Czym są zaburzenia czucia? Objawy, przyczyny i sposoby leczenia

Wielu z nas doświadczyło w swoim życiu takich objawów jak drętwienie, pieczenie, czy mrowienie różnych części ciała, najczęściej nóg. Zazwyczaj są one związane z długotrwałym przebywaniem w niewygodnej pozycji, ale mogą być także wyrazem zaburzeń czucia. Czym tak naprawdę są zaburzenia czucia oraz jak można je zdiagnozować?

Czym są zaburzenia czucia?

Zaburzenia czucia jest to szerokie pojęcie obejmujące różnego rodzaju nieprawidłowości w odbieraniu i przekazywaniu do mózgu bodźców czuciowych. Są częstym objawem schorzeń neurologicznych, zwłaszcza u osób w podeszłym wieku.

Wyróżniamy następujące rodzaje czucia:

  • powierzchowne – dotyku, bólu, temperatury,
  • głębokie – położenia oraz wibracji.

Czucie głębokie, czyli inaczej proprioceptywne, polega na poczuciu ułożenia części własnego ciała. To dzięki temu rodzajowi czucia możemy z zamkniętymi oczami określić, gdzie znajduje się np. nasza prawa noga. Receptory tego zmysłu zlokalizowane są w stawach, mięśniach i torebkach stawowych. Każdy z tych rodzajów czucia może zostać zaburzony, a dolegliwości zgłaszane przez pacjenta często współwystępują i nakładają się na siebie.

Najogólniej zaburzenia czucia możemy podzielić na dwie grupy:

  • nadwrażliwość na bodźce, czyli przeczulica – fizjologiczne bodźce odczuwane są nadmiernie. Szczególnym przypadkiem nadmiernego odczuwania bodźców jest hiperpatia, kiedy najlżejszy dotyk jest odczuwany jako ból, który promieniuje do różnych części ciała i utrzymuje się po zakończeniu działania bodźca;
  • niedoczulica – osłabienie czucia, objawy ubytkowe.

Zaburzenia czucia – objawy

Newsletter Medovita - przydatne informacje, dostęp do nowych e-booków przed premierą.
Zapisuję się

Dolegliwości, z którymi chorzy zgłaszają się do lekarza mogą być bardzo różnorodne. Objawy często są bardzo subiektywne i konieczna jest obiektywna ocena neurologiczna, aby stwierdzić, czy odczucia pacjenta znajdują odzwierciedlenie w badaniu. Chorzy najczęściej uskarżają się na:

  • uczucie drętwienia, mrowienia, przechodzenia prądu – zespół takich objawów określany jest w neurologii mianem parestezji. Chorzy mają wrażenie kłucia igłami, ściskania, miażdżenia, odczuwają gorąco lub zimno. Charakterystyczne jest to, że objawy pojawiają się bez zadziałania żadnego bodźca. Najczęściej odczuwane są na kończynach oraz twarzy. Symptomy te są bardzo dokuczliwe dla pacjenta i znacznie utrudniają mu codzienne funkcjonowanie;
  • bóle o różnym charakterze, głównie piekącym i kłującym;
  • nadmierne, nieprzyjemne odczuwanie nawet niewielkich bodźców dotykowych;
  • trudności w koordynacji ruchowej – chorzy określają siebie jako niezdarnych, mówią, że często coś upuszczają, rozsypują, potykają się na ulicy. Ich ruchy są niezgrabne i pozbawione płynności.

Zaburzenia czucia wibracji zazwyczaj nie są odczuwane przez pacjenta w życiu codziennym i niejednokrotnie bywają diagnozowane dopiero podczas badania neurologicznego.

