Pobyt w tropikach wiąże się z narażeniem na wiele zagrożeń. Wśród nich szczególnie niebezpieczne są niespotykane w naszej strefie geograficznej choroby tropikalne. Należą do nich również filariozy. Są to jednostki chorobowe o bardzo złożonym obrazie klinicznym. Każda osoba wyjeżdżająca do tropików powinna mieć świadomość na temat tego, jak uchronić się przed zachorowaniem.
Czym jest filarioza?
Filarioza jest chorobą pasożytniczą wywołaną przez nicienie z grupy Filariaidae. Parazyty (pasożyty) te są przenoszone na człowieka przez komary, bąki oraz meszki. Wyróżnia się dwie postaci choroby: limfatyczną i skórno-podskórną. Do filarioz limfatycznych należy wuchererioza oraz brugioza. Wśród jednostek skórno-podskórnych wyróżnia się loajozę i onchocerkozę. W przypadku braku szybkiej diagnozy pasożyty mogą doprowadzić do bardzo poważnych konsekwencji klinicznych.
Filarioza – występowanie
Filarioza występuje na terenie Afryki, Azji, Ameryki Południowej, Karaibów oraz Oceanii. Najczęściej rozpoznawaną postacią choroby jest wuchererioza. Nie stwierdza się jej jedynie w Ameryce Południowej. Brugiozę diagnozuje się w Azji: Malezji, Indonezji, Chinach, Korei Południowej, Japonii oraz Indiach. Na terenie Afryki Równikowej rozpoznaje się loajozę i onchocerkozę. Ta ostatnia występuje też w Ameryce Południowej i na Bliskim Wschodzie.
Filarioza – objawy
W przypadku wuchereriozy objawy mogą pojawić się po kilku miesiącach od momentu zakażenia. Wówczas dochodzi do zapalenia węzłów chłonnych, przede wszystkim pachowych i pachwinowych. Chory może gorączkować. Węzły chłonne ulegają powiększeniu, stają się wyczuwalne pod skórą i bolą. U mężczyzn często rozwija się zapalenie jądra lub najądrza. W przypadku zignorowania początkowych objawów choroby, u pacjenta może rozwinąć się słoniowacizna kończyn dolnych, moszny lub warg sromowych.
Czy wiesz że: wśród chorób zakaźnych i pasożytniczych filarioza limfatyczna jest drugą najczęstszą przyczyną niepełnosprawności u ludzi? Na pierwszym miejscu znajduje się trąd.
Jest to masywny obrzęk spowodowany niedrożnością naczyń chłonnych. Zablokowanie przez nicienie naczyń limfatycznych uniemożliwia odpływ chłonki. Słoniowacizna znacząco wpływa na jakość życia chorego. Brugioza jest również filariozą limfatyczną i przebiega tak samo, jak wuchererioza. Loajoza objawia się świądem skóry twarzy i kończyn górnych oraz obrzękiem kalabarskim (obrzęk twarzy utrzymujący się od kilku godzin do kilku dni). Pod skórą wyczuwalny jest powrózek przemieszczający się z szybkością 1cm/min. W przypadku onchocerkozy pasożyt może wniknąć do gałki ocznej. W konsekwencji rozwija się zapalenie tęczówki, ostre zapalenie spojówki a także może dojść do odwarstwienia siatkówki. Filarie (dojrzałe formy pasożyta) lokalizują się w przedniej komorze oka, co prowadzi do ślepoty.
Filarioza – przyczyny
Filarie dostają się do krwi człowieka w momencie ukłucia przez owada. Pasożyty wywołujące wuchereriozę oraz brugiozę przenoszone są przez komary. W cyklu rozwojowym nicienia Loa loa (wywołującego loajozę) uczestniczy bąk ślepak. Za zakażenie człowieka onchocerkozą odpowiedzialna jest meszka z rodzaju Simulium. We krwi pacjenta obecna jest larwa pasożyta, nazywana mikrofilarią. Postać dojrzała – filaria – bytuje w obrębie tkanek. W przypadku filarioz limfatycznych – są to naczynia i węzły chłonne. Pasożyty odpowiedzialne za rozwój loajozy i onchocerkozy lokalizują się w tkance podskórnej oraz gałce ocznej.
Filarioza – diagnostyka
Przebieg kliniczny choroby jest bardzo charakterystyczny. Najczęściej rozpoznanie stawia się na podstawie typowych objawów oraz szczegółowego wywiadu zebranego z pacjentem. W celu potwierdzenia diagnozy wykonuje się badanie mikroskopowe z krwi. U zakażonych stwierdza się w niej mikrofilarie.
Zapamiętaj: Filarioza jest chorobą pasożytniczą wywołaną przez nicienie z grupy Filariaidae. Parazyty (pasożyty) te są przenoszone na człowieka przez komary, bąki oraz meszki.
Kluczowy jest jednak czas pobrania krwi do badania. Mikrofilarie pojawiają się w niej tylko o określonej porze dnia. W przypadku wuchereriozy i brugiozy materiał diagnostyczny należy pobrać między 23:00 – 1:00 w nocy. Natomiast pasożyty odpowiedzialne za filariozy skórno-podskórne obecne są we krwi w ciągu dnia, mniej więcej między 10:00 – 14:00. Wykazano jednak, że u części pacjentów wykrycie mikrofilarii we krwi nie jest możliwe. Wówczas w celu potwierdzenia rozpoznania należy wykonać badania na obecność swoistych antygenów (testów wykrywających konkretne białka wchodzące w skład pasożyta). Do mniej popularnych badań wykorzystywanych w diagnostyce filariozy należy wykrywanie przeciwciał (produkowanych przez układ odpornościowy w odpowiedzi na wniknięcie pasożyta) oraz materiału genetycznego pasożyta (badanie PCR).
Filarioza – leczenie
W leczeniu filariozy skuteczna jest dietylkarbamazyna. Początkowo prowadzi ona do usunięcia mikrofilarii z krwi, a następnie postaci dorosłych z tkanek. Dietylkarbamazyna hamuje rozwój słoniowacizny, jednak nie powoduje cofnięcia się zmian, które powstały wcześniej. Jest to lek przeciwpasożytniczy wymagający stopniowego zwiększania dawki, przyjmowany przez 2 tygodnie. Kolejnym preparatem stosowanym w leczeniu filarioz jest inwermektyna podawana w jednorazowej dawce. Słoniowacizna wymaga opracowania chirurgicznego. Konieczne jest również unieruchomienie i bandażowanie chorej kończyny. Dodatkowo włącza się leczenie przeciwzapalne i przeciwbólowe. W przypadku zmian skórnych wskazane jest ich usunięcie w znieczuleniu miejscowym. Wspomagająco podaje się leki antyhistaminowe oraz kortykosteroidy.
Późno rozpoznane filariozy mogą doprowadzić do bardzo ciężkich powikłań – słoniowacizny, ślepoty, a nawet zgonu. Aby uniknąć zakażenia na terenach występowania choroby, należy przestrzegać kilku podstawowych zasad. Wyjeżdżając do tropiku, zawsze powinniśmy pamiętać o repelentach, moskitierach oraz ubraniach z długimi rękawami. W razie zauważenia jakichkolwiek symptomów chorobowych należy, jak najszybciej zgłosić się do lekarza.