Kiedy towarzyszą nam takie objawy jak ból mięśni, zawroty głowy, napięciowe bóle głowy, zaburzenia snu, drażliwość czy niestrawność najczęściej nasza uwaga zwrócona jest ku fizycznej kondycji naszego ciała, poszukujemy przyczyn somatycznych naszego stanu zdrowia. Rzadko przychodzi nam do głowy myśl, że być może przyczyna tych objawów jest stricte psychologiczna. Wyżej wymienione objawy stanowią warunek zdiagnozowania zaburzenia z grupy zaburzeń nerwicowych – neurastenii (wg. Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD 10).
Co to jest neurastenia?
Neurastenia jest zaburzeniem, której głównym i diagnostycznym objawem jest przewlekłe zmęczenie. Od standardowego poczucia zmęczenia, które towarzyszy każdemu człowiekowi po wysiłku fizycznym czy intelektualnym, neurastenię wyróżnia wyczerpanie nieadekwatne do wysiłku, bardzo często bez konkretnej, obiektywnej przyczyny takiego stanu. Standardowe somatyczne poczucie osłabienia charakteryzuje się tym, że rano siła do wykonywania danej aktywności przez jednostkę jest największa i spada sukcesywnie w ciągu dnia, ponieważ jednostka ulega zmęczeniu tą aktywnością. W przypadku neurastenii, silniejsze objawy pojawiają się po przebudzeniu i mogą stopniowo zmniejszać się lub zmieniać nasilenie w ciągu dnia.
Rodzaje neurastenii
Występują dwa rodzaje neurastenii: hiposteniczna i hipersteniczna.
U osób cierpiących na odmianę hiposteniczną głównymi objawami są poczucie wyczerpania oraz obniżenie sprawności fizycznej i kondycji psychicznej. Jednostka jest permanentnie zmęczona, ma mało energii do wykonywania prostych czynności, ciężko jest jej się skupić na podstawowych czynnościach, jej nastrój jest obniżony, nie ma chęci i motywacji do życia.
W przypadku neurastenii hiperstenicznej na pierwszy plan wysuwa się napięcie, rozdrażnienie, gniew i nadwrażliwość na bodźce. Jednostka jest negatywnie nastawiona do otoczenia, towarzyszy jej poczucie niezadowolenia, odrzucenia przez otoczenie.
Objawy neurastenii
Objawy charakterystyczne i zawsze towarzyszące temu zaburzeniu to:
- poczucie zmęczenia;
- napięcie mięśniowe jak lub/i napięcie psychiczne. Osoba jest drażliwa, łatwo ją wyprowadzić z równowagi. Napięcie psychiczne może również objawiać się pozytywnie poprzez dużą żywotność czy napływ energii;
- zaburzenia koncentracji uwagi przejawiające się zawężeniem pola świadomości, trudnościami w jasnym i sprawnym myśleniu, często postrzegane jako zwykłe roztargnienie. Osoba taka ma mniejszą sprawność intelektualną, nie potrafi się skupić, jest rozkojarzona i skoncentrowana na własnych przeżyciach psychicznych;
- zaburzenia pamięci, zapamiętywania i przypominania, które nie są wynikiem uszkodzeń OUN, a wydają się być konsekwencją potocznie określanego „zmęczenia materiału”. Spada efektywność wykonywania zadań, osoba zmaga się z rozproszeniem uwagi i często zapomina, gdzie chwilę wcześniej położyła jakiś przedmiot.
Istnieje również szereg somatycznych objawów, które to najczęściej zwracają uwagę pacjentów i które sprawiają, że szukają oni przyczyn w dysfunkcjach i chorobach somatycznych:
- dolegliwości przewodu pokarmowego. Występują biegunki, zaparcia, objawy często przypominające te wynikające z zespołu jelita drażliwego, wrzodów żołądka, polipów czy nowotworu jelita grubego;
- dolegliwości kardiologiczne takie jak kołatanie serca, skurcze dodatkowe czy tachykardia;
- nadmierne pocenie się mylone często z zaburzeniami endokrynologicznymi;
- zawroty głowy i bóle karku .
Dodatkowo występują również objawy z pogranicza takie jak:
- zaburzenia życia seksualnego, zaburzenia erekcji u mężczyzn czy zahamowanie seksualne u kobiet. Występuje również bolesne miesiączkowanie;
- zaburzenia snu: płytki, przerywany sen, marzenia senne o przykrej treści;
- negatywne nastawienie, nadmierny krytycyzm.
Przyczyny neurastenii
Geneza wszystkich zaburzeń nerwicowych jest niezwykle złożona i ciężko jest wskazać jedną konkretną przyczynę. Ma ona zawsze przyczynę wielopłaszczyznową, łącząc psychiczne i biologiczne cechy oraz przeszłe doświadczenia jednostki z aktualnymi doświadczeniami życiowymi. W obliczu wielu czynników wpływających na wystąpienie neurastenii, jako główne przyczyny wskazuje się czynniki genetyczne oraz wcześniejsze doświadczenia. Z czynników zewnętrznych wskazuje się na przewlekły stres, przeżycia traumatyczne czy urazy psychiczne.
Leczenie neurastenii
W neurastenii przede wszystkim zalecany jest odpoczynek, zregenerowanie sił oraz zmiana trybu życia. Pacjentom cierpiącym z powodu napięcia zalecana jest aktywność fizyczna czy ćwiczenia relaksacyjne. W przypadku, kiedy przyczyną neurastenii jest długotrwały stres związany z konkretnym środowiskiem np. pracy, zalecana jest, w miarę możliwości, zmiana tego środowiska lub wypracowanie drogą terapeutyczną metod radzenia sobie i funkcjonowania w danym środowisku ponosząc możliwie jak najmniejsze koszty psychiczne.
Neurastenia, mimo swoich częstych objawów somatycznych, jest zaburzeniem na tle psychicznym, dlatego też, w przypadku nieustępowania objawów mimo odpoczynku czy zmiany trybu życia, metodą leczenia jest psychoterapia.