Zaburzenia czucia – przyczyny

Przyczyn zaburzeń czucia jest bardzo wiele, ponieważ uszkodzenie każdego elementu drogi czuciowej (od zadziałania bodźca aż do jego zinterpretowania w mózgu) może skutkować powstawaniem tego typu zaburzeń. Przyczyny te możemy podzielić w zależności od poziomu, na którym doszło do uszkodzenia:

  • uszkodzenia nerwów obwodowych – mono- i polineuropatie, będące wynikiem urazów lub powikłaniem chorób ogólnoustrojowych, takich jak np. cukrzyca;
  • uszkodzenia korzeni nerwowych (radikulopatia) – najczęściej w wyniku ich ucisku w obrębie kręgosłupa na skutek przepukliny krążka międzykręgowego (potocznie nazywanej “wypadnięciem dysku”) lub zmian zwyrodnieniowych w stawach międzykręgowych. Powszechnym schorzeniem związanym z podrażnieniem korzeni nerwowych jest rwa kulszowa;
  • poprzeczne uszkodzenie rdzenia kręgowego – na skutek wypadków komunikacyjnych, upadków z dużej wysokości (skoki “na główkę” do wody). Zniesione są wtedy wszystkie rodzaje czucia poniżej miejsca uszkodzenia;
  • uszkodzenia mózgu – o bardzo różnorodnej etiologii (nowotwory, udar niedokrwienny lub krwotoczny, urazy). Zwłaszcza uszkodzenie płatów ciemieniowych objawia się zaburzeniami czucia, takimi jak: niemożność oceny siły i miejsca działania bodźca, brak zdolności rozróżniania dwóch jednocześnie działających bodźców, nieumiejętność rozpoznawania przedmiotów trzymanych w ręce przy zamkniętych oczach (astereognozja).

Parestezje wokół ust, mogą być związane z niedoborem wapnia i być objawem tężyczki.

Także niedobór witaminy B12 może objawiać się zaburzeniami czucia, a dokładnie zniesieniem czucia głębokiego. W wyniku niedoboru tej witaminy dochodzi do tzw. zwyrodnienia tylnosznurowego, czyli uszkodzenia sznurów tylnych rdzenia kręgowego – struktury odpowiedzialnej za przewodzenie czucia głębokiego. Objawy te pojawiają się jednak dopiero przy bardzo znaczących niedoborach, które mogą mieć miejsce np. w zaburzeniach wchłaniania po operacyjnym usunięciu żołądka lub w wyniku wieloletniego nadużywania alkoholu.

Czy wiesz że: palestezjometria jest to badanie progów czucia wibracji? Wykonuje się je przede wszystkim w ramach badań profilaktycznych z medycyny pracy w przypadku narażenia pracownika na stanowisku pracy na wibrację miejscową, czyli przenoszoną na organizm człowieka przez ręce.

Nie należy zapominać, że zaburzenia czucia mogą nie mieć podłoża organicznego, lecz być przejawem zaburzeń lękowych lub nerwicowych- określamy je wówczas mianem psychogennych zaburzeń czucia. Pacjenci ci mają podświadomą tendencję do wyrażania dyskomfortu psychologicznego w formie objawów cielesnych. Wbrew pozorom, spośród pacjentów zgłaszających się do neurologa z wyżej wymienionymi objawami, u dużej części nie udaje się znaleźć podłoża somatycznego ich objawów. Pogłębiony wywiad, a zwłaszcza dodatkowo konsultacja psychiatryczna, pozwalają na identyfikację zaburzenia psychicznego, jako podłoża zgłaszanych objawów.

Zaburzenia czucia – diagnostyka

Podstawą diagnostyki zaburzeń czucia jest badanie neurologiczne przez lekarza oraz wnikliwy wywiad z pacjentem. Charakterystyczny dla tego rodzaju zaburzeń jest fakt, że pacjenci nie zawsze zdają sobie sprawę z ich występowania. Zwłaszcza niedoczulica może umknąć uwadze pacjenta, który często nie zwraca uwagi na to, że np. nie czuje zranienia na stopie. Niejednokrotnie dopiero podczas badania neurologicznego lekarz stwierdza ten problem. Ze względu na to, że wiele z objawów zgłaszanych przez chorego trudno jest zobiektywizować, bardzo ważna podczas badania jest tzw. obiektywna ocena zaburzeń czucia- lekarz przeprowadza różne testy, aby sprawdzić czy rzeczywiście dane bodźce są gorzej odczuwane przez pacjenta. Każdy rodzaj czucia bada się osobno:

a). badanie czucia powierzchownego:

