Zespół suchego oka jest niewątpliwie stosunkowo częstym i dokuczliwym problemem. Epidemiolodzy szacują częstość jego występowania na 10-17% populacji, co oznacza, że statystycznie częściej, niż co dziesiąta osoba dorosła może być dotknięta tym schorzeniem. Jego rozpoznawaniem i leczeniem zajmują się lekarze okuliści. Aby skorzystać z konsultacji lekarza specjalisty chorób oczu w ramach NFZ, należy posiadać skierowanie od lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, czyli lekarza rodzinnego.
Co to jest zespół suchego oka?
Zespół suchego oka jest objawem klinicznym, wynikającym z niedostatecznego wydzielania łez, bądź nieprawidłowego ich składu. Gałkę oczną człowieka powleka tzw. film łzowy, na który składają się wodnista wydzielina produkowana w gruczołach łzowych, śluz wydzielany przez spojówkę (błonę powlekającą od wewnątrz powieki oraz gałkę oczną), tłuszcz wydzielany przez gruczoły łojowe. Wszystkie trzy składowe odgrywają ważną rolę w ochronie przedniej powierzchni oka. Powłoczka tłuszczowa zapobiega zbyt szybkiemu parowaniu łez oraz zapewnia „poślizg” przy ruchach powiek. Warstwa wodna nawilża i dostarcza tlen rogówce (zewnętrznej warstwie gałki ocznej), natomiast komponenta śluzowa stabilizuje film łzowy – mówiąc potocznie trzyma go w ryzach.
Zespół suchego oka – objawy
Efektem zaburzeń wymienionych wyżej składowych filmu łzowego jest wysychanie rogówki i spojówki, czyli zewnętrznej „tarczy” oka. Dolegliwości z tym związane mogą być zarówno bardzo dokuczliwe, uniemożliwiające normalnie funkcjonowanie, bądź miernie nasilone. Najczęściej pacjenci skarżą się na pieczenie oka i jego kłucie. Uczucie suchości, choć często występuje, może być nieobecne z powodu wytwarzania dostatecznej ilości łez, lecz o nieprawidłowym ich składzie. Innymi objawami są uczucie piasku w oku oraz przekrwienie spojówki oka.
Zespół suchego oka – przyczyny
Zespół suchego oka jest objawem, tzn. sam w sobie nie jest chorobą, lecz swoją przyczynę ma często u podłoża różnych schorzeń. Najczęściej udaje się ją ustalić po zbadaniu pacjenta, zebraniu wywiadu dotyczącego stylu życia, zażywanych leków bądź chorób współwystępujących. Objawy u kobiet nasilają się w okresie przedmiesiączkowym lub w czasie menopauzy. Suche oko może być spowodowane oparzeniem okolicy oka i wtórnym uszkodzeniem komórek produkujących film łzowy. Choroby autoimmunologiczne (reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń układowy, zespół Sjögrena), dermatologiczne (choroby pęcherzycowe prowadzące do oddzielania się poszczególnych warstw skóry – również w okolicy oczu i wtórnego bliznowacenia spojówki) należą do częstych schorzeń, w przebiegu których pacjent ma objawy okulistyczne.
Czy wiesz że: karbomer stosowany w preparatach do oka utrzymuje się na gałce ocznej do 45-90 min? Aby pozbyć się objawów należy podobne środki stosować co najmniej kilkukrotnie oraz przed snem.
Uszkodzenia w obrębie układu nerwowego mogą powodować niedomykanie się powiek i nadmierne wysychanie łez (np. uszkodzenie nerwu twarzowego) lub też zmniejszenie ich produkcji (w przebiegu choroby Parkinsona lub cukrzycy). W dobie rozwoju medycyny i łatwego kontaktu z ochroną zdrowia zdarzają się przyczyny jatrogenne, czyli powikłania wygenerowane przez leczenie innych chorób. Tutaj należy nadmienić, iż zespół suchego oka może występować po laserowych operacjach oczu (najczęściej korekcja wad wzroku – wysokiej krótkowzroczności, dalekowzroczności lub astygmatyzmu). Jatrogenny spadek wydzielania łez może stanowić efekt uboczny stosowania tabletek antykoncepcyjnych, beta-blokerów (leków używanych w kardiologii), leków przeciwhistaminowych (przeciw objawom alergii), przeciwdepresyjnych, przeciwmigrenowych oraz moczopędnych. Do rozwoju zespołu suchego oka predysponuje również palenie papierosów, przebywanie w pomieszczeniach zadymionych i klimatyzowanych, niedobór witaminy A oraz długotrwała praca przy komputerze. Czasem objawy suchego oka rozwijają się także w przebiegu stosowania soczewek korekcyjnych, a przy dużych dolegliwościach mogą być do nich przeciwwskazaniem.
