Czy zdarzają Ci się incydenty zblednięcia skóry rąk lub stóp pod wpływem zimna lub stresu? Towarzyszy im uczucie drętwienia lub bólu? Mogą to być objawy ze strony mikrokrążenia. Drobne tętnice i tętniczki kurczą się nadmiernie, doprowadzając do zaburzenia przepływu krwi i wystąpienia dolegliwości. Nazywamy je objawem Raynauda, który może wystąpić w chorobie Raynauda lub zespole Raynauda.
Co to jest choroba Raynauda?
Choroba Raynauda objawia się napadowym blednięciem palców rąk lub stóp. Rzadko może dotyczyć również nosa i małżowin usznych. Dochodzi do tego pod wpływem zimna lub emocji. Jednak dla 80% chorych nie udało się odnaleźć przyczyny tego zjawiska. Zwykle choroba przebiega łagodnie i nie prowadzi do pojawienia się zmian skórnych na zajętej okolicy ciała. Przyczyną choroby jest prawdopodobnie dysfunkcja śródbłonka drobnych naczyń krwionośnych. Udowodniono, że choroba Raynauda dziedziczy się genetycznie. Istnieje zatem prawdopodobieństwo, że dzieci osoby cierpiącej na to schorzenie również zaprezentują podobne objawy. Większość osób chorych stanowią młode kobiety, najczęściej z niskim ciśnieniem tętniczym.
Objawy choroby Raynauda
Główne objawy w chorobie Raynauda przebiegają zazwyczaj w trzech fazach: zblednięcia, zasinienia, czynnego przekrwienia. Mogą one dotyczyć palców rąk, stóp, małżowin usznych, nosa i bardzo rzadko brodawek sutkowych. Zazwyczaj dotyczą obu rąk lub stóp. W pierwszej fazie występuje zmiana koloru skóry na kredowo lub woskowo blady. Dochodzi również do zblednięcia i ochłodzenia zajętej okolicy z towarzyszącymi zaburzeniami czucia. W drugiej fazie chory odczuwa drętwienie i ból obejmujący palce lub inne części ciała. Kolejna, trzecia faza, związana jest z zaczerwienieniem, uczuciem pieczenia skóry i gorąca. Może pojawić się także niewielki obrzęk.
Zapamiętaj: Objawy choroby występują często po ekspozycji na zimna, ale też w przebiegu silnych emocji.
Dodatkowo może nastąpić upośledzenie gojenia się ran na zajętych częściach ciała. Symptomy choroby pojawiają się pod wpływem zimna, emocji lub bez uchwytnej przyczyny. Należy pamiętać, że przy występowaniu powyższych objawów należy wykluczyć zespół Raynauda. Nazwa może być myląca, ale nie oznacza tego samego, co choroba Raynauda. Towarzyszy on bowiem chorobom tkanki łącznej, naczyń, układu nerwowego, nowotworom krwi. W chorobie Raynauda wskazane jest wykonanie badań diagnostycznych, które wykluczą występowanie tych schorzeń.
Przyczyny choroby Raynauda
Mechanizm powodujący objawy choroby Raynauda nie jest do końca poznany. Jednak do tej pory naukowcom udało się ustalić, że jest wieloczynnikowy. Odpowiada za niego, między innymi, dysfunkcja śródbłonka. To tkanka od wewnątrz wyściełająca naczynie. Na skutek zaburzenia funkcji śródbłonka dochodzi do zmniejszenia produkcji substancji naczyniorozszerzających i zwiększenia substancji kurczących naczynia, na przykład, endoteliny 1. Z tej przyczyny dochodzi do nasilenia skurczu naczyniowego. Do powyższych procesów dochodzą jeszcze:
- zaburzenia funkcji płytek krwi i innych mechanizmów krzepnięcia wewnątrznaczyniowego,
- nieprawidłowe działanie białych krwinek,
- zaburzenia odkształcalności krwinek czerwonych przemieszczających się przez drobne naczynia do tkanek przez co naczynia krwionośne ulegają zaczopowaniu,
- zwiększenie lepkości krwi.
W poszczególnych fazach opisujących chorobę Raynauda przebiega to w następujący sposób. W fazie zblednięcia dochodzi do skurczu drobnych tętniczek i tętnic. Doprowadza to do niedokrwienia tkanek. Faza zasinienia spowodowana jest utrudnionym powrotem przez układ żylny do serca czerwonych krwinek, które oddały tlen do tkanek. Nasilenie i przebieg symptomów choroby Raynauda u poszczególnych osób może być odmienny.
Leczenie choroby Raynauda
W chorobie Raynauda stosuje się głównie leczenie niefarmakologiczne. Innymi rzadko stosowanymi metodami jest postępowanie farmakologiczne i zabiegowe. Powyższe metody mogą się uzupełniać, niemniej jednak plan działania powinien nakreślić lekarz. Leczenie niefarmakologiczne opiera się na:
- unikaniu ekspozycji na zimno,
- powstrzymaniu się od palenia tytoniu,
- unikaniu spożywania napojów zawierających kofeinę,
- nie zażywania amfetaminy i kokainy,
- psychoterapii redukującej stres,
- unikaniu zażywania doustnych środków antykoncepcyjnych przez kobiety,
- nie zażywaniu leków powodujących obkurczanie naczyń krwionośnych (beta-blokerów, antagonistów receptora serotoninowego).
Czy wiesz że: choroba Raynauda dotyczy mikrokrążenia, czyli drobnych naczyń tętniczych doprowadzających krew do każdej części ciała?
Lekarz dostosuje zalecenia w zależności od zebranego wywiadu medycznego i wykonanych badań diagnostycznych. W choroby Raynauda rzadko stosuje się leczenie farmakologiczne. Dotyczy ono ciężkich i nieustępujących postaci schorzenia. W razie dużego nasilenia dolegliwości zastosowanie znajdują leki z grupy długo działających blokerów kanału wapniowego, blokery receptora adrenergicznego czy losartan. Miejscowo można stosować maści lub plastry zawierające azotany. Stosuje się je w celu ograniczenia nadmiernego skurczu naczyń. Osoby nie reagujące na powyższe leczenie mogą się poddać ponadto zabiegowi polegającemu na przecięciu nerwów współczulnych zaopatrujących daną okolicę. Pozwala on ograniczyć nadmierny skurcz naczyń. Zwany jest sympatektomią. Jednak w chorobie Raynauda jest niezwykle rzadko stosowany.
Czy choroba Raynauda jest groźna?
Choroba Raynauda bywa schorzeniem dokuczliwym, lecz przebiega zazwyczaj łagodnie. W przeciwieństwie do zespołu Raynauda nie pozostawia trwałych blizn i zmian na skórze. Nie występują również owrzodzenia. Należy jednak pamiętać o wykluczeniu współwystępujących chorób, których manifestacją może być zespół Raynauda. Rokowanie jest na ogół dobre. U około 30% chorych objawy ustępują samoistnie.
Choroba Raynauda mimo zazwyczaj łagodnego przebiegu może utrudniać pracę i codzienne funkcjonowanie. Ręce są niezbędnym narządem w pełnieniu ról społecznych i pracy zawodowej. Dobre rokowanie w tym schorzeniu daje jednak nadzieję na powrót do pełni zdrowia.