Na noworodka po urodzeniu czeka wiele wyzwań i konieczność przystosowania się do nowych, całkiem innych warunków. Do zmian dochodzi w niemal wszystkich układach, a niektóre z nich zachodzą bardzo szybko, wręcz gwałtownie. Jedną z pierwszych rzeczy, których musi nauczyć się maluch, jest oddychanie i choć ruchy klatki piersiowej ćwiczy już w łonie matki, to wzięcie pierwszego oddechu, a potem kolejnych to ogromny wysiłek. Dlatego też często w pierwszych chwilach nie radzi sobie do końca z tym procesem, a jedną z nieprawidłowości, która może wtedy wystąpić są bezdechy.
Co to jest bezdech u noworodków?
Bezdechy szczególnie często pojawiają się u wcześniaków, które są niestety jeszcze gorzej przystosowane do życia po zbyt wczesnym porodzie. Mogą one wystąpić jednak u każdego noworodka i tak naprawdę, często nie są związane z żadną nieprawidłowością, jedynie stopniowym uczeniem się prawidłowego oddychania. Jeśli trwają krótko, pojawiają się rzadko i nie towarzyszą mu żadne inne niepokojące objawy – jest to raczej element fizjologii. Jednak zawsze należy poddać dziecko dokładnej obserwacji i wykluczyć inne, ewentualne przyczyny, które mogłyby być niebezpieczne. Bezdech patologiczny to taki, który trwa powyżej 20 sekund lub towarzyszą mu inne niepokojące objawy. Bezdechy fizjologiczne mogą trwać zarówno kilka dni, jak i tygodni. Nie ma jednak górnej granicy, do której powinny zniknąć i jeśli nie powodują innych problemów, nie należy się nimi martwić.
Bezdech u noworodków – objawy
Bezdech to najprościej mówiąc przerwa w oddychaniu. Bezdechowi patologicznemu mogą towarzyszyć inne poważne dolegliwości i wtedy świadczy on o jakimś procesie patologicznym. Te symptomy to: spadek tętna, które u tak małego dziecka powinno przekraczać 100 uderzeń na minutę, siność lub bladość, spadek ciśnienia bądź saturacji (czyli parametru pokazującego utlenowanie krwi mierzonego często na oddziałach intensywnej terapii noworodka poprzez założenie specjalnej elektrody np. na stopę noworodka). Innym rodzajem bezdechu jest ten spowodowany brakiem przepływu powietrza w drogach oddechowych.
Zapamiętaj: Bezdechy u dziecka mogą zaniepokoić rodziców, jednak często związane są z fizjologicznym przystosowaniem się noworodka, zwłaszcza wcześniaka, do oddychania.
Mimo podejmowania przez dziecko prób nabrania oddechu, powietrze nie dociera do płuc. Bezdechy mogą też mieć też charakter mieszany – łączyć w sobie cechy zaprzestania przez maluszka nabierania powietrza, jak i utrudnionego przepływu w drogach oddechowych. W związku z tym, iż zespół nagłego zgonu niemowląt, zwany także śmiercią łóżeczkową ma swoją przyczynę prawdopodobnie w występowaniu zaburzeń oddychania i krążenia, można upatrywać związku z bezdechami i otoczyć te dzieci szczególną opieką, dbając też o odpowiednie warunki snu, nie narażanie dziecka na dym tytoniowy i inne zagrożenia. Jednak bezdechy nie będące patologią, nie powinny prowadzić do takich konsekwencji, a te które są patologiczne i mogą spowodować zgon noworodka powstają w konkretnym mechanizmie – nie kwalifikują się one wtedy do nagłej śmierci łóżeczkowej, w której przyczyna pozostaje nieuchwytna.
Bezdech u noworodków – przyczyny
Z czego wynika pojawianie się tego typu zaburzeń oddychania? Zwykle biorą się one po prostu z niedojrzałego jeszcze układu nerwowego dziecka i wtedy z upływem czasu mijają one samoistnie. Natomiast tego typu bezdechy, zazwyczaj pojawiają się z upływem dni, rzadko są obecne od razu po urodzeniu. Bezdechy pojawiające się od razu muszą być dokładniej diagnozowane i należy poszukiwać innej ich przyczyny. Oprócz tego typu bezdechów, mogą pojawić się te towarzyszące chorobom. Bardzo wiele jednostek chorobowych może objawiać się tego typu zaburzeniami oddychania i ciężko na podstawie samych bezdechów stwierdzić, co jest ich przyczyną.