  • czucie dotyku – bada się dotykając ciała kawałkiem cienkiego papieru lub watą,
  • czucie bólu – nakłuwa się delikatnie różne punkty na skórze ostrą szpilką,
  • czucie temperatury – przykłada się do skóry pacjenta przedmioty lub substancje o różnej temperaturze np. probówki z zimną i ciepłą wodą
    Zadaniem pacjenta jest określenie, czy czuje dany bodziec oraz czy odczuwa go symetrycznie na każdej z badanych części ciała;

b). badanie czucia głębokiego (ułożenia i wibracji):

  • czucie wibracji – sprawdza się za pomocą widełek stroikowych (kamertonu). Podstawę drgających widełek przykładamy do leżących powierzchownie kości np. kostki bocznej. Zadaniem pacjenta jest określenie, czy stoik drga oraz zasygnalizowanie, kiedy przestaje czuć wibrację,
  • czucie ułożenia – bada się, prosząc chorego, aby z zamkniętymi oczami określił położenie kończyny (palców, ręki, stopy, przedramienia, podudzia), którą badający zgina lub prostuje. Najłatwiej jest zbadać czucie ułożenia w obrębie palców.

Badaniami pomocniczymi wykonywanymi w diagnostyce zaburzeń czucia są:

  • tomografia komputerowa (TK),
  • rezonans magnetyczny (MR) mózgu lub rdzenia kręgowego (w zależności od podejrzewanego miejsca uszkodzenia),
  • badania elektrofizjologiczne, polegające na sprawdzaniu przewodzenia we włóknach czuciowych. Zazwyczaj bada się przewodzenie w nerwie łokciowym, ze względu na jego dogodną lokalizację. Przykładem badania elektrofizjologicznego jest elektroneurografia (ENG), podczas której jedna z elektrod (stymulująca) pobudza włókna nerwu bodźcem elektrycznym, a elektroda odbiorcza rejestruje impuls przewodzony przez nerw. Wynikiem badania jest zapis czynności elektrycznej nerwu.

Powyższe badania pomocnicze wykonywane są tylko u niektórych pacjentów, gdy konieczna jest pogłębiona diagnostyka, aby jednoznacznie określić źródło występujących u pacjenta zaburzeń czucia.

Zaburzenia czucia – leczenie

Jeśli istnieje podejrzenie, że odczuwane objawy wskazują na zaburzenia czucia, wskazana jest jak najszybsza konsultacja ze specjalistą neurologiem. Sposób leczenia zaburzeń czucia ściśle uzależniony jest od przyczyny, jaka je wywołała:

  • w uszkodzeniach nerwów spowodowanych niewyrównaną cukrzycą, konieczne jest zintensyfikowanie leczenia przeciwcukrzycowego i regularna kontrola glikemii;
  • jeśli przyczyną zaburzeń czucia są schorzenia neurologiczne, duże znaczenie ma rehabilitacja;
  • w zaburzeniach czucia głębokiego związanych z niedoborem witaminy B12 kluczowe znaczenie ma wdrożenie jej suplementacji – prowadzi to do całkowitego wycofania się objawów;
  • jeśli przyczyną zaburzeń są nowotwory mózgu lub stan po urazach mózgu, największe znaczenie ma leczenie operacyjne;
  • pacjenci z psychogennymi zaburzeniami czucia powinni pozostawać pod kontrolą psychiatry i być leczeni adekwatnie do stwierdzonej jednostki chorobowej, np. za pomocą psychoterapii.

Zapamiętaj: Zaburzenia czucia jest to szerokie pojęcie obejmujące różnego rodzaju nieprawidłowości w odbieraniu i przekazywaniu do mózgu bodźców czuciowych.

Zaburzenia czucia mogą przybierać postać osłabionego lub nadmiernego odbierania bodźców czuciowych. Typowymi objawami zgłaszanymi przez chorego są parestezje, czyli nieprzyjemne odczucia mrowienia, pieczenia, kłucia, “porażenia prądem”. Przyczyn występowania zaburzeń czucia jest bardzo wiele, a wśród nich wyróżniamy uszkodzenia nerwów, korzeni nerwowych, rdzenia kręgowego, mózgu, a także zaburzenia psychiatryczne i niedobory witamin. Każda postać zaburzeń czucia powinna skłonić chorego do jak najszybszej wizyty u lekarza, ponieważ mogą być one objawem groźnych chorób, w których kluczowe jest wczesne rozpoznanie i wdrożenie leczenia.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *