Do zatrucia i uszkodzenia naszego organizmu może dojść w wyniku kontaktu z przeróżnego rodzaju substancjami. Przenikają one do ludzkiego ciała w różnoraki sposób – mogą wchłaniać się przez skórę, drogi oddechowe czy przewód pokarmowy. Jednym z takich przypadków jest długotrwałe narażenie człowieka na styczność z berylem w postaci pyłu. Beryl jest to metal zwykle twardy i kruchy, używany w przemyśle na rozmaite sposoby. Właśnie w trakcie jego wykorzystania dochodzi do wchłaniania się berylu i wywołania choroby jaką jest beryloza.
Co to jest beryloza?
Beryloza jest to przewlekła choroba wywołana długotrwałym narażeniem na beryl. Zazwyczaj jest to choroba powstająca u pracowników przemysłowych, zaliczana jest więc do chorób zawodowych. Po kontakcie z berylem dochodzi do uszkodzenia w obrębie płuc, jednak czasami objawy mogą dotyczyć także skóry chorego. Może ona wystąpić przy wieloletnim narażeniu, ale także w wyniku jednorazowego intensywnej ekspozycji na wysokie stężenie berylu. Ostra beryloza pojawia się przy stężeniach powyżej 100 μg/m³ i mówimy o niej gdy choroba pojawia się gwałtownie po jednorazowym, silnym narażeniu. Postać przewlekła natomiast związana jest z długotrwałą ekspozycją, na zwykle mniejsze, lecz także niebezpieczne stężenia.
Beryloza – objawy
Często w początkowych stadiach choroby nie pojawiają się żadne objawy, a gdy już wystąpią zwykle narastają stopniowo. Pojawia się duszność, kaszel, uczucie gniecenia i dyskomfortu w klatce piersiowej. Osoby z berylozą zwykle mają obniżoną wydolnośc fizyczną i łatwo się męczą. Czasem pojawia się osłabienie, a także spadek masy ciała. W narządach, głównie w płucach, pojawiają się ziarniniaki, a choroba może przypominać sarkoidozę, jednak różnica dotyczy narażenia na beryl oraz nie zajmowania ośrodkowego układu nerwowego.
Beryloza – przyczyny
Przyczyną berylozy jest uczulenie na beryl po kontakcie z tym metalem oraz rozwinięcie odpowiedzi na niego i wytworzenie ziarniniaków. Dlatego najważniejsze jest unikanie kontaktu, stosowanie się do zasad bezpieczeństwa w trakcie pracy, używanie zabezpieczeń i nie przekraczanie norm dla berylu w otoczeniu. Za bezpieczne uznaje się stężenie 50-100 μg/m³. Do osób narażonych na zawodowy kontakt z berylem zaliczamy pracę w przemyśle metalowym, zbrojeniowym, samochodowym, nuklearnym, lotniczym oraz elektrycznym.
Zapamiętaj: Beryloza jest to przewlekła choroba wywołana długotrwałym narażeniem na beryl. Zazwyczaj jest to choroba powstająca u pracowników przemysłowych, zaliczana jest więc do chorób zawodowych.
Uczulenie występuje u 1 do 16% osób narażonych, a pełna beryloza dotyka maksymalnie jednego na dwudziestu. Kontakt z berylem wywołuje nadmierną odpowiedź układu immunologicznego i w wyniku działania różnych krwinek wytwarzają się ziarniniaki, a wraz z ich powstaniem dochodzi do upośledzenia funkcji narządu. Ziarniniak jest to zgromadzenie makrofagów, limfocytów i innych komórek zapalnych, który pojawia się w wielu innych chorobach, jednak w berylozie istnieje związek przyczynowy, gdzie dopiero po narażeniu na beryl dochodzi do ich powstania.
Beryloza – diagnostyka
Kluczowe w rozpoznaniu jest wykazanie narażenia na beryl, zatem to wywiad lekarski jest najważniejszy. Kolejno wykonuje się badania obrazowe płuc – tomografię komputerową lub rentgen. Ważne jest także określenie wydolności płuc poprzez zlecenie badania spirometrycznego, które najlepiej określi nam stopień zaawansowania objawów. U każdego pacjenta, by potwierdzić chorobę, wykonuje się bronchoskopię, w trakcie której pobiera się kawałek tkanki płucnej oraz płuka się oskrzela, by pobrać z nich treść. Pobrany materiał oceniany jest przez patomorfologów, którzy mogą postawić diagnozę berylozy.
Beryloza – leczenie
Najważniejsze w leczeniu berylozy jest unikanie dalszego narażenia na beryl, bowiem kontynuowanie wdychania pyłu berylowego będzie pogarszało stan pacjenta pomimo podawania leków. W kwestii leczenie farmakologicznego używane są glikokortykosteroidy zarówno w postaci wziewnej jak i ogólnoustrojowo (np. w tabletkach). Decydujemy się na nie jednak dopiero, gdy choroba jest objawowa, ze znacznym upośledzeniem czynności płuc. Należy rozważyć korzyści leczenia i potencjalne skutki uboczne sterydami. W bardzo poważnych przypadkach, gdy istnieją przeciwwskazania do terapii sterydami możemy zastosować leki z grupy cytostatyków i leków biologicznych.
Czy wiesz że: często w przypadku przewlekłej berylozy od momentu kontaktu do wystąpienia objawów mija kilkadziesiąt lat, średnio symptomy pojawiają się dopiero po 15 latach?
Ostra beryloza w wyniku polepszenia się organizacji pracy i przestrzegania przepisów bezpieczeństwa w zasadzie obecnie nie występuje, dlatego zazwyczaj dochodzi do zachorowania przy narażeniu długotrwałym. Berylozy zwykle nie da się wyleczyć, jednak większość osób po zaprzestaniu kontaktu przechodzi w okres remisji. Natomiast każda taka osoba powinna pozostawać pod kontrolą pulmonologa i zgłaszać się na regularne badania kontrolne, bowiem do nawrotu może dojść u każdego pacjenta z berylozą.