Spojówka jest to błona pokrywająca tylną powierzchnię powieki górnej i dolnej (spojówka powiekowa) oraz przednią powierzchnię gałki ocznej (spojówka gałki ocznej). Niestety bardzo często pojawia się w niej stan zapalny. Zapalenie spojówek może być chorobą o stosunkowo łagodnym przebiegu i dobrym rokowaniu, ale może również prowadzić do groźnych powikłań powodujących utratę wzroku. Co warto wiedzieć, jeśli podejrzewamy u siebie tego typu schorzenie?
Co to jest zapalenie spojówek?
Zapalenie spojówek jest to stan zapalny toczący się w obrębie spojówki, będący przyczyną tzw. „czerwonego oka” (występuje bardzo silne przekrwienie powodujące czerwoną barwę oka). Zapalenie spojówek może występować jako:
- ostre,
- podostre,
- przewlekłe.
Jest ono wywołane przez wiele czynników m.in. bakterie, wirusy, alergie, czynniki fizyczne i chemiczne (np. światło słoneczne, dym).
1 – kąt zewnętrzny, 2 – tarczka powieki górnej pokryta spojówką powiekową (tarczkową), 3 – górny kanalik łzowy, 4 – górny punkt łzowy, 5 – mięsko łzowe, 6 – kąt wewnętrzny, 7 – dolny punkt łzowy, 8 – dolny kanalik łzowy, 9 – źrenica, 10 – rąbek rogówki, 11 – rzęsy, 12 – krawędź powieki, 13 – dolny załamek worka spojówkowego, 14 – spojówka powiekowa (tarczkowa), 15 – dolny załamek worka spojówkowego, 16 – spojówka gałkowa. (źródło:https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/zdroweoczy/68655,budowa-narzadu-wzroku)
Objawy zapalenia spojówek
Jakie symptomy mogą świadczyć o tym, że w oku toczy się stan zapalny? Podstawowymi objawami zapalenia spojówek jest:
- obrzęk spojówek,
- światłowstręt,
- łzawienie,
- pieczenie,
- swędzenie,
- zwężenie szpary powiekowej.
- uczucie „piasku pod powiekami”,
- przekrwienie oka z surowiczą (przejrzystą) lub śluzowo-ropną (mętną) wydzieliną.
Przekrwienie w zapaleniu spojówek ma charakter powierzchowny, który charakteryzuje się: najsilniejszym przekrwieniem na obwodzie oka, malejącym w kierunku dośrodkowym, rozszerzeniem naczyń pozwalającym na prześledzenie ich przebiegu, możliwością wywołania zblednięcia spojówki poprzez ucisk pałeczką szklaną, możliwością szybkiego zwężenia naczyń po zakropleniu 1 kropli adrenaliny w stężeniu 1/1000 (1mg/1ml).
Rodzaj przekrwienia jest niezwykle ważny, gdyż wskazuje, czy mamy do czynienia z zapaleniem spojówek w czystej formie, czy w formie złożonej np. współistnienia zapalenia rogówki, które może doprowadzić nawet do utraty wzroku.
Przyczyny zapalenia spojówek
Przyczyny zapalenia spojówek są bardzo różnorodne. Należą do nich m.in:
- alergie,
- wirusy (np. adenowirusy, wirus opryszczki),
- choroby autoimmunologiczne (np. pemfigoid),
- czynniki fizyczne (np. światło słoneczne),
- czynniki chemiczne (np. dym, gazy o działaniu drażniącym),
- nieskorygowane wady refrakcji (wzroku),
- nieprawidłowości filmu łzowego tzw. zespół suchego oka,
- zbyt długie noszenie soczewek kontaktowych,
- bakterie (np. Streptoccocus pneumoniea, Chlamydia trachomatis).
Rodzaje zapalenia spojówek
Istnieje wiele podziałów zapaleń spojówek, ale najbardziej praktyczny jest ze względu na etiologię (czynnik wywołujący).
– Zapalenia spojówek niewywołane zakażeniami. W tej grupie znajdują się:
- alergie,
- czynniki fizyczne,
- czynniki chemiczne,
- czynniki toksyczne,
- zespół suchego oka,
- noszenie soczewek kontaktowych.
-Zapalenia spojówek wywołane zakażeniami:
< Bakteryjne: charakteryzujące się obecnością dużej ilości ropnej wydzieliny. Szczególnym rodzajem, ze względu na ciężkość, przewlekłość i prowadzące do ślepoty powikłania jest jaglica wywoływana przez bakterię Chlamydia trachomatis. Na szczęście została ona praktycznie zwalczona w Europie.
<Wirusowe: adenowirusowe, opryszkowe.
