Zadaniem komórek układu odpornościowego (leukocytów) jest rozpoznawanie i usuwanie niepożądanych w naszym organizmie “rzeczy”. Mogą to być zarówno bakterie, wirusy, itp. jak i ciała obce, np. drzazga, wokół której tworzy się stan zapalny wynikający właśnie z nacieku leukocytów. Jeśli układ odornościowy radzi sobie ze swoim celem, to zostaje on usunięty, a stan zapalny znika. Jeśli jednak napotyka problem może stworzyć ziarniniaka. [1]
Co to jest ziarniniak śródczaszkowy?
Ziarniniak to zgromadzenie komórek układu odpornościowego mające na celu oddzielenie np. bakterii od zdrowych tkanek, tworząc włókniejący, twardy, guzowaty twór. Taki ziarniniak może się tworzyć w każdej części ciała, także w mózgu. Należy pamiętać, że ziarniniak jest objawem infekcji, czy choroby, a nie schorzeniem samym w sobie. [1][2]
Ziarniniak śródczaszkowy – objawy
Ziarniniak sam sobie nie wydaje się być niebezpieczny, wręcz przeciwnie, jego celem jest ochrona organizmu, ale ze względu na swoją budowę (twarde guzy) może zaburzać funkcjonowanie narządów ze względu na swój rozmiar i uciskanie tkanek. Ma to szczególne znaczenie w ograniczonej przez czaszkę przestrzeni mózgu.
Czy wiesz że: ziarniniaki śródczaszkowe mogą doprowadzić do porażenia nerwu twarzowego, czy ślepoty, czyli objawów charakterystycznych dla udaru mózgu? Dzieje się tak ze względu na miejscowe uszkodzenie mózgu, a objawy te mogą pozostać na zawsze pomimo rehabilitacji.
Nasilenie niżej wymienionych objawów zależy od umiejscowienia i wielkości ziarniniaka, dlatego spektrum objawów może być różne, od izolowanego uszkodzenia danej funkcji mózgu do podrażnienia opon mózgowo-rdzeniowych bez innych dolegliwości.
- nudności, wymioty, ból głowy, światłowstręt w wyniku podrażnienia opon mózgowo-rdzeniowych i/lub nadciśnienia śródczaszkowego;
- zaburzenia neurologiczne, np. czucia, ruchu, widzenia ze względu na ucisk na tkankę mózgową, a także stan zapalny;
- zaburzenia hormonalne w wyniku ucisku na przysadkę [2].
Ziarniniak śródczaszkowy – przyczyny
Jak zostało to opisane powyżej, ziarniniaki powstają wtedy, kiedy układ odpornościowy nie może sobie poradzić z drobnoustrojem lub ciałem obcym, czasem ze względu na jego znaczną odporność na działanie leukocytów. Tutaj świetnym przykładem jest infekcja prątkami gruźlicy, które trudno usunąć z organizmu i tworzą się wokół nich ziarniniaki.
Zapamiętaj: Ziarniniak to zgromadzenie komórek układu odpornościowego mające na celu oddzielenie np. bakterii od zdrowych tkanek, tworząc włókniejący, twardy, guzowaty twór.
Czasem ziarniniaki powstają ze względu na znaczne osłabienie układu odpornościowego (np. wrodzone niedobory odporności), gdzie leukocyty nie mogą sobie poradzić z usunięciem zwykłych drobnoustrojów, z którymi w normalnych warunkach nie miałyby problemów. Kolejną przyczyną powstawania tych tworów są zaburzenia układu odpornościowego o nieznanym podłożu takie jak sarkoidoza – w tej chorobie ziarniniaki powstają w całym ciele i nie zbierają się wokół określonej “przeszkody”, lecz powstają samoistnie [1][2].
Ziarniniak śródczaszkowy – leczenie
Leczenie zależy od przyczyny ziarniniaków, jeśli jest to gruźlica – stosuje się antybiotyki przeciw prątkom gruźlicy, jeśli jest to sarkoidoza – osłabia się lekami (np. steroidami) układ odpornościowy, jeśli wynikają one z niedoboru odporności – trzeba wzmocnić układ odpornościowy. W ciężkich przypadkach, kiedy brak miejsca w czaszce grozi poważnym uszkodzeniem mózgu należy rozpatrzyć operacyjne usunięcie ziarniniaka. Należy jednak mieć na uwadze, że jeśli przyczyna powstania ziarniniaka jest nieodwracalna, np. sarkoidoza może on ponownie powstać w miejscu operacji. [2]
Chociaż ziarniniaki wydają się być niegroźno, to w kontekście tak delikatnego narządu jakim jest mózg, wszelkie zmiany mogą doprowadzić do ciężkiego stanu chorego. Na szczęście infekcje można leczyć, sarkoidoza u 85% przechodzi w stan wieloletniej remisji (braku objawów choroby), a niedobory odporności są wykrywane dość wcześnie. Stan pacjenta jest wtedy dokładnie i systematycznie sprawdzany. Dlatego ziarniniak mózgu jest niebezpieczny głównie wtedy, jeśli pacjent zaniedba swoje zdrowie, co zdarza się niestety często.