Zagadnienie niepełnosprawności intelektualnej jest bardzo złożone i ciekawe, spróbujmy więc bliżej mu się przyjrzeć. W celu lepszego poznania i zrozumienia poruszanej problematyki, zacznijmy od zdefiniowania i odpowiedzi na pytanie: Czym jest inteligencja? Najprościej rzecz ujmując jest to zdolność do adaptacji, dostosowywania się do zmieniającego się otoczenia przy wykorzystaniu własnych doświadczeń, umiejętności kojarzenia i łączenia spostrzeżeń oraz zdolności kontrolowania procesów myślowych. Jakie rodzaje niepełnosprawności intelektualnej wyróżniamy? Jak się objawia?
Co to jest niepełnosprawność intelektualna?
Znając uproszczoną definicję inteligencji podaną we wstępie możemy już w dużej mierze samemu odpowiedzieć sobie na pytanie, czym jest niepełnosprawność intelektualna? Jest to zasadniczo stan w którym osoba ma osłabione zdolności adaptacyjne. Omawiając zagadnienie niepełnosprawności intelektualnej należy zaznaczyć, iż używanie przestarzałych terminów takich jak ociężałość umysłowa, niedorozwinięty, debilizm czy kretynizm jest niepoprawne i co więcej niestosowne wobec osób niepełnosprawnych intelektualnie, z racji tego, że te terminy są nacechowane pejoratywnie.
Rodzaje niepełnosprawności intelektualnej
Wiele osób zastanawia się, jakie są rodzaje niepełnosprawności, jak zostały sklasyfikowane? Otóż obecnie wyróżniamy zasadniczo cztery stopnie niepełnosprawności intelektualnej. W zależności od wartości ilorazu inteligencji w skali Davida Wechslera opisuje się odpowiednie poziomy funkcjonowania intelektualnego, a mianowicie niepełnosprawność intelektualną głęboką, znaczną, umiarkowaną oraz lekką.
Przyczyny niepełnosprawności intelektualnej
Przyczyn wystąpienia niepełnosprawności intelektualnej należy niejednokrotnie szukać już w wieku płodowym. Negatywny wpływ na rozwój mogą mieć czynniki takie jak: zakażenia wewnątrzmaciczne, toksyny, leki, narkotyki czy alkohol spożywane w czasie trwania ciąży przez matkę.
Zapamiętaj: Niepełnosprawność intelektualna to zaburzenie rozwojowe o różnym stopniu nasilenia i objawach.
Ponadto nie można zapomnieć o czynnikach genetycznych, które mogą leżeć u podstaw niepełnosprawności intelektualnej (np. zespół Downa, zespół Angelmana, zespół Edwardsa). Niepełnosprawność intelektualna towarzyszy także wielu chorobom (przykładowo neurofibromatozie czy stwardnieniu guzowatemu) czy zespołom metabolicznym, takim jak fenyloketonuria, homocystynuria, galaktozemia, mukopolisacharydozy czy choroba syropu klonowego.
Sposoby leczenia niepełnosprawności intelektualnej
U osób dotkniętych niepełnosprawnością intelektualną stosuje się różnorodne metody oddziaływań terapeutycznych w celu poprawy możliwości rozwojowych i poprawy adaptacji oraz integracji w społeczeństwie. Wśród metod terapeutycznych wyróżniamy m.in. kinezyterapię stosowaną w celu poprawy sprawności ruchowej pacjenta.
Czy wiesz że: większość osób dotkniętych niepełnosprawnością intelektualną (ok. 85%) stanowią osoby niepełnosprawne w stopniu lekkim?
Metody stymulacji rozwoju psychoruchowego, mające na celu wspomożenie rozwoju poznawczego i społecznego osoby dotkniętej niepełnosprawnością. Co więcej korzystne mogą być takie oddziaływania terapeutyczne jak: psychoterapia, nauka metod relaksacyjnych, muzyko- i dogoterapia czy ostatecznie w przypadku wystąpienia konkretnych wskazań farmakoterapia jako leczenie objawowe. Osoba z niepełnosprawnością intelektualną powinna pozostawać pod opieką lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej oraz specjalistów w wymaganym zakresie a także poradni psychologicznej.
Metody diagnozowania niepełnosprawności intelektualnej
W Polsce lekarz diagnozuje niepełnosprawność na podstawie Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 natomiast w użyciu jest także klasyfikacja DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders), stosowana w Stanach Zjednoczonych
ICD – kryteria diagnostyczne
Kryteria diagnostyczne, które kolejno muszą zostać spełnione do rozpoznania niepełnosprawności intelektualnej wg ICD 10 wyglądają następująco:
- Istotnie niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, iloraz inteligencji zbliżony do 70 lub mniej, określany za pomocą indywidualnie dobranych testów inteligencji.
- Współwystępujące deficyty lub upośledzenie zdolności przystosowania przynajmniej w dwóch spośród wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie, umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy, wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo.
- Początek przed 18. rokiem życia.
DSM V – kryteria diagnostyczne
Niepełnosprawność intelektualna (zaburzenie rozwoju intelektualnego) jest zaburzeniem rozpoczynającym się w okresie rozwoju i obejmuje deficyty zarówno w zakresie funkcjonowania intelektualnego, jak i adaptacyjnego w obszarach dotyczących rozumienia pojęć, funkcjonowania społecznego oraz w dziedzinach praktycznych. Spełnione muszą być trzy następujące kryteria:
- Obecność deficytów w funkcjonowaniu intelektualnym, takich jak wnioskowanie, rozwiązywanie problemów, planowanie, myślenie abstrakcyjne, ocenianie, uczenie się oraz uczenie się na podstawie doświadczenia, musi zostać potwierdzona zarówno przez ocenę kliniczną, jak i dostosowany do pacjenta, standaryzowany test inteligencji.
- Występowanie deficytów w przystosowywaniu się, powodujących niepowodzenia w realizacji standardów rozwojowych i społeczno-kulturowych, co uniemożliwia zachowywanie niezależności i odpowiedzialności. Bez odpowiedniego wsparcia deficyty przystosowawcze ograniczają funkcjonowanie w jednej lub wielu spośród codziennych czynności, takich jak porozumiewanie się, uczestniczenie w życiu społecznym, samodzielne życie w różnorodnych środowiskach, takich jak dom, szkoła, praca lub grupa społeczna.
- Początek deficytów intelektualnych i przystosowawczych w okresie rozwojowym.
Na zakończenie należy zaznaczyć, że osoby niepełnosprawne intelektualnie, niejednokrotnie pomimo trudności i przeszkód, dzięki pomocy otoczenia są w stanie wykorzystać swój potencjał rozwojowy, a przez to realizować się w różnych sferach życia.