Wewnątrz stawu kolanowego znajdują się 4 struktury stabilizujące i ułatwiające ruchy tego stawu. Należą do nich dwie łąkotki (boczna i przyśrodkowa) oraz dwa więzadła krzyżowe (przednie i tylne). Nazywamy je tak, ponieważ krzyżują się na swoim przebiegu. Stanowią one połączenie między kością udową a piszczelową i zapobiegają ślizganiu się stawu.
Ryc. 1 Budowa stawu kolanowego. [Greene W. B. Ortopedia Nettera. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2007]
Zerwanie więzadła krzyżowego przedniego
Rolą więzadeł krzyżowych jest zapobieganie rotacji bocznej w stawie kolanowym. Dlatego gdy dojdzie do przekroczenia fizjologicznego zakresu ruchu może dojść do ich zerwania. Najczęściej kontuzji ulega więzadło krzyżowe przednie (ACL – anterius cruciatum ligamentum).
Do uszkodzenia ACL dochodzi w wyniku zsumowania się wektorów ruchu. Książkowym przykładem jest zawodnik rzucający do kosza, który ląduje na zrotowanej do wewnątrz goleni, podczas gdy staw kolanowy znajduje się w pozycji wyprostowanej.
Więzadła krzyżowe należą do najbardziej wytrzymałych struktur stawu kolanowego. Dlatego najczęściej przy okazji ich zerwania inne struktury stawu (np. łąkotki, torebka stawowa, więzadła poboczne kolana) także ulegają uszkodzeniu.
Przed przystąpieniem do leczenia muszą zostać wykonane niezbędne badania diagnostyczne. Za najbardziej dokładne uważa się badanie metodą rezonansu magnetycznego – MRI. W badaniu tym lekarz nie tylko może potwierdzić diagnozę, ale także określić czy nie wystąpiły inne uszkodzenia stawu kolanowego.
Objawy zerwania więzadła krzyżowego
Przy zerwaniu więzadła występują charakterystyczne objawy. Należą do nich:
– ból, uniemożliwiający normalne poruszanie się,
– zwiększone napięcie mięśni uda,
– zmniejszenie ruchomości stawu,
– opuchlizna,
– poczucie niestabilności (uciekające kolano).
Sprawny mechanizm kompensacyjny sprawia, że z upływem czasu ból się zmniejsza, a kolano odzyskuje swą ruchomość. Mimo to nie należy bagatelizować powyższych objawów, gdyż nie leczone zerwanie prowadzi do głębszych uszkodzeń, a nawet całkowitej utraty sprawności stawu.
Rekonstrukcja więzadła krzyżowego przedniego
W przypadku uszkodzenia więzadeł krzyżowych nie ma szans na wyleczenie metodami nieoperacyjnymi. Do przywrócenia pełnej sprawności stawu kolanowego potrzebny jest zabieg rekonstrukcji.
Zabieg rekonstrukcji polega na jak najwierniejszym odtworzeniu więzadła. Zabieg wykonywany jest metodą artroskopową z wykorzystaniem mikrokamery wprowadzanej do stawu przez małe nacięcie w skórze i narzędzi chirurgicznych wprowadzanych przez drugie nacięcie. Pacjent w trakcie rekonstrukcji poddany jest znieczuleniu miejscowemu, bądź ogólnemu (po wcześniejszej kwalifikacji anestezjologicznej).
Do zastąpienia zerwanego więzadła wykorzystuje się tkanki własne pacjenta, bądź pobiera się je od dawców. Do odtworzenia więzadła najczęściej wykorzystuje się ścięgna mięśni kulszowo-goleniowych lub więzadło rzepki. Przy okazji rekonstrukcji ACL usuwa się inne uszkodzenia powstałe w tym samym czasie.
Spośród wszystkich urazów sportowych 70% dotyczy stawu kolanowego, a w nim uszkodzeniu ulega najczęściej więzadło krzyżowe przednie. Statystyki dotyczące polskiej populacji podają że 1 na 1000 mieszkańców doznaje urazu ACL, a liczba wykonywanych rekonstrukcji sięga 3 tysięcy rocznie. W USA takich zabiegów w ciągu roku przeprowadza się około 100 tysięcy.
Ile trwa leczenie zerwanego więzadła krzyżowego?
Sam zabieg rekonstrukcji trwa około 90 minut. Dzień po zabiegu zaleca się już pierwsze ćwiczenia. Po 2-4 dniach pacjent zostaje wypisany ze szpitala. Przez najbliższe 3 do 6 tygodni konieczne będzie chodzenie z wykorzystaniem kul łokciowych, a kolano zabezpieczone jest ortezą (stabilizatorem). W tym czasie wprowadza się rehabilitację, która prowadzona będzie do zakończenia leczenia, gdy kolano odzyska co najmniej 90% pierwotnej sprawności, a ta osiągana jest zwykle po 6-12 miesiącach.
Rehabilitacja po zerwaniu więzadła krzyżowego przedniego
Prawidłowo wykonana rekonstrukcja to dopiero połowa sukcesu. Do odzyskania pełnej sprawności niezbędna jest kompleksowa rehabilitacja. Ćwiczenia skupiać się będą głównie na odzyskaniu pełnego zakresu ruchów w stawie, a następnie przywróceniu siły mięśniowej przedniej i tylnej grupy mięśni uda. Niezbędne jest także odpowiednie rozciąganie mięśni grupy kulszowo-goleniowej oraz mięśni łydki.
W czasie rehabilitacji niezwykle istotne jest odtworzenie czucia głębokiego, które jest niezbędnym elementem prawidłowej kontroli stabilności w stawie kolanowym. Po około 3 miesiącach rehabilitacji możliwe będzie uprawianie joggingu, a po około 6 miesiącach powrót do pełnej aktywności sportowej.
Odszkodowanie za zerwanie więzadła krzyżowego przedniego
Głównym aspektem branym pod uwagę przez komisję określającą wartość uszczerbku na zdrowiu w przypadku zerwanego ACL jest stopień utraty zakresu ruchomości. Do innych czynników należą powikłania pooperacyjne (np. koślawość czy szpotawość) oraz uszkodzenia dodatkowe (np. zerwana łąkotka). Zazwyczaj w przypadku kontuzji więzadła krzyżowego przedniego zakres wartości mieści się w przedziale między 5 % a 10% uszczerbku na zdrowiu.