Pęknięcie krocza podczas porodu to uraz, który wbrew pozorom zdarza się stosunkowo często. Może on powodować nieprzyjemne dolegliwości, powikłania i znacząco obniżać komfort życia oraz satysfakcję seksualną. Sprawdź, czy możesz zminimalizować ryzyko pęknięcia krocza?
Pęknięcie krocza podczas porodu
Bardzo istotny jest fakt, że do pęknięcia krocza może dojść jedynie przy porodzie siłami natury. Jest to uszkodzenie tkanek krocza z rozdarciem ścian pochwy. Może także dojść do rozerwania mięśni. Dane z 2011 roku wskazują, że do pęknięcia krocza podczas porodu dochodzi u 22,8% kobiet w Polsce.
Najczęściej wymienianymi czynnikami ryzyka predysponującymi do pęknięcia krocza są:
- pierwszy poród;
- wysokość krocza < 3cm;
- masa urodzeniowa dziecka większa niż 4 kg;
- stosowanie oksytocyny podczas porodu (tzw. poród wywołany);
- przedłużony czas porodu;
- nieprawidłowe ustawienia lub ułożenia główki;
- porody instrumentalne (ze stosowaniem narzędzi np. kleszczy, próżniociągu);
- pochodzenie azjatyckie.
Urazy tkanek miękkich kanału rodnego czy miednicy mogą mieć poważne, zarówno doraźne, jak i długoterminowe konsekwencje zdrowotne, spośród których najważniejsze to:
- krwotok;
- infekcja;
- ból;
- przetoka (wytworzenie się patologicznego połączenia między dwoma strukturami, np. między pochwą, a odbytnicą);
- nietrzymanie moczu, stolca, gazów;
- spadek jakości życia seksualnego, nazywany profesjonalnie dyspareunią.
Stopnie pęknięcia krocza:
Skutki pęknięcia krocza uzależnione są od stopnia jego uszkodzenia i od procesu gojenia.. Rany bywają różne – niewielkie, ale i rozległe, powierzchniowe i głębokie, które mogą spowodować uszkodzenie mięśni zwieracza odbytu i macicy. W zależności od rozległości uszkodzeń tkanek wyróżnia się cztery stopnie pęknięcia krocza. Od zakwalifikowania urazu uzależnione jest odpowiednie postępowanie lecznicze.
Pęknięcie krocza 1 stopnia
Jest to uraz ograniczony do przerwania ciągłości skóry krocza i/lub błony śluzowej pochwy. Nie dochodzi tutaj do naruszenia mięśni ani powięzi. Występuje najczęściej i goi się szybko, często bez konieczności zszywania rany.
Źródło: fot. Marta Pawelec Medical Illustrations
Pęknięcie krocza 2 stopnia
Obejmuje pęknięcie pochwy i mięśni krocza – mięśnia opuszkowo-gąbczastego, mięśnia kulszowo-jamistego, mięśnia poprzeczno-powierzchownego krocza. Nie dochodzi do zajęcia mięśnia zwieracza odbytu. Pęknięcia drugiego stopnia wymagają założenia szwów w znieczuleniu miejscowym, które rozpuszczą się po 2-3 tygodniach. Jeżeli na pęknięte krocze były założone szwy, które nie ulegają samoistnemu rozpuszczeniu, należy pamiętać, aby zgłosić się do poradni po wyznaczonym terminie na ich zdjęcie.
Pęknięcie krocza 3 stopnia
Trzeci stopień obejmuje uraz krocza obejmujący kompleks zwieraczy odbytu. Wyróżniamy dodatkowo trzy podstopnie.
- IIIa – uraz mniej niż 50% grubości zewnętrznego zwieracza odbytu,
- IIIb – uraz powyżej 50% grubości zewnętrznego zwieracza odbytu,
- IIIc – rozdarcie zewnętrznego oraz wewnętrznego zwieracza odbytu. Leczenie jest operacyjne.
Pęknięcie krocza 4 stopnia
Jest to najpoważniejszy uraz obejmujący krocze, kompleks zwieraczy oraz błonę śluzową odbytu i odbytnicy. Niesie ze sobą największe ryzyko powikłań. Występuje średnio poniżej 1% przypadków. Leczenie również jest wyłącznie operacyjne.
Jak uniknąć pęknięcia krocza podczas porodu?
