Wykorzystywanie roślin do celów leczniczych sięga początków dziejów ludzkości. Starożytne cywilizacje, takie jak Egipt, Chiny, Indie czy Inkowie w Ameryce, dobrze znały lecznicze właściwości ziół i wykorzystywały je w profilaktyce i leczeniu chorób. Miód również od wieków zajmuje ważne miejsce w diecie człowieka. Był uważany nie tylko za substancję słodzącą, ale także za produkt wysokiej jakości o właściwościach leczniczych. Istnieje bardzo duży potencjał wykorzystania ziół do produkcji miodów. Już w starożytnej medycynie jego dobroczynne właściwości poprawiano przez dodanie roślin zielnych zarówno świeżych jak i suszonych. Dziś istnieją naukowe dowody na przenikanie ich aktywnych metabolitów do miodu. Dodatkowo zioła mogą dostarczać pszczołom wzbogacony w składniki odżywcze nektar i chronić je przed chorobami i innymi zagrożeniami ekologicznymi.
Co to jest ziołomiód?
Ziołomiód to pyszny domowy produkt, który łączy terapeutyczne działanie ziół i miodu. Jest on produkowany przez pszczoły miodne, które żywią się ekstraktami roślinnymi, sokami owocowymi lub naparami ziołowymi w roztworach cukru. Jest cennym produktem spożywczym, a pozyskać go można nawet z roślin, które nie produkują nektaru. Warto się zatem przyjrzeć w jaki sposób pszczoły produkują miód. Te pożyteczne owady zbierają pyłek kwiatowy, który przenoszą na włoskach odnóży. Służy on do nakarmienia młodych pszczółek. Dodatkowo dorosłe pszczoły pozyskują z roślin słodki sok nazywany nektarem, który magazynują w żołądkach. W ulu go zwracają i po odparowaniu wody ulega on koncentracji, przekształcając się w miód. Produkcja naturalnego miodu ziołowego jest ograniczona niewielkim areałem ogrodów ziołowych dla pszczół, a także tym, że nie wszystkie zioła kwitną. Ciekawą alternatywą jest zatem produkcja ziołomiodów poprzez wzbogacanie paszy dla pszczół specjalnie przygotowaną ziołową pożywką. Dzięki temu powstaje unikatowy produkt łączący dobra zwykłego miodu z właściwościami leczniczych roślin. Wpływa on pozytywnie na organizm człowieka dzięki dużej zawartości substancji biologicznie czynnych takich jak cukry proste, witaminy, enzymy, aminokwasy czy substancje antyoksydacyjne. Ziołomiód może stanowić idealny dodatek do codziennych posiłków, jak np. do smarowania naleśników czy gofrów. Innym przykładem jego zastosowania jest dodanie go do wody lub herbaty. Należy jednak pamiętać, aby jednak nie łączyć go z gorącymi napojami, by nie stracił swoich właściwości. Ich temperatura nie powinna przekraczać 50oC.
Jak wygląda ziołomiód
Zarówno pochodzenie nektaru roślinnego jak i ekstraktu ziołowego bezpośrednio wpływa na smak, aromat i barwę miodu. Sprawia ono, że ziołomiody są niezwykle różnorodne. Ich kolor jest ściśle związany ze składem chemicznym, w tym przede wszystkim z obecnością barwników, a także dodawanych do miodu intensywnie czerwonych soków owocowych. Ze względu na bogactwo roślin, które mogą być wykorzystane do utworzenia ziołomiodu, a także pojawiające się na rynku coraz nowsze kombinacje składników w tabeli przedstawiłam jedynie przykładowe rodzaje ziół i ich wpływ na wygląd i smak miodu.
| Ziołowy składnik miodu | Kolor | Smak |
|---|---|---|
| Tymianek | intensywnie zielony | wyczuwalny delikatny smak tymianku |
| Sosna | jasnobrązowy, po skrystalizowaniu brązowo-zielony | w smaku jest delikatnie ostry |
| Głóg | jasnożółty | delikatny smak |
| Malina | jasnoróżowy | delikatny malinowy smak |
| Aronia czarna | ciemnoczerwony | łagodny, owocowy, lekko gorzki |
| Pokrzywa | ciemnozielony | w smaku wyczuwalna nuta pokrzywy |
| Rumianek | blado żółto-zielony | delikatny rumiankowy smak |
| Mięta | blado żółto-zielony | miętowy smak |
| Aloes | blado żółto-zielony | delikatny smak |
| Lawenda | jasnożółty | wyczuwalny unikatowy, lawendowy smak |
Ziołomiód może mieć konsystencję płynnej, gęstej substancji, a po upływie czasu ulec skrystalizowaniu, czyli przybrać formę stałą. Jednak nie jest możliwe jednoznaczne określenie po jakim czasie to nastąpi, ponieważ zależy to od rodzaju miodu ziołowego.
