostać umieszczony stent w organizmie oraz rodzaj wykonywanego zabiegu niezbędnego do jego wprowadzenia, mogą wystąpić powikłania będące następstwem samego zabiegu (np. angioplastyki).
Sama obecność stentu w organizmie może również wiązać się z wystąpieniem powikłań, które wynikają z wprowadzenia do organizmu ciała obcego (np. stany zapalne). Stenty mogą również ulec przemieszczeniu, co może powodować uszkodzenia tkanek i tworzenie zakażeń. W przypadku stentów kardiologicznych wśród głównych powikłań należy wymienić wspomnianą już wcześniej restenozę (w skutek nadmiernego tworzenia nowej tkanki), zakrzepicę, ponowne narastanie zmian miażdżycowych, pęknięcie stentu czy uszkodzenie tętnicy.
W przypadku stentów zastosowanych w ramach leczenia paliatywnego chorób nowotworowych, głównym powikłaniem jest możliwość wrośnięcia guza nowotworowego w stent lub jego przerośnięcie przez stent. Na powierzchni stentów umieszczonych w układzie moczowych często dochodzi do odkładania składników mineralnych moczu, co znacznie wpływa na skrócenie czasu ich użytkowania.
Choć stenty najczęściej kojarzone są z leczeniem schorzeń kardiologicznych, mają one również zastosowanie w leczeniu niedrożności innych układów w naszym organizmie. Ich zastosowanie w kardiologii umożliwia prawidłowe funkcjonowanie układu krążenia, co pozwala wielu chorym na normalne funkcjonowanie. Niestety w przypadku chorób nowotworowych ich zastosowanie ma nieco inny charakter, gdyż głównie stosowane są w przebiegu leczenia paliatywnego.