Idealna symetria nie występuje w wyglądzie u ludzi – jedna strona twarzy nie jest idealnym lustrzanym odbiciem drugiej. Są jednak bardzo podobne. Symetrią u nas jest więc podobieństwo obu stron – położenie danych części ciała na podobnej wysokości po obu stronach, ich podobny wygląd i funkcja. Brak takiej symetrii, w zależności od stopnia nasilenia, może być więc niepokojący i alarmujący. Przykładem jest asymetria ułożeniowa u niemowląt – na czym polega, jakie są jej przyczyny i czy można ją korygować?
Co to jest asymetria ułożeniowa u niemowląt?
Asymetria ułożeniowa niemowląt to stan, kiedy u dziecka obserwuje się brak symetrii w budowie części ciała, w postawie lub w motoryce (czyli w ruchach, które wykonuje dziecko). Może objawiać się np. skróceniem jednej kończyny w porównaniu do drugiej lub asymetrycznym kształtem główki, a także przewagą aktywności jednej strony ciała lub kończyny nad drugą.
Czy wiesz że: asymetria ułożeniowa może pojawić się zarówno u wcześniaków, jak i dzieci urodzonych o dacie? Asymetria może rozwijać się zarówno przedporodowo, jak i poporodowo.
Asymetria może dotyczyć całego ciała lub tylko jego części Jest ona wynikiem wielu czynników, jak tempo rozwoju dziecka, jego napięcie mięśniowe, budowa kości, budowa kręgosłupa, pozycja, którą dziecko przyjmuje oraz ruchy, które wykonuje. Nasilenie takich nieprawidłowości może być różne i mogą, ale nie muszą one wpływać na stan zdrowia dziecka.
Objawy asymetrii ułożeniowej
Noworodki jak i dzieci starsze mają symetryczne napięcie mięśniowe (czyli siła, ruchomość mięśni) po obu stronach ciała. Ruchy dziecka przeważnie są również symetryczne, co oznacza, że nie dominują u niego ruchy jedną kończyną lub po jednej stronie ciała, ale ruchy obu kończyn są zrównoważone (np. dziecko równie często wkłada do buzi rączkę prawą jak lewą). Dominacja ruchów po jednej stronie ciała może być więc objawem asymetrii. Dotyczy to także ruchów gałek ocznych – brak zbieżności (czyli zgodności ruchów) obu gałek ocznych może być niepokojącym objawem. Są to przykłady asymetrii funkcjonalnej (inaczej: motorycznej). Inny rodzaj asymetrii występującej u dzieci to asymetria dotycząca struktur ciała – objawia się ona w postaci jednostronnego zaburzenia struktur ciała. Przykładem może być asymetria główki dziecka (np. spłaszczeniem jednej części), asymetria twarzy, klatki piersiowej lub innych części ciała.
Do poważniejszych, czynnościowych objawów asymetrii należą:
- dysplazja stawów biodrowych;
- skolioza;
- okołoporodowe złamanie obojczyka;
- okołoporodowe uszkodzenie splotu barkowego;
- wrodzony kręcz szyi (czyli przykurcz mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego);
- uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego (np. jednostronna postać dziecięcego porażenia mózgowego);
Przyczyny asymetrii ułożeniowej
Nie wyróżnia się konkretnych przyczyn asymetrii ułożeniowej. Jest to bardzo zróżnicowany stan, który może mieć bardzo różnorodną przyczynę. Można wyróżnić między innymi:
- przyczyny w rozwoju wewnątrzmacicznym – np. nieprawidłowe ułożenie płodu (zespół poprzecznego ułożenia płodu), małowodzie (niedobór wód płodowych jest stanem, w którym dziecku jest “ciasno” i może brakować mu miejsca, aby prawidłowo rozwijać się wewnątrzłonowo; może być to więc przyczyna asymetrycznych zaburzeń rozwoju części ciała);
- przyczyny mające podłoże przy porodzie – dziecko może uszkodzić się w czasie przechodzenia przez kanał rodny;
- przyczyny poporodowe – np. ułożeniowy kręcz szyi – to stan, kiedy dziecko wykazuje przymusową tendencję do układania główki w jedną stronę (objawem jest gdy stan taki występuje przez około 75% czasu, dziecko ma trudności z innym ułożeniem główki), często łączone z ograniczonymi ruchami w drugą stronę; może on skutkować “skośnogłowiem” czyli spłaszczeniem główki dziecka z jednej strony;
Przyczyny poporodowe mogą występować częściej u dzieci przedwcześnie urodzonych, które duży czas po urodzeniu spędzają na oddziałach szpitalnych z powodu ciężkiego stanu zdrowia i z różnych powodów nie mogą mieć często zmienianej pozycji ułożenia. Wówczas miękkie kości dziecka mogą mieć skłonność do odkształcania się i u dziecka może wystąpić asymetria budowy ciała.
Ćwiczenia na asymetrię ułożeniową
Korygowanie asymetrii u dziecka zależy od jej stanu nasilenia i umiejscowienia. Ćwiczeniami na korekcję kształtu głowy dziecka są zmiany pozycji ułożenia dziecka, prawidłowym układaniu go do snu i czuwania, a także stosowanie specjalistycznych poduszek (które niwelują ułożenie główki dziecka w jedną stronę), oraz wydłużanie czasu, który dziecko spędza w pozycji na brzuszku. Istnieją również kaski korekcyjne, które mają za zadanie zniwelować deformację czaszki dziecka. Ich zastosowanie nie przynosi jednak dotychczas efektów lepszych niż wyżej wymienione zachowania.
Zapamiętaj: Asymetria ułożeniowa wymaga hospitalizacji, główną metodą leczenia są ćwiczenia rehabilitacyjne.
Podobne metody stosuje się w przypadku np. uszkodzenia splotu ramiennego u dziecka, skrzywień kręgosłupa lub dysplazji stawów biodrowych – stosowane jest pozycjonowanie, czyli układania dziecka w odpowiednich pozycjach, aby jak najbardziej skorygować wadę, ćwiczenia rehabilitacyjne – zaburzenia takie wymagają zwykle rehabilitacji i uczęszczania, a na pewno konsultacji u specjalisty. Leczeniem jest m. in. fizjoterapia, zaopatrzenie ortotyczne (czyli stosowanie przyrządów medycznych wspomagających ułożenie ciała np. kołnierzy szyjnych, gorsetów, sznurówek, które stabilizują dany odcinek ciała), niekiedy konieczna jest operacja. W przypadku kręczu szyi możliwym postępowaniem jest masaż leczniczy w celu rozluźnienia napiętego mięśnia lub metody wymagające środków farmakologicznych (np. leczenie przez wstrzyknięcie toksyny botulinowej, która rozluźnia mięśnie).
Sama asymetria nie musi być więc alarmującym czynnikiem. Niekiedy przyjmowanie przez dziecka częściej pozycji w jedną stronę może mieć przyczynę w tym, że tam znajduje ono atrakcyjniejszy i ciekawszy widok lub zabawkę, które przyciągają jego uwagę. Gdy jednak rodzic zauważy coś niepokojącego w zachowaniu lub wyglądzie dziecka zawsze powinien zwrócić na to uwagę podczas wizyty u pediatry. Lekarz przy badaniu ma wtedy większe szanse rozpoznać ewentualną nieprawidłowość. Jest to więc przykład, jak duże znaczenie ma w rozwoju dziecka obserwacja rodziców, ponieważ to oni, spędzając z dzieckiem najwięcej czasu, mają szansę szybko wychwycić ewentualne rozwijanie się asymetrii w ułożeniu dziecka.