-Zapalenia spojówek autoimmunologiczne (organizm mylnie rozpoznaje swoje własne komórki jako obce i zaczyna je zwalczać).
Czy zapalenie spojówek jest zaraźliwe?
Wiele osób zastanawia się, czy zapalenie spojówek jest zaraźliwą chorobą? Zależy to od czynnika, który je wywołał. Zapalenia bakteryjne i wirusowe są zakaźne. Można się nimi zarazić przez kontakt z wydzieliną z oka, czasami też z wydzieliną z dróg oddechowych (np. przy zapaleniu adenowirusowym), ponadto przez kontakt ze skażonymi przedmiotami, czy korzystanie z zanieczyszczonych basenów kąpielowych.
Jak leczyć zapalenie spojówek?
Skuteczne leczenie zapalenia spojówek zależy przede wszystkim od przyczyny zapalenia. W zapaleniach niewywołanych zakażeniem, podstawą jest unikanie czynnika wywołującego, np. unikanie światła słonecznego przez noszenie okularów przeciwsłonecznych; w przypadku soczewek kontaktowych zaprzestanie ich używania; w zespole suchego oka stosowanie sztucznych łez; w alergicznym zapaleniu krople zawierające lek przeciwhistaminowy (m.in. emedastynę).
Czy wiesz że: najgoźniejszym rodzajem zapalenia spojówek jest jaglica, wywoływana przez bakterię Chlamydia trachomatis? Powoduje ona jednocześnie zapalenie rogówki (dzięki jej przejrzystości możliwe jest wyraźne widzenie) wywołując jej owrzodzenie i w efekcie powstanie trwałej blizny, która prowadzi do ślepoty.
W zapaleniach wywołanych zakażeniami leczenie dostosowujemy do czynnika sprawczego. W przypadku bakterii stosujemy antybiotyki w kroplach np. gentamycynę, tobramycynę. W zapaleniach wywołanych wirusem opryszczki stosujemy maść do oczu zawierającą acyklowir, bądź gancyklowir. W przypadku wirusa półpaśca (VZV) terapia polega na doustnej podaży acyklowiru. Leczenie zapalenia spojówek wywołanego innymi wirusami polega na łagodzeniu objawów (np. przez stosowanie kropli nawilżających), nie ma leczenia specyficznego.
W zapaleniach autoimmunologicznych leczenie polega na zwalczaniu stanu zapalnego m.in. przez stosowanie kropli z glikokortykosterydami, których stosowanie łączy się jednak z ryzykiem zakażenia rogówki. Korzystne jest stosowanie kropli nawilżających (sztucznych łez), najlepiej niezawierających konserwantów. Wszystkie wyżej wymienione leki są przepisywane przez lekarza, oprócz sztucznych łez, które możemy kupić w aptece bez recepty.
Pamiętajmy, że zapalenie spojówek może prowadzić do groźnych powikłań, dlatego w celu prawidłowego określenia czynnika wywołującego i zastosowania odpowiedniego leczenia należy zgłosić się do lekarza.
Ile trwa zapalenie spojówek?
Długość trwania zapalenia spojówek jest dosyć zróżnicowana – wszystko zależy od czynnika, które je wywołało. Dolegliwości mogą trwać od kilku dni po – w skrajnych przypadkach – nawet kilka miesięcy. Jak złagodzić objawy zapalenia spojówek? Należy unikać intensywnego wysiłku wzrokowego (np. czytania), jaskrawego światła. Ulgę mogą przynieść krople nawilżające (sztuczne łzy). Zawsze podstawowe znaczenia ma określenie czynnika sprawczego i uzależnione od niego leczenie, które ustala lekarz.
Krople na zapalenie spojówek
W zależności od przyczyny, która wywołała zapalenie spojówek stosuje się różne krople, np. w przypadku bakterii – antybiotyki (m.in. gentamycyna, cyprofloksacyna). Pomocniczo można stosować również tzw. „sztuczne łzy”, dostępne w aptece bez recepty (rada: najlepiej poprosić farmaceutę o te niezawierające konserwantów).
Zapamiętaj: W celu prawidłowego rozpoznania czynnika sprawczego i podjęcia prawidłowego leczenia należy skontaktować się z lekarzem.
Podsumowując, zapalenie spojówek jest chorobą bardzo powszechną, większość z nas zmierzyła się z nią lub dopiero to zrobi. Jej przebieg, z reguły łagodny, może jednak prowadzić do groźnych powikłań włącznie z utratą wzroku. Z tego powodu nie powinniśmy bagatelizować objawów i skonsultować się z lekarzem celem postawienia odpowiedniej diagnozy i podjęcia skutecznego leczenia.