Czy wiesz że: u wcześniaków bezdechy zwykle pojawiają się między drugą, a siódmą dobą życia i ze względu na ich niedojrzały układ nerwowy, który ma problemy z koordynacją oddychania, jest to całkowicie normalne? Zwykle mijają one, gdy dziecko osiągnie wiek skorygowany - czyli w momencie gdy mija data porodu o czasie. Zazwyczaj jest to 37. tydzień, ale zdarza się, że jest to nawet 48. tydzień.
Inne przyczyny bezdechów to np. sepsa, infekcja wewnątrzmaciczna lub taka, do której doszło już po urodzeniu, nieprawidłowości w budowie dróg oddechowych, zaburzenia kardiologiczne, anemia, krwawienie wewnątrzczaszkowe, padaczka, wady wrodzone i urazy mózgu, urazy i zniekształcenia klatki piersiowej, aspiracja smółki (czyli pierwszego stolca dziecka, do którego wydalenia może dojść nawet przed porodem lub w jego trakcie), problemy z przewodem pokarmowym, spadek poziomu glukozy we krwi lub nieprawidłowe wartości elektrolitów czy leki, które zażywała matka w ciąży lub otrzymała podczas porodu np. środki znieczulające. Dziecko może zareagować bezdechem w zasadzie na większość nieprawidłowości w swoim małym organizmie, gdyż niewykształcony układ nerwowy, słabo koordynuje jeszcze wiele procesów, przez co w większości chorób objawy u noworodków są nieswoiste i mało charakterystyczne. Dziecko może zareagować bezdechem nawet na bodziec bólowy lub w związku z nieprawidłowym ułożeniem główki.
Bezdech u noworodków – leczenie
Po wykluczeniu groźnych przyczyn, jeśli stwierdzimy, że mamy do czynienia z bezdechami fizjologicznymi, wcześniaczymi, często przyjmuje się postawę wyczekującą. Należy zapobiegać ewentualnym dodatkowym przyczynom mogącym nasilać objawy tj. ból czy stres, dbać o czystość dróg oddechowych, zwłaszcza w czasie infekcji, prawidłowe ułożenie dziecka (kładzenie dziecka na brzuchu może wpływać na zmniejszenie częstości epizodów). W razie zauważenia bezdechu, należy delikatnie stymulować dziecko, poprzez dotyk i pocieranie klatki piersiowej lub stóp. Przy przedłużających się bezdechach konieczne może być stałe monitorowanie dziecka na oddziale poprzez podłączenie EKG, pomiaru saturacji. Można wtedy podawać dziecku tlen. W niektórych sytuacjach, do leczenia włącza się cytrynian kofeiny w formie doustnej bądź dożylnej. Nie udowodniono skuteczności domowych monitorów bezdechów, gdyż nie są one skuteczne np. w formie bezdechu związanej z niedrożnością dróg oddechowych. Można je jednak stosować na życzenie rodziców po ich odpowiednim przeszkoleniu w zakresie rozpoznawania bezdechu i pierwszej pomocy w takich sytuacjach. W bezdechach wywołanych przez poważniejsze choroby stosujemy te same metody, jednak kluczowe jest tu znalezienie i leczenie przyczyny.
Bezdechy u dziecka mogą zaniepokoić rodziców, jednak często związane są z fizjologicznym przystosowaniem się noworodka, zwłaszcza wcześniaka, do oddychania. Zawsze jednak należy objąć takie dziecko szczególną opieką i pogłębioną diagnostyką, by nie przeoczyć poważniejszych dolegliwości. Kluczowa jest tu obserwacja dziecka w trakcie epizodu bezdechu – zauważenie dodatkowych objawów, długości bezdechu i częstości jego występowania. Ważne, by w takiej sytuacji nie wpadać w panikę, w pierwszej kolejności próbując delikatnie pobudzić dziecko, a następnie zgłosić tę sytuację lekarzowi.