Pomiar ciśnienia zwykle kojarzy nam się z ciśnieniem tętniczym krwi, które mierzymy często nawet w warunkach domowych. W uproszczeniu, jeżeli jest ono podwyższone mówimy o nadciśnieniu, bardzo powszechnej chorobie cywilizacyjnej. Jednakże parametr ten może być też oceniany wewnątrzczaszkowo i jest niezwykle ważny do utrzymania prawidłowej funkcji naszego mózgu. Ludzki układ nerwowy składa się ze struktur mózgu, rdzenia czy nerwów, które w obrębie czaszki i kanału kręgowego są chronione m.in. przez płyn mózgowo-rdzeniowy, który stanowi swego rodzaju amortyzację. Gdy wszystko działa fizjologicznie, ciśnienie w obrębie tych struktur i przestrzeni w czaszce utrzymywane jest na prawidłowym poziomie, a neurologicznie człowiek może funkcjonować prawidłowo.
Czym jest nadciśnienie wewnątrzczaszkowe?
O nadciśnieniu śródczaszkowym mówimy, gdy właśnie ciśnienie płynu mózgowo-rdzeniowego podwyższone jest ponad normę. W zależności od użytych jednostek, górną granicą jest wartość 200 mm H2O lub 2,0 kPa. Może być to spowodowane rozmaitymi schorzeniami i niestety może być to groźna przypadłość. Nieodpowiednio leczona bywa przyczyną poważnych powikłań neurologicznych, a w skrajnych przypadkach nawet śmierci. Wzrost ciśnienia może być wywołany pojawieniem się w obrębie czaszki dowolnej dodatkowej masy – guza, krwi czy zwiększonej ilości płynu mózgowo-rdzeniowego, wszystko to powoduje narastanie ciśnienia w głowie pacjenta.
Wysokie ciśnienie wewnątrzczaszkowe – objawy
Początkowo wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego, może nie dawać dużych objawów, jedynie dyskretne, niezauważalne, bądź bagatelizowane. Jednym z takich symptomów jest ból głowy, który pojawia się w wielu schorzeniach i rzadko w pierwszej chwili bywa alarmujący. Często następnie dołączają do niego nudności i wymioty oraz zaburzenia widzenia. Pogarsza się sprawność ruchowa i równowaga chorego. Z objawów badanych przez lekarza pojawia się wzrost także ciśnienia krwi wraz ze spadkiem tętna. W badaniu okulistycznym widoczny jest obrzęk jednego z ważnych nerwów – nerwu wzrokowego odpowiedzialnego za widzenie, a także nierówne źrenice. Podczas sprawdzania odruchów neurologicznych pojawia się objaw sztywności karku, gdy podczas próby przygięcia głowy do klatki piersiowej występuje sztywność, ból i niemożność wykonania ruchu. Mogą pojawić się również napady padaczkowe spowodowane wzrostem ciśnienia.
Wysokie ciśnienie wewnątrzczaszkowe – przyczyny
Przyczyn nadciśnienia śródczaszkowego może być wiele. Czaszka stanowi zamkniętą przestrzeń. Gdy pojawia się w niej jakiś dowolna, dodatkowa substancja zajmująca jej wnętrze (np. krew w trakcie wylewu) oraz nigdzie nie ma możliwości ujścia tejże krwi (czy w innych przypadkach czegokolwiek innego). To powoduje ucisk mózgu, a w konsekwencji wywołuje poważne objawy i komplikacje. Wszelkiego rodzaju guzy, zarówno te złośliwe jak i łagodne, znajdujące się wewnątrz czaszki, krwiaki, ropnie czy cysty pasożytnicze mogą spowodować wzrost ciśnienia. Inna przyczyna to zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, które jest chorobą infekcyjną. Kolejno takie powikłanie może być wywołane wodogłowiem, czyli nadmiernym nagromadzeniem się płynu (u dzieci bywa wrodzone, czasem spowodowane wylewami krwi do mózgu, u osób starszych najczęściej dochodzi do niego po urazie czy udarze). Obrzęk mózgu jest również powodem powstawania nadciśnienia śródczaszkowego, zazwyczaj pojawia się on po silnym urazie głowy.
Zapamiętaj: Nieleczone nadciśnienie śródczaszkowe może prowadzić do trwałych uszkodzeń mózgu, a zatem najrozmaitszych powikłań i objawów neurologicznych.
Wysokie ciśnienie wewnątrzczaszkowe – leczenie
Kluczowe w leczeniu wysokiego ciśnienia wewnątrzczaszkowego jest znalezienie jego przyczyny i w razie możliwości usunięcie jej. Na przykład w sytuacji znalezienia guza konieczna może być operacja neurochirurgiczna. Bez tego może dochodzić do nawrotów objawów i ponownego pogorszenia się stanu pacjenta. Konieczne jest też stałe monitorowanie pacjenta. Pomocne bywa ułożenie chorego w pozycji z głową uniesioną o 30-45° oraz jego ewentualna intubację i podawanie oddechów z większą szybkością niż standardowo. Pozwala to na obkurczanie się naczyń mózgowych i chwilowe obniżenie wartości ciśnienia. Podaje się również różnego rodzaju leki, jednak ich wybór zależy od sytuacji, pacjenta czy przyczyny schorzenia. Może być to mannitol lub acetazolamid, które mają spowodować swego rodzaju odwodnienie struktur mózgowia. W wyniku odwodnienia dochodzi do zmniejszenia objętości struktur w czaszce oraz redukuje się ucisk na mózg. Leki podawane są dożylnie, gdyż towarzyszące wymioty mogłyby uniemożliwić wchłanianie się leku np. w postaci tabletki. Forma doustna nie jest też preferowana u pacjentów nieprzytomnych. Rozważa się także podawanie sterydów, jednak te leki również wybierane są w szczególnych przypadkach i wielu lekarzy spiera się co do ich stosowania. Jeżeli nadciśnieniu śródczaskowemu towarzyszy ból – dołączane są leki zwalczające go.
Czy wiesz że: jeżeli podejrzewa się infekcję układu nerwowego ważne jest wykonanie tak zwanego nakłucia lędźwiowego? Pozwala ono zbadać płyn mózgowo-rdzeniowy i wnioskować jaki patogen powoduje zakażenie.
Czym grozi wysokie ciśnienie wewnątrzczaszkowe?
Nieleczone nadciśnienie śródczaszkowe może prowadzić do trwałych uszkodzeń mózgu, a zatem najrozmaitszych powikłań i objawów neurologicznych. Mogą dotyczyć one zarówno obszaru ruchowego, intelektu, zmysłów czy podstawowych umiejętności takich jak mowa czy połykanie. W obrębie mózgu znajdują się struktury odpowiedzialne za koordynację każdego elementu naszego ciała i umysłu, a uszkodzenie któregokolwiek z nich może wywołać symptomy trudne do przewidzenia. W najgorszym przypadku wzrost ciśnienia kończy się nawet śmiercią chorego.
Pacjent z podwyższonym ciśnieniem wewnątrzczaszkowym powinien być kompleksowo zbadany, zabezpieczony i monitorowany. Kluczowe są badania obrazowe głowy takie jak tomografia czy rezonans magnetyczny. Należy zapewnić mu spokojne warunki, a w przypadku intubacji nie zapominać o higienie dróg oddechowych. Jak w wielu schorzeniach, tak i w tej jednostce chorobowej, najistotniejsze jest poszukiwanie i sprawne usuwanie przyczyny, bowiem samo leczenie zachowawcze i objawowe może być nieskuteczne i krótkoterminowe.