Osoba z antyspołecznym zaburzeniem osobowości może być zarówno bezwzględnym bandytą, jak i manipulującym swoimi pracownikami szefem. Cechą charakterystyczną tego zaburzenia jest każdorazowo lekceważenie norm społecznych oraz nieczułość na prawa i uczucia innych ludzi. Człowiek o osobowość dyssocjalnej to często bohater horrorów i kryminałów. Czym dokładnie charakteryzuje się ta jednostka diagnostyczna?
Co to jest osobowość antyspołeczna?
Główną cechą osobowości antyspołecznej jest utrwalony wzorzec lekceważenia norm i zasad społecznych, a także praw innych ludzi. Szacuje się, że zaburzenie występuje na poziomie 2-3% w społeczeństwie. Kojarzy się ono z agresywnymi i przestępczymi zachowaniami. Rzeczywiście, ludzie o osobowości dyssocjalnej często popadają w konflikty z prawem, mogą zajmować się np. przemytem narkotyków, porwaniami i rozbojami. Nie jest to jednak regułą. Zdarzają się bowiem jednostki, które działają bezwzględnie, ale wciąż w granicach prawa. Bywa, że są to osoby wpływowe, często mające władzę nad innymi ludźmi (np. w miejscu pracy). Stosują one manipulacje i psychologiczne gry, dążąc do upokorzenia drugiego człowieka i czerpiąc satysfakcję ze swojej dominacji nad nim.
Cechy osobowości antyspołecznej
Osoba z antyspołecznym zaburzeniem osobowości będzie przejawiać co najmniej kilka z niżej wymienionych cech:
- lekceważenie społecznych norm, zasad i obowiązków,
- brak wrażliwości na uczucia innych ludzi,
- niezdolność do tworzenia głębokich i bliskich relacji (równocześnie taka osoba posiada zdolność ich nawiązywania),
- agresja wobec ludzi i zwierząt (obserwowana już w dzieciństwie),
- podstępność i wrogość,
- brak wyrzutów sumienia i unikanie odpowiedzialności,
- notoryczne kłamanie i oszukiwanie,
- przekonanie o swojej wielkości i wyjątkowości,
- brak lęku i impulsywność w działaniu,
- niska tolerancja na frustrację.
Przyczyny antyspołecznego zaburzenia osobowości
Przyczyny występowania osobowości antyspołecznej są złożone, badania wskazują jednak na dużą rolę czynników genetycznych. Analiza neuroanatomiczna prezentuje znaczące różnice w strukturze budowy mózgu osób z dyssocjalną osobowością, m.in. w jądrze migdałowatym i prążkowiu (odpowiadające za regulację emocji) oraz w korze przedczołowej (powiązanej z rozumieniem i respektowaniem norm społecznych). Nie bez znaczenia są również czynniki środowiskowe, wśród których najczęściej wymienia się doświadczenie przemocy i wykorzystania seksualnego, negatywną więź z rodzicem, która generowała lęk i brak bezpieczeństwa czy modelowanie cech psychopatycznych przez znaczące osoby (np. ojca) lub otoczenie. Przyczyną bywają także urazy głowy, komplikacje przy porodzie, picie alkoholu i palenie papierosów przez matkę w okresie ciąży, a nawet zanieczyszczone powietrze mające wpływ na rozwój płodu i dziecka w pierwszych latach życia.
Zapamiętaj: Jedną z cech osobowości antyspołecznej jest jej brak empatii i poszanowania praw drugiego człowieka. Oznacza to, że taka osoba nie jest w stanie wejść w głęboką i bliską relację.
Leczenie osobowości antyspołecznej
Leczenie osobowości antyspołecznej jest bardzo trudne, a czasem nawet niemożliwe ze względu na nieprawidłowości natury neuroanatomicznej. Zakłada się, że do zmiany swojego myślenia i postępowania potrzebna jest motywacja osoby zaburzonej. Ludzie o osobowości dyssocjalnej na ogół trafią jednak na leczenie pod przymusem. W związku z brakiem empatii i egocentrycznością nie przeżywają oni emocjonalnego cierpienia, nie doświadczają też wyrzutów sumienia, w związku z czym nie widzą potrzeby zmiany. Problemem jest także postawa psychiatrów i terapeutów, którzy mogą mieć w tym przypadku negatywne nastawienie do pacjenta. Zdarza się jednak, że człowiek o osobowości antyspołecznej doświadcza lęku i depresji – wówczas można mieć nadzieję na owocną pracę terapeutyczną.
Osobowość antyspołeczna w związku
Jedną z cech osobowości antyspołecznej jest jej brak empatii i poszanowania praw drugiego człowieka. Oznacza to, że taka osoba nie jest w stanie wejść w głęboką i bliską relację. Nawet jeśli jest ona w związku, w stosunku do partnera zachowuje się w bezwzględny sposób. Może stosować przemoc fizyczną (m.in. bicie, gwałcenie), jak i psychiczną (np. manipulacje, szantażowanie, prowokacje). Osoba o dyssocjalnej osobowości będzie dążyć do dominacji nad partnerem, czerpiąc ze swojej pozycji satysfakcję. Często dzięki dużym zdolnościom manipulacyjnym i aktorskim, a także doskonałej znajomości emocji i wzoru zachowań drugiej osoby, potrafi ona skutecznie zatrzymać partnera przy sobie. Trudnością w wyrwaniu się z tego związku może być także to, że agresor często odnosi sukcesy w pracy i jest pozytywnie oceniany przez otoczenie.
Czy wiesz że: antyspołeczne zaburzenie osobowości częściej dotyka mężczyzn?
Osobowość antyspołeczna to jedno z najtrudniejszych do leczenia zaburzeń. Bardzo ważne jest, by starać się zapobiegać czynnikom, które je kształtują, zwłaszcza w okresie prenatalnym. Choć w filmach i książkach postać psychopaty wydaje się bardzo ciekawa, nikt nie chciałby konfrontacji z nim w życiu realnym. Patrząc na statystki, każdy z nas może go jednak spotkać.