Chorobę Reitera najczęściej rozpoznaje się, kiedy w przeciągu paru tygodni rozwijają się jednocześnie 3 objawy: zapalenie cewki moczowej, zapalenie stawów i nieco rzadziej od poprzednich – zapalenie spojówek. Najbardziej istotnym objawem dla zespołu Reitera są dolegliwości stawowe, od których pochodzi najpoprawniejsza na dzień dzisiejszy nazwa tej jednostki chorobowej – reaktywne zapalenie stawów. Pojawienie się ich bolesności ma najczęściej przebieg ostry – ból pojawia się szybko i jest intensywny.
Co to jest choroba Reitera?
To reaktywne zapalenie stawów rozwijajace się najczęściej po przebytej infekcji układu moczowo-płciowego lub pokarmowego. W płynie stawowym oraz błonie maziowej stawów u chorych na tą chorobę obecne są elementy bakterii – antygeny – odpowiedzialne za wywołanie miejscowego stanu zapalnego, choć objawy mogą dotyczyć także ścięgien. Owe elementy bakterii dostają się tam z miejsca występowania pierwotnej infekcji – w jelitach chorych na reaktywne zapalenie stawów obserwuje się zwiększoną przepuszczalność ich ścian, dzięki czemu antygeny bakterii dostają się do krwioobiegu, poprzez który docierają do stawów i mogą się w nich ulokować. W reumatologii, czyli dziedzinie medycyny zajmującej się m. in. chorobami stawów, uznaje się zakażenia pewnymi bakteriami jako potencjalnie grożące rozwojem tej choroby. Praktyka pokazuje, że do rozwinięcia reaktywnego zapalenia stawów dochodzi w około 1-4 przypadkach na 100 infekcji drobnoustrojami z grupy ryzyka. Są to najczęściej bakterie gram-ujemne.
Choroba Reitera – objawy
Najbardziej charakterystycznymi objawami wystąpienia Zespołu Reitera jest nagłe pojawienie się ogólnie pojętego złego samopoczucia, podwyższonej temperatury i przede wszystkim – zapalenia stawów, które objawia się ich bardzo mocno odczuwalną tkliwością (reakcją bólową na dotyk), obrzękiem, gorącem. Zmiany te mogą dotyczyć wszystkich stawów kończyn. Najczęściej jednak lokalizują się w kończynach dolnych w stawie skokowym i kolanowym. U około 50% chorych występuje zapalenie stawów krzyżowo-biodrowych objawiające się bólem okolicy krzyżowo-lędźwiowej, mogącym powodować ograniczenie ruchomości kręgosłupa. Charakterystyczne, choć nie zawsze obecne, są zmiany zapalne w kości piętowej utrudniające normalne poruszanie się. Objawami rzadziej występującymi są: zapalenie gruczołu krokowego, zapalenie pęcherzyków nasiennych, owrzodzenie błon śluzowych jamy ustnej, zapalenie tęczówki oraz zmiany skórne w typie keratodermii.
Choroba Reitera – przyczyny
Jako pierwotną przyczynę wystąpienia tej choroby, najczęściej podaje się przebycie wcześniej infekcji bakteriami z grup ryzyka. Badania nad rozwojem tej choroby prowadzi się w trzech kierunkach:
- roli pierwotnej infekcji;
- stanu błony śluzowej jelita celem stwierdzenia, czy to ona stanowią główne “wrota” zakażeń objawiających się potem w stawach;
- związku choroby z antygenem HLA-B27, który można wykryć we krwi u dominującej części chorych.
Antygeny bakterii z pierwotnej infekcji lokalizują się w stawach, wywołując stan zapalny, który powoduje opisane wyżej objawy.
Choroba Reitera – diagnostyka
Aby stwierdzić, że mamy do czynienia z chorobą Reitera należy rozpoznać przede wszystkim u pacjenta tzw. triadę, to jest podstawowe 3 objawy: zapalenie stawów, zapalenie cewki moczowej oraz, występujące nieco rzadziej zapalenie spojówek. Pomocnym jest również ustalenie, czy u chorego nie występowała w ciągu ostatnich miesięcy silna biegunka. Jeśli tak – jest to dodatkowa przesłanka aby stwierdzić, że mamy do czynienia z tą jednostką chorobową.
Zapamiętaj: Jako pierwotną przyczynę wystąpienia choroby Reitera, najczęściej podaje się przebycie wcześniej infekcji bakteriami z grup ryzyka.
