Najlepszym obserwatorem każdego dziecka jest rodzic bądź opiekun. To on, właściwie od samych narodzin, bacznie sprawuje opiekę nad noworodkiem, a później niemowlęciem. Zaniepokojenie może wzbudzić pewnego rodzaju asymetria ułożenia takiego maluszka, zarówno w pozycji na brzuszku, jak i na plecach. Asymetria wieku niemowlęcego jest złożonym problemem klinicznym, a wynikać może z wielu zaburzeń strukturalnych lub/i motorycznych. Jedną z przyczyn asymetrii może okazać się wrodzony kręcz szyi. Dlaczego tak ważne jest, aby zauważyć ten problem wystarczająco wcześnie?
Czym jest wrodzony kręcz szyi?
Wrodzonym kręczem szyi nazywamy jednostronny przykurcz, bądź włóknienie mięśnia mostkowo-sutkowo-obojczykowego. Mięsień mostkowo-sutkowo-obojczykowy jest jednym z powierzchownych mięśni szyi, bardzo łatwo wyczuwalnym w jej przednio-bocznej części. Jest to mięsień parzysty, występujący zarówno po stronie prawej jak i lewej. Jednostronny kręcz prowadzi do pochylenia głowy w jednym kierunku oraz kontra-rotacji twarzy z podbródkiem (czyli jej odwróceniem w stronę przeciwną). Częściej, dysfunkcja dotyczyć będzie prawego mięśnia mostkowo-sutkowo-obojczykowego. W takim wypadku twarz zwrócona będzie w stronę lewą. Wrodzony kręcz szyi możemy spotkać u 0,3-0,9% populacji ogólnej, natomiast niektóre badania sugerują jego częstość na nawet 1 przypadek na 250 dzieci. W związku z powyższym jest to jeden z najczęstszych wrodzonych ortopedycznych problemów populacji dziecięcej, obok wrodzonej dysplazji stawu biodrowego oraz stopy końsko-szpotawej. Wrodzonego kręczu szyi spodziewać się będziemy częściej wśród mężczyzn, aniżeli kobiet, w stosunku 3:2.
Wrodzony kręcz szyi – objawy
Kręcz szyi (torticollis) to zniekształcenie objawiające się wymuszonym ustawieniem głowy i szyi, wynikającym z dysfunkcji układu mięśniowego. W jego wyniku dochodzi do zgięcia bocznego w płaszczyźnie czołowej oraz rotacji brody w płaszczyźnie poprzecznej w stronę przeciwną. Aby lepiej zobrazować sobie taką sytuację, autor sugeruje: stanąć wyprostowanym przed lustrem, uchem prawym starać się dotknąć barku prawego, a następnie odwrócić twarz w stronę lewą. Zazwyczaj mamy do czynienia również z ograniczoną ruchomością w obrębie szyi. Takie przymusowe ustawienie głowy może być powiązane z jednostronnym uniesieniem ramienia po stronie zajętego mięśnia.
Czy wiesz że: kręcz szyi może być niekiedy obustronny? Jest to jednak bardzo rzadka sytuacja.
Objawów możemy spodziewać się już w życiu noworodkowym – po urodzeniu, w pierwszych dniach. W tym okresie, w obrębie mięśnia mostkowo-sutkowo-obojczykowego możemy wyczuć niefizjologiczną masę, o innej konsystencji oraz spoistości niż mięsień prawidłowy. Odmienna spoistość wynikać może z patologicznego włóknienia, czyli zastępowania tkanki mięśniowej, tkanką łączną włóknistą, która jest mniej rozciągliwa oraz mniej kurczliwa od tkanki mięśniowej prawidłowej. To niebolesne zgrubienie nie powinno prezentować patologicznego unaczynienia, wynaczynionej krwii, bądź cech zapalenia. Początkowo może zwiększać swoje wymiary, aby następnie najczęściej przed ukończeniem 1 roku życia zaniknąć. Do objawów zaliczyć możemy również opuchliznę po jednej stronie szyi, z pogrubieniem i przykurczem mięśnia mostkowo-sutkowo-obojczykowego. Dosyć charakterystycznym objawem jest tendencyjne układanie się dziecka do snu na jedną stronę. Jeżeli jest to stan przedłużający się, może on prowadzić do nadmiernego uciskania kości główki dziecka, powodując jej deformację. Znacznie wyrażona deformacja może być przyczyną utrudnionego karmienia, wad zgryzu, innych wad postawy, brakiem rozwoju widzenia obuocznego czy powodować nieprawidłowe siadanie dziecka oraz zaburzenia pracy błędnika (biorącego udział w utrzymaniu równowagi).
