Spis treści
Fibromialgia to niełatwa do zdiagnozowania choroba, która powoduje że chory przez wiele miesięcy wędruje od lekarza do lekarza, a stan jego zdrowia się pogarsza. Czuje się zmęczony, nie radzi sobie z podstawowymi obowiązkami, cierpi jego życie zawodowe i towarzyskie. Nakłada się na to szereg niespecyficznych objawów ze strony przewodu pokarmowego, układu krążenia, zaburzenia neurologiczne i psychiatryczne. Niektórzy lekarze i bliscy sugerują, że symuluje chorobę, co tylko pogarsza jego samopoczucie. Wyliczono że średni czas, jaki upływa od początku objawów do ustalenia rozpoznania wynosi około 5 lat, a w tym czasie chory odbywa średnio 15 wizyt u różnych specjalistów. Co warto wiedzieć, jeśli podejrzewamy u siebie fibromialgię?
Co to jest fibromialgia (FM)?
Fibromialgia to zespół bólowy, który charakteryzuje się przewlekłym, uogólnionym bólem mięśniowo-stawowym oraz bolesnością w typowych na ciele punktach tkliwych (ucisk na te punkty powoduje ból). Zmianom bólowym towarzyszą często zaburzenia snu, przewlekłe zmęczenie, nietolerancja wysiłku oraz skłonność do lęku i depresji (75%chorych). Subiektywne objawy odczuwane przez chorych i brak zmian w wynikach badań laboratoryjnych i obrazowych utrudniają rozpoznanie.
Przyczyny fibromialgii
Pomimo licznych teorii dotyczących przyczyn choroby patomechanizm objawów wciąż pozostaje nieznany. Szacuje się, że fibromialgia dotyczy około 2-4% populacji i występuje 8 razy częściej u kobiet, głównie w wieku (35-55 lat), jak również u krewnych I stopnia pacjentów z fibromialgią (rola predyspozycji genetycznej). Przypuszcza się, że z etiologią choroby związane jest nieprawidłowe stężenie neuroprzekaźników odpowiadających za przekazywanie sygnałów bólowych w ośrodkowych układzie nerwowym, co powoduje nadmierne odczuwanie bólu przez pacjentów. Zauważono również korelację początku dolegliwości z różnymi czynnikami stresogennymi, takimi jak:
- problemy socjalne,
- urazy,
- silny stres,
- choroba innego narządu.
Objawy oraz przebieg fibromialgii
Dla fibromialgii charakterystyczny jest trwający przewlekle (przynajmniej 3 miesiące) „ból całego ciała”. Zwłaszcza odcinka szyjnego lub lędźwiowego kręgosłupa oraz dużych stawów (bioder, barków, kolan). Ma charakter uogólniony (”boli każdy fragment ciała”), zajmuje stawy i mięśnie po obydwu stronach ciała, powyżej i poniżej pasa. Intensywność odczuwanego bólu może zmieniać się w ciągu dnia.
Charakterystyczny jest wzrost nasilenia bólu pod wpływem wysiłku fizycznego. Zjawisko to zniechęca do wykonywania jakiejkolwiek pracy i aktywności życiowej. Tworzy się błędne koło, ponieważ pacjenci ograniczają swoją aktywność, a objawy uniemożliwiają prawidłowe funkcjonowanie. Drugim typowym objawem fibromialgii jest nadmierna wrażliwość na ucisk pewnych punktów odpowiadających miejscom przyczepów mięśni oraz ścięgien.
Czy wiesz że: w przypadku fibromialgii nie ma żadnych potwierdzających rozpoznanie badań krwi, badań obrazowych ani badań histologicznych (badań tkanek)? Chorobę rozpoznaje się na podstawie obrazu klinicznego, a celem badania przedmiotowego i badań laboratoryjnych jest wykluczenie innych chorób.