Ze względu na to, że ból w stawach, podwyższona temperatura i ogólne złe samopoczucie są efektami rozwoju procesu zapalnego, w badaniach krwi tworzy się obraz typowy dla infekcji. Wskaźnik opadania czerwonych krwinek, tzw. OB – odczyn Biernackiego jest co najmniej miernie, a często znacznie podwyższony. Obserwuje się również zwiększoną liczbę krwinek białych. W badaniach moczu może objawiać się krwinkomocz lub nawet krwiomocz. Ze względu na to, że objawy choroby nie są wywoływane poprzez obecność żywych, funkcjonujących w stawie bakterii, a jedynie ich fragmentów, to możliwość laboratoryjnego rozwoju kolonii bakterii jest praktycznie niemożliwa chyba, że w organizmie od dłuższego czasu utrzymuje się infekcja. Jeśli nie, to badania na posiew moczu, krwi i płynu maziowego dają wyniki negatywne. Bardzo pomocne jest oznaczenie we krwi antygenu HLA-B27, obecnego u zdecydowanej większości chorych.
Choroba Reitera – leczenie
W leczeniu tej choroby stosuje się głównie niesteroidowe leki przeciwzapalne. Choć Amerykańska Akademia Lekarzy Rodzinnych zaleca jako podstawowy lek z tej grupy (w przypadku tego schorzenia) indometacynę, to ze względu na jej liczne działania niepożądane jest ona lekiem drugiego, a nie pierwszego wyboru. Ostateczną decyzję co do leku pierwszego wyboru w każdym przypadku lekarz podejmuje indywidualnie. Jeśli owe leki nie dają spodziewanych efektów, najczęściej wybór pada na leczenie sulfasalazyną. Mechanizm jej działania polega na skracaniu czasu trwania czynnego stanu zapalnego w zajętej nim błonie maziowej stawu, dzięki czemu część najbardziej charakterystycznych dla tej choroby objawów łagodnieje. W przypadkach opornych na leczenie oraz w przypadku stwierdzenia nadżerek w stawach stosuje się metotreksat lub azatioprynę. Część lekarzy szczególnie upodobała sobie podawanie metotreksatu, ze względu na łatwość w prowadzeniu terapii – lek ten podaje się raz w tygodniu. Należy pamiętać, że w przypadku przyjmowania metotreksatu konieczna jest dodatkowa suplementacja kwasu foliowego. Najlepiej robić jest to w dniu przyjęcia leku lub jeden dzień po. Obydwa te leki należą do tak zwanych cytostatyków, czyli leków hamujących tworzenie się nowych komórek. Dzięki temu, że hamują one również odpowiedź immunologiczną organizmu, powodują spowolnienie rozwoju procesu zapalnego w stawach – a więc objawy choroby stają się łagodniejsze.
Czy wiesz że: mimo, że nazwa “Choroba Reitera” dość mocno zajęła swoje miejsce w reumatologii, dziś odchodzi się od niej na rzecz reaktywnego zapalenia stawów (ReA)? Dzieje się to z uwagi na to, że Hans Reiter - lekarz, który opisał ową jednostkę chorobową, brał udział w zbrodniach wojennych II wojny światowej.
W sytuacji, kiedy w stawach gromadzi się płyn, lekarz może rozważyć podawanie sterydów bezpośrednio do stawów, w których problem występuje. Ze względu na to, że pierwotną przyczyną choroby jest zakażenie bakteryjne, konieczne jest również stosowanie antybiotyków. Lekarz zleca najczęściej preparat należący do grupy tetracyklin.
Choroba Reitera jest chorobą, której początek może nas mocno zmartwić. Objawy pojawiają się szybko i są dość dotkliwe. Pozytywną informacją jest jednak to, że ogromna część pacjentów dobrze odpowiada na leczenie i choroba ustępuje. Jedynie u niewielkiej części może ona pozostawić trwałe zmiany w postaci upośledzenia ruchu w wyniku powstałych zmian zwyrodnieniowych, a także w postaci pogorszenia funkcjonowania narządu wzroku. Bardzo istotnym jest poinformowanie swojego partnera seksualnego o diagnozie, gdyż istnieje ryzyko nadkażenia bakteryjnego podczas odbywania stosunków seksualnych. Partner osoby, u której zdiagnozowano Chorobę Reitera, również znajduje się w grupie ryzyka jej rozwoju, stąd zaleca się dla niego prewencyjne leczenie antybiotykami.