Zespół ten jest wrodzonym zaburzeniem różnych części ciała, którego objawy mogą być widoczne już po urodzeniu lub ujawniają się we wczesnym dzieciństwie. Jego inna nazwa to dysplazja tętniczo-wątrobowa. Jest to choroba genetyczna powodująca liczne wady wrodzone obejmujące m.in. wątrobę, serce czy nerki. Częstość jej występowania szacuje się na 1:70 000 do 1:100 000 urodzeń.
Co to jest zespół Alagille’a?
Zespół Alagille’a jest to choroba spowodowana mutacją, która wywołuje liczne wady. By ją rozpoznać trzeba stwierdzić u dziecka określone objawy oraz wykonać biopsję wątroby po 6 miesiącu życia. Biopsja jest to nakłucie wątroby przez powłoki brzuszne, by uzyskać mały jej kawałek do badania przez histopatologa. To on stwierdza, w badaniu pod mikroskopem, czy zmiany w tej tkance charakterystyczne są dla tego zespołu. Ciężkość tej choroby jest zróżnicowana i może objawiać się na wiele sposobów o innym nasileniu.
Zespół Alagille’a – objawy
Pierwszym z objawów zwykle jest przedłużająca się żółtaczka noworodków. Żółtaczka u dziecka może występować fizjologicznie, jednak tu jest silniej wyrażona i przedłuża się. Jest to tak zwana żółtaczka cholestatyczna, czyli związana z nieprawidłowościami w drogach żółciowych. Przewody żółciowe są zwykle zwężone, czasem niedrożne lub niewykształcone. Oprócz żółtaczki widocznej jako zażółcenie skóry i białkówek oczu, dziecko może odczuwać świąd, a pod skórą często odkładają się złogi cholesterolowe. Mocz dziecka może być ciemny, natomiast w tej żółtaczce stolec staje się odbarwiony i jasny. Ponadto występują różne wady serca. Najczęściej w tym zespole występuje zwężenie zastawki pnia płucnego (czyli zwężenie w początkowym odcinku, na wysokości zastawki, jednej z dużej tętnic odchodzących od serca, która prowadzi krew do płuc), koarktacja aorty (odcinkowe zwężenie aorty, które może pojawić się w różnych miejscach tego naczynia) lub tak zwana tetralogia Fallota (czyli zbiór czterech różnych defektów w serduszku noworodka). Dlatego ważna jest obserwacja wydolności dziecka, koloru jego skóry, dostrzeżenie jeśli np. męczy się ono przy jedzeniu, płaczu. Osłuchowo w wadach serca lekarz może stwierdzić szmer, a kluczowym badaniem do rozpoznania obecności i rodzaju wady jest echokardiografia, czyli swego rodzaju usg serca.
Czy wiesz że: w zespole Alagille’a w związku z dysfunkcją wątroby, rośnie ryzyko raka z komórek wątrobowych (HCC)?
Zmiany dysmorficzne twarzy (jej kosmetyczne zniekształcenia) mogą przyjmować różny wygląd, a nawet być niewidoczne bezpośrednio po urodzeniu. Zwykle jest to szerokie czoło, długi, prosty nos, głęboko osadzone oczy o szerokim rozstawie, twarz ma kształt trójkąta. W badaniu RTG często stwierdza się wady kostne, szczególnie w kręgosłupie, ale czasem także w żebrach lub paliczkach (kosteczkach budujących palce). U dzieci z zespołem Alagille’a występują też czasami wady nerek. Zaburzenia ich budowy są rzadsze, częściej występuje kwasica cewkowa objawiająca się zwiększonym pragnieniem, większym wydalaniem moczu, bólami brzucha, zaburzeniami wzrastania i częstymi infekcjami dróg moczowych. Wśród objawów można wymienić także umiarkowane upośledzenie psychoruchowe oraz wady w budowie oka, które jednak nie zaburzają one widzenia. Po czasie pojawiają się u dziecka zaburzenia lipidowe wykrywane w badaniach krwi. U 23% chorych występują też nieprawidłowe połączenia naczyń zwane malformacjami, które mogą powodować nadciśnienie tętnicze i krwotoki wewnątrzczaszkowe. Dzieci te są zwykle niskorosłe i nie dojrzewają płciowo w sposób prawidłowy.