Ziołomiód – rodzaje
Rodzaje ziołomiodów zależą głównie od gatunku rośliny, z jakiej pochodzi, jak również od warunków środowiskowych i klimatu. Ważnym czynnikiem jest także ingerencja pszczelarza w proces wytwarzania miodu w postaci dawania pszczołom specjalnych ziołowych pożywek oraz od sposobu jego pozyskiwania i przechowywania. Możemy zatem wyróżnić:
- Miody ziołowe produkowane przez pszczoły karmione syropem z ekstraktem ziołowym.
- Miód naturalny ziołowy wytwarzany przez pszczoły z nektaru roślin zielnych.
Ze względu na duże trudności w wytworzeniu pełnowartościowego ziołomiodu w sposób naturalny, dominuje pierwszy rodzaj, aby pszczelarz miał pewność co do jego ziołowego składu.
Ziołomiód – właściwości
Ziołomiód jest cennym źródłem substancji biologicznie czynnych, takich jak cukry proste, np. fruktoza, witaminy z grupy B wspomagające działanie naszego układu odpornościowego, enzymy pochodzące z gruczołów ślinowych pszczół i aktywne przeciwutleniacze, takie jak kwasy fenolowe i flawonoidy. Przeciwutleniacze hamują starzenie się komórek organizmu, chronią błony komórkowe i materiał genetyczny przed szkodliwym działaniem wolnych rodników powstających jako produkt uboczny metabolizmu komórkowego. Badania przeprowadzone w 2007 roku na Uniwersytecie w Kownie wykazały, że miody otrzymane z ekstraktów roślinnych brzozy, sosny i pokrzywy mają wyższą aktywność antyoksydacyjną i zawierają znacznie więcej apigeniny niż miody naturalne. Apigenina uznawana jest za substancję wzmacniającą mięśnie oraz korzystnie działającą na komórki układu nerwowego.
Czy wiesz że: istnieje zależność pomiędzy parametrami barwy, a aktywnością przeciwutleniającą ziołomiodu? Im ciemniejszy miód tym więcej zawiera przeciwutleniaczy.
Główna różnica pomiędzy właściwościami miodu naturalnego, a ziołomiodu polega na tym, że w przypadku miodu naturalnego pszczoły zbierają nektar z różnych roślin. Z tego powodu stężenia składników nektaru między innymi sacharozy, glukozy, fruktozy, aminokwasów, białek, jonów czy przeciwutleniaczy mogą zmieniać się w dużych zakresach w zależności od roślin, z których nektar został zebrany. To powoduje, że składy miodów mogą się znacząco różnić między sobą. Z kolei miody ziołowe produkowane są przez pszczoły tylko z odpowiednio przygotowanego podłoża, zawierającego pożądane ekstrakty ziołowe, owoce i syrop cukrowy przez co są one mniej zróżnicowane w składzie w porównaniu z miodem naturalnym i mogą być lepszą alternatywą dla alergików, gdyż nie zawierają one alergizujących pyłków. Ziołomiód ma różny wpływ na organizm człowieka w zależności od pochodzenia nektaru. Badania przeprowadzone w Instytucie Chemii na Uniwersytecie w Białymstoku wykazały, że miód ziołowy ma lepsze właściwości przeciwdrobnoustrojowe niż klasyczny miód. Skład chemiczny miodu ziołowego w porównaniu z miodem zwykłym jest podobny pod względem zawartości wody, węglowodanów i kwasów organicznych. Jednak ziołomiód zawiera znacznie więcej mikro- i makroelementów, a także dużą ilość witaminy C.
Ziołomiód – zastosowanie
Miód ziołowy ma szerokie zastosowanie w farmacji i medycynie. Ich wpływ na organizm człowieka jest zależny od właściwości roślin i owoców z których jest wytwarzany.
- Ziołomiód tymiankowy jest wykorzystywany do produkcji syropów przeciwkaszlowych. Szczególnie przydatny jest do leczenia stanów zapalnych górnych dróg oddechowych u dorosłych.