Celem ochrony krocza przed pęknięciem w II okresie porodu (czyli od momentu pełnego rozwarcia szyjki macicy do urodzenia dziecka) przeprowadza się zabieg nacięcia krocza. Drugim zadaniem tej procedury chirurgicznej jest ochrona główki dziecka przed urazem. Jednak nacięcie krocza jak każdy zabieg, może wiązać się z wystąpieniem powikłań, w zasadzie dosyć podobnych do tych po pęknięciu samoczynnym, czyli np. krwiaki, zakażenie, uszkodzenie ścian pochwy, nietrzymanie moczu. Dane o tym, że nacięcie krocza zapobiega urazom zwieracza odbytu są sprzeczne. Postępowanie uzależnione jest od oceny ryzyka pęknięcia krocza, zgody pacjentki oraz doświadczenia i metod stosowanych na danym oddziale. Wskazaniami do nacięcia krocza są:
- zagrożenie życia płodu;
- utrzymujący się dyskomfort matki w trakcie rodzenia się główki płodu;
- zagrożenie pęknięcia krocza w przypadku braku jego podatności (szczególnie obserwowane u starszych kobiet rodzących po raz pierwszy);
- poród niedojrzałego płodu;
- tzw. ułożenie odgięciowe główki płodu;
- ciąża mnoga;
- poród operacyjny (operacja kleszczowa, wyciągacz próżniowy, pomoc ręczna w miednicowym położeniu płodu).
Są także inne, mniej inwazyjne metody zapobiegania pęknięciu krocza.
- ciepłe okłady podczas II okresu porodu;
- masaż krocza przed porodem i w II okresie – ułatwia rozciąganie się i uelastycznienie tkanek krocza. Przed wykonywaniem takich masaży należy skonsultować się wcześniej z ginekologiem, który powie nam, czy nie mamy żadnych przeciwwskazań jak np. infekcje. Jeśli takowych nie ma, można zacząć już od 34 tygodnia ciąży, poświęcając około 5 min dziennie. W celu wykonania takiego masażu potrzebny będzie naturalny olejek bez parabenów i konserwantów lub preparat na bazie wody, np. kwas hialuronowy czy lubrykant. Należy wprowadzić kciuk do pochwy i naciskamy w dół, na wydechu około trzech razy, a następnie na boki, aż do uczucia mrowienia. Po około tygodniu można zwiększyć ucisk przez użycie dwóch palców. Docelowe użycie 3 palców odpowiada mniej więcej ⅔ wielkości główki dziecka. Pamiętajmy, że masaż nie powinien boleć! Warto również zaangażować do tego swojego partnera, aby pamiętać o systematyczności. Należy dodać, że stosowanie tej metody nie gwarantuje uniknięcia pęknięcia lub nacięcia krocza podczas porodu.
Czy wiesz że: nacięcie krocza należy wykonać dopiero w II okresie porodu, ponieważ przedwczesne wykonanie nacięcia jest bardziej bolesne i wiąże się z większą utratą krwi? Natomiast prawidłowo wykonane wyraźnie zmniejsza opór tkanek dna miednicy w czasie rodzenia się główki dziecka.
Pęknięcie krocza 4 stopnia a drugi poród
Wszystkie kobiety, u których w poprzedniej ciąży doszło do porodowego urazu zwieracza odbytu, należy poinformować o ryzyku nietrzymania stolca i nasilenia nieprzyjemnych objawów w przypadku kolejnego porodu siłami natury. Rola profilaktycznego nacięcia krocza w następnych ciążach jest nieznana i dlatego należy je wykonywać tylko w razie wskazań klinicznych. Pacjentkom takim powinno się zapewnić możliwość rozwiązania przez planowe cięcie cesarskie w kolejnych ciążach.
Zapamiętaj: Dane z 2011 roku wskazują, że do pęknięcia krocza podczas porodu dochodzi u 22,8% kobiet w Polsce.
Pęknięcie krocza to powszechny uraz podczas porodu. W zależności od rozległości niesie on ze sobą wiele powikłań. Niestety nie ustalono, która metoda ochrony krocza jest najlepsza. Na szczęście każda z kobiet ma wpływ na to, w jaki sposób przygotuje własne krocze na ten wzmożony wysiłek jakim jest poród. Już przed porodem warto jest stosować masaże krocza.