Zespół Alagille’a – przyczyny
Zespół Alagille’a jest to choroba genetyczna dziedziczona autosomalnie dominująco, spowodowana w 95% mutacją w genie JAG1 na chromosomie 20. Może tu wystąpić, ponad 400 różnych zmian w genotypie, prowadzących do takich, w których powstaje nieprawidłowe białko lub jedno z białek nie powstaje wcale. Wywołuje to szereg nieprawidłowości w rozwoju poprzez wpływ na proces różnicowania się komórek. Pozostali chorzy mogą być nosicielami mutacji na chromosomie 1 w genie NOTCH2. 50% przypadków wynika z nowych mutacji w komórkach rozrodczych lub na początku rozwoju embrionu i nie jest dziedziczone od rodziców. Zawsze jednak po urodzeniu dziecka z tym zespołem, rodzice powinni udać się do poradni genetycznej w celu wykonania badań i wyliczenia szansy, na kolejne chore potomstwo. Praktycznie każda osoba z mutacją zachoruje na ten zespół, jednak nie u każdej objawi się on tak samo.
Zespół Alagille’a – leczenie
Leczenie polega na łagodzeniu objawów i osobnej terapii w związku z każdą z wad. Głównie jest to leczenie operacyjne. W związku z cholestazą (czyli zastojem żółci w drogach żółciowych), niemożliwa jest prawidłowa praca wątroby i dochodzi do jej zwłóknienia. Można rozważyć protezowanie dróg żółciowych, jeśli są tylko niewielkie zwężenia, jednak w większość przypadków docelowo powinno wykonać się przeszczepienie wątroby. Świąd okresowo można leczyć preparatami doustnymi, jednak jest to tylko chwilowa pomoc, a objawy z pewnością nawrócą, jeśli nie usunie się przyczyny.
Zapamiętaj: Przy zespole Alagille'a zmiany dysmorficzne twarzy (jej kosmetyczne zniekształcenia) mogą przyjmować różny wygląd, a nawet być niewidoczne bezpośrednio po urodzeniu.
Wady serca leczy się również operacyjnie, a wiele z tych operacji obarczonych jest ryzykiem i szeregiem powikłań. Każda z wad serca ma mnóstwo różnych sposobów, preferowanych zależnie od jej zaawansowania, stanu ogólnego dziecka i możliwości ośrodka. Niektóre drobne wady mogą być pozostawione jedynie w kontroli, a nawet jest szansa, że cofną się same. Dotyczy to jednak niewielkiej grupy wad serca np. ubytku w przegrodzie międzyprzedsionkowej lub międzykomorowej, czasem jednak i tu konieczna jest korekcja chirurgiczna. Wady układu kostnego zwykle nie wymagają interwencji, czasem jedynie rehabilitacji, by kręgosłup był prawidłowo ruchomy i pojawiły się bolesne przykurcze mięśni. Nieskuteczna jest u tych pacjentów suplementacja hormonu wzrostu, celem uniknięcia niskorosłości. Niestety czasami tak liczne wady, w wysokim stopniu zaawansowania, mogą spowodować, że konieczne będzie leczenie paliatywne dziecka, by poprawić jego komfort życia, bez wyleczenia go.
U dzieci, a później i dorosłych z tą chorobą konieczna jest intensywna kontrola wszystkich wad, leczenie ich i zapobieganie powikłaniom. Każda wada powinna być konsultowana z odpowiednim specjalistą i systematycznie badana. Jeden przypadek jednak różni się od drugiego, a nasilenie zmian, może być w niektórych przypadkach łagodniejsze. Należy jednak pamiętać, że zespół Alagille’a jest to ciężka genetyczna choroba, mogąca prowadzić nawet do śmierci.