- Ziołomiód sosnowy działa przeciwzapalnie, odkażająco i wykrztuśnie. Polecany jest przy przeziębieniu. Może być także stosowany u dzieci.
- Ziołomiód głogowy wpływa korzystnie na układ krążenia. Ponadto, ma on działanie wzmacniające.
- Ziołomiód malinowy stosowany jest głównie przy przeziębieniu; wzmacnia odporność.
- Ziołomiód aroniowy jest bogaty w witaminy C, B1, B2, B6, PP, E, A oraz minerały np. potas, wapń, fosfor, magnez, żelazo. Polecany jest w dolegliwościach żołądkowo-jelitowych. Wzmacnia odporność i zwiększa apetyt.
- Ziołomiód pokrzywowy wspomaga pracę nerek. Wykazuje działanie moczopędne. Działa korzystnie w leczeniu anemii i wzmacnia organizm.
- Ziołomiód rumiankowy stosowany jest w dolegliwościach żołądkowo-jelitowych i zaburzeniach trawienia.
- Ziołomiód miętowy również działa korzystnie na przewód pokarmowy. Ułatwia trawienie.
- Ziołomiód aloesowy reguluje pracę jelit, działa lekko przeczyszczająco oraz podnosi odporność organizmu.
- Ziołomiód lawendowy jest pomocny przy nerwicy, stanach lękowych oraz bezsenności, a także u kobiet w zespole napięcia przedmiesiączkowego i w dolegliwościach występujących przy menopauzie.
Oczywiście należy zaznaczyć, że spożywanie ziołomiodu nie zastąpi wizyty u lekarza. Jeśli pojawi się jakiś niepokojący nas objaw np. długotrwały silny ból brzucha, należy zgłosić się do specjalisty.
Ziołomiód – przeciwwskazania
Większość ziołomiodów nie ma określonych przeciwwskazań, więc wydają się produktami bezpiecznymi. Niektórych jednak nie zaleca się stosować w określonych chorobach. Przeciwwskazaniem do stosowania ziołomiodu sosnowego jest astma oskrzelowa, ponieważ jego działanie wykrztuśne może wywołać napad astmy. Ziołomiodu aloesowego natomiast nie można stosować w trakcie ciąży oraz w stanach zapalnych jelita grubego. Powinniśmy być również świadomi, że możliwa jest obecność w miodzie toksyn roślinnych, w przypadku, gdy pszczoły zbiorą pyłek np. z roślin ozdobnych takich jak azalia, czy rododendron, które zawierają gejanotoksyny. Mogą wtedy wystąpić objawy zatrucia takie jak: zawroty głowy, zasłabnięcia, nadmierna potliwość, mdłości i wymioty. Jest to jednak niezwykle rzadka sytuacja i nie prowadząca do śmierci. Istnieje również możliwość wystąpienia w miodzie alkaloidów pirolizydynowych. Do roślin, które je zawierają możemy zaliczyć np. żywokost lekarski, podbiał pospolity oraz lepiężnik różowy. Substancje te wykazują toksyczne działanie między innymi na komórki wątroby i mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia człowieka. Jednak to zatrucie jest bardzo rzadko spotykane po spożyciu miodu. Zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego osoby chore na cukrzycę powinny stosować dietę ograniczającą do minimum spożywanie cukru w tym miodu. Prawidłowe żywienie jest istotnym elementem leczenia tej choroby oraz ma znaczenie w poprawie ogólnego stanu zdrowia pacjentów i zapobieganiu jej powikłań.
Zapamiętaj: Ziołomiód jest cennym źródłem substancji biologicznie czynnych, takich jak cukry proste, np. fruktoza, witaminy z grupy B wspomagające działanie naszego układu odpornościowego, enzymy pochodzące z gruczołów ślinowych pszczół i aktywne przeciwutleniacze, takie jak kwasy fenolowe i flawonoidy.
Podsumowując, wzbogacanie miodu ziołami pozwala na tworzenie nowych, innowacyjnych produktów o zmodyfikowanym składzie chemicznym i zwiększonej aktywności antyoksydacyjnej w porównaniu do miodu naturalnego, czyli bez dodatku ziół. Dzięki temu mają one pozytywny wpływ na zdrowie człowieka. Warto zauważyć, że kontrolowane dokarmianie pszczół syropem ziołowym jest dość przełomowym odkryciem, ponieważ pozwoliło na wprowadzenie do miodu pożądanych roślinnych składników bioaktywnych.