Wrodzony kręcz szyi – przyczyny
Przyczyny wrodzone kręczu szyi pozostają nieznane. Istnieje natomiast kilka teorii mogących wyjaśniać powstanie tej wady. Jedna z nich zakłada wewnątrzmaciczną deformację, czyli taką która powstała na etapie, gdy dziecko jeszcze jako płód funkcjonowało w obrębie macicy matki. Sama deformacja mogłaby wynikać np. z konkretnego ułożenia płodu- tak zwanego miednicowego. Może powodować to długotrwałą, asymetryczną pozycję płodu. W położeniu miednicowym płód skierowany jest główką ku górze, czyli w stronę dna macicy, a pupą w kierunku kanału rodnego. Wśród czynników mogących przyczyniać się do wrodzonego kręczu szyi wymienia się też zbyt małą ilość płynu owodniowego. W takich warunkach płód ma mniej miejsca na wykonywanie ruchów, a zmiana jego pozycji jest utrudniona. Nadmierny ucisk macicy na płód, występujący częściej u pierworódek, jest również brany pod uwagę. Wśród wad, które mogą predysponować do wystąpienia wrodzonego kręczu szyi mówi się o jednostronnym braku mięśnia mostkowo-sutkowo-oboczykowego, płetwiastości szyi, czy zespole Klippel-Feil. Badania biopsyjne (czyli mikroskopowe badanie pobranego wcześniej wycinka z tkanki) oraz badanie techniką rezonansu magnetycznego wykazały, że przyczyną wrodzonego kręczu szyi może być uraz. Prawdopodobna sekwencja zdarzeń to nadmierne rozciągnięcie oraz ściskanie patologicznego mięśnia. Odwrotnie, kręcz szyi nabyty, czyli taki, który powstał po urodzeniu może być spowodowany wieloma czynnikami: anomaliami układu kostnego, urazami, infekcjami, zapaleniem struktur przyległych, guzem w obrębie szyi, czy zaburzeniami przewodnictwa nerwowego na tle chorób neurologicznych.
Wrodzony kręcz szyi – leczenie
W przypadku wrodzonego kręczu szyi ważne jest, aby leczenie zostało wprowadzone w odpowiednim czasie. Jeżeli takie leczenie zostanie włączone przed ukończeniem 6 miesiąca życia, dobre rezultaty osiąga nawet 97% pacjentów. Celem leczenia jest uzyskanie prawidłowej aktywności oraz pasywnego zakresu ruchów szyi, co pozwoli uniknąć dalszych przykurczów, asymetrii głowy, szyi, twarzy. Wykorzystuje się wiele technik. Najczęściej stosowanym zabiegiem jest manualny stretching, wykonywany przez odpowiednio przeszkolony personel. Polega na wykorzystaniu specjalnych technik rozciągania oraz kurczenia mięśni. W efekcie uzyskujemy zmniejszenie napięcia mięśnia mostkowo-sutkowo-obojczykowego, wydłużenie jego włókien oraz przywrócenie fizjologicznego zakresu ruchomości i równowagi mięśniowej. Czasami przed stretchingiem stosuje się masaż oraz techniki ciepłolecznicze. Należy wziąć pod uwagę dopasowanie siły, czasu oraz częstotliwości rozciągania, celem uzyskania najlepszych rezultatów. Ważnym elementem jest dostosowanie pozycji dziecka- tych spoczynkowych jak i pozycji do zabawy. Odpowiednie noszenie ma zapobiegać powstawaniu dalszych deformacji.
Zapamiętaj: Wrodzony kręcz szyi to prawdopodobnie anomalia powstała w okresie przedurodzeniowym prowadząca do asymetrii pozycji niemowlęcia, noworodka.
W literaturze możemy znaleźć doniesienia o leczniczym działaniu kinesiotapingu, czyli dynamicznym plastrowaniu. Elastyczne plastry aplikowane na skórę mają poprawić efektywność rehabilitacji, chociaż ich skuteczność jest debatowana. Inną metodą stosowaną w rehabilitacji kręczu jest stymulacja mikroprądami- MET (microcurrent electrical therapy). Charakteryzują się one niskim natężeniem oraz przyspieszeniem procesów regeneracji tkanek. Asymetryczne kołnierze umożliwiają natomiast ułożenie głowy dziecka w odpowiedniej pozycji, przy czym ważny jest odpowiednio długi czas ich noszenia. Ostatecznością staje się leczenie chirurgiczne, wdrażane zazwyczaj w sytuacji, kiedy objawy kręczu nie ustępują lub jeżeli wtórne deformacje się nasilają. Najczęściej zabieg wykonywany jest po ukończeniu 1 roku życia.
Wrodzony kręcz szyi to prawdopodobnie anomalia powstała w okresie przedurodzeniowym prowadząca do asymetrii pozycji niemowlęcia, noworodka. Wynika ona z defektywnej budowy powierzchownego mięśnia szyi. W przypadku jej wystąpienia u dziecka, zaobserwować możemy tendencję do bocznego przygięcia główki oraz odwrócenia twarzy w stronę przeciwną. Odpowiednio szybko wprowadzone leczenie jest skuteczne w większości przypadków, natomiast ‘zaniedbany’ wrodzony kręcz szyi, prowadzić może do późniejszych komplikacji np. deformacji czaszki, zaburzeń postawy.