Najnowsze kryteria diagnostyczne Amerykańskiego Kolegium Reumatologicznego obejmują ocenę indeksu bólu (WPI, widespread pain index), czyli obecność bolesnych obszarów ciała wskazanych przez pacjenta w ciągu ostatniego tygodnia oraz wskaźnik nasilenia objawów (SSS, symptoms severity scale) określający występowanie i natężenie takich objawów, jak zmęczenie, zaburzenie snu, oraz zaburzenia poznawcze ( w 4-stopniowej skali).
Inne tzw. somatyczne objawy, które również mogą się pojawić[j1] w przebiegu FM to:
- zmęczenie, brak energii, ogólne wyczerpanie,
- problemy z pamięcią lub zapamiętywaniem,
- bezsenność, depresja,
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe ( zespół jelita drażliwego, zmieniony rytm wypróżnień, zaparcia, biegunka ,wymioty, zgaga, bóle brzucha),
- bóle, zawroty głowy, dzwonienie w uszach,
- niewyraźne widzenie,
- objawy dyzuryczne (tj. częste oddawanie moczu bez objawów sugerujących zakażenie dróg moczowych),
- uczucie drętwienia, mrowienia,
- objaw Raynauda ( nagłe zblednięcie palców, uczucie zdrętwienia, bólu i następnie ich zaczerwienienie),
- owrzodzenia w jamie ustnej, utrata lub zmiana smaku,
- uczucie suchych oczu,
- wysypka, nadwrażliwość na słońce,
- problemy ze słuchem,
- łatwe siniaczenie,
- nadmierne wypadanie włosów,
- bóle w klatce piersiowej, uczucie niemiarowej pracy serca, braku tchu,
- bolesne miesiączki, zespół napięcia przedmiesiączkowego (tzw. PMS).
Ważnym elementem uzupełniającym obraz kliniczny są objawy psychopatologiczne takie jak: częste zaburzenia nastroju, zaburzenia lękowe oraz zaburzenia osobowości.
Zapamiętaj: Fibromialgia to przewlekła choroba reumatyczna tkanek miękkich, których głównym objawem jest chroniczny ból mięśni i stawów.
Fibromialgię należy różnicować przede wszystkim z zespołem przewlekłego zmęczenia, w przebiegu którego występują stany podgorączkowe, powiększenie węzłów chłonnych, bóle gardła i wędrujące bóle stawowe, natomiast nie pojawia się tkliwość w punktach uciskowych.
Leczenie fibromialgii
Najlepsze efekty w leczeniu fibromialgii przynosi połączenie kilku form terapii: farmakoterapii, fizjoterapii i psychoterapii. Zabiegi fizjoterapeutyczne takie jak masaże, hydroterapia, elektroterapia, krioterapia i terapia cieplna mają na celu rozluźnianie mięśni oraz zapobieganiu tendencji do ich osłabienia i zaników wynikających z ograniczonej aktywności fizycznej spowodowanej ciągłym bólem. Spośród technik psychoterapeutycznych zastosowanie ma zwłaszcza terapia poznawczo-behawioralna, mająca na celu nauczenie pacjenta metod walki ze stresem i obniżonym nastrojem. Leczenie farmakologiczne z kolei obejmuje leki:
- przeciwdepresyjne, często najskuteczniejsza grupa leków, zwłaszcza te, które zwiększają poziom neuroprzekaźników biorących udział w przewodzeniu bólu np. inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (fluoksetyna),
- przeciwbólowe (paracetamol i tramadol). Nie wykazano skuteczności niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz glikokortykosteroidów, dlatego nie są zalecane w leczeniu fibromialgii,
- przeciwpadaczkowe (np. pregabalina, gabapentyna) wykazano ich skuteczność w zmniejszeniu objawów takich jak ból, zaburzenia snu i zmęczenie,
- rozluźniające mięśnie.
Podsumowując, leczenie chorych na fibromialgię powinno być prowadzone przez zespół specjalistów złożony z reumatologa, psychologa, psychiatry i fizjoterapeuty. Trudno obecnie mówić o możliwości całkowitego wyleczenia tej choroby, jednak odpowiednie postępowanie i wczesne rozpoczęcia leczenia może spowodować ustąpienie objawów na długi czas.