Zespół suchego oka – leczenie
Leczenie zespołu suchego oka powinno być dwutorowe – obejmować leczenie przyczynowe oraz substytucyjne, polegające na podawaniu do worka spojówkowego roztworów nawilżających. W czasie oczekiwania na poradę specjalisty można stosować dostępne w aptekach preparaty „sztucznych łez”. W trakcie wizyty u okulisty należy mieć przy sobie listę leków zażywanych codziennie, również tych kupowanych bez recepty. Lekarz bada pacjenta za pomocą tzw. lampy szczelinowej, za pomocą której może dokładnie w powiększeniu obejrzeć struktury przedniej powierzchni oka i stwierdzić lub nie symptomy suchości oka (np. ocenić szybkość wysychania po zakropleniu oka specjalnym barwnikiem fluoresceiną). Dostępny jest również test Schirmera – badający wydzielanie łez polegający na założeniu zagiętego paska bibuły do worka spojówkowego i ocenie stopnia jego zwilżenia po 5 minutach. Często należy zmodyfikować pacjentowi leczenie innych chorób, aby uniknąć działań niepożądanych niektórych leków. Należy zniechęcać pacjenta do palenia, gdyż jest to jeden z częstszych powodów wystąpienia dolegliwości. Praca przy komputerze powinna być skrócona lub ograniczona przerwami od patrzenia w monitor.
Zespół suchego oka – krople
Na rynku dostępnych jest wiele preparatów kropli do oczu o różnym składzie. Ich wspólną cechą jest krótkotrwała poprawa, dlatego należy je stosować często (kilka do kilkanaście razy na dobę), w szczególności kiedy wiemy, że nasze oczy będą narażone na czynniki takie jak wiatr, dym, zimne, suche powietrze czy nawiewy z klimatyzatora.
Zapamiętaj: Leczenie zespołu suchego oka powinno być dwutorowe – obejmować leczenie przyczynowe oraz substytucyjne, polegające na podawaniu do worka spojówkowego roztworów nawilżających.
Warto zadbać by środki te były pozbawione substancji konserwujących zwłaszcza jeżeli używamy ich z soczewkami kontaktowymi. W składzie preparatów nawilżających i sztucznych łez znajdują się takie substancje jak alkohol poliwinylowy, karbomer, metyloceluloza (hypromeloza), kwas poliakrylowy oraz hialuronowy. Ich celem jest nawilżenie rogówki i spojówki. Nie przenikają one do wnętrza gałki ocznej, co powoduje, że dłużej utrzymują się na jej powierzchni. Istnieją również preparaty w formie żelów, które znacznie dłużej działają i lepiej spełniają swoją funkcję, jednak często powodują przemijające zaburzenia widzenia spowodowane ich hydrożelową konsystencją. Dobrze sprawdza się ich stosowanie przed udaniem się na nocny spoczynek. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić krople, w składzie których są substancje przeciwzapalne, np. sterydy i cyklosporyna A. W ostateczności przeprowadza się leczenie operacyjne punktów łzowych, którego celem jest zahamowanie odpływu filmu łzowego.
Zespół suchego oka jest powszechnym problemem. Często współistnieje z innymi chorobami, dlatego w razie jego wystąpienia zaleca się wizytę u okulisty, który zaplanuje leczenie. Najczęściej objawy ustąpią po niedługim czasie stosowania kropli bądź żelu do oka. Niejednokrotnie zmiana stylu życiu i unikanie czynników sprawczych powoduje znaczne poprawienie komfortu życia i zażegnanie problemu zespołu suchego oka.