Coraz więcej osób, szczególnie młodych, dotyka problem bólu okolicy krzyżowej kręgosłupa z promieniowaniem do kończyny dolnej. Doświadczenie kliniczne udowadnia, że zaledwie 1 do 5 % tego rodzaju dolegliwości to faktyczna rwa kulszowa. W tym artykule zajmiemy się tym niewielkim odsetkiem chorych (do pozostałych przyczyn dolegliwości bólowych należą wady postawy, zwyrodnienia stawów biodrowego i biodrowo-krzyżowego, czy nawet dysproporcje napięcia mięśni). Co to jest rwa kulszowa, jakie są jej przyczyny i sposoby leczenia?
Co to jest rwa kulszowa?
Rwą kulszową nazywamy zespół objawów wynikających z ucisku na korzenie nerwów wychodzących ze splotu krzyżowego. Korzenie te tworzą następnie nerw kulszowy. Nerw ten znany jest jako największy nerw w ciele człowieka. Ze względu na to, że nerw kulszowy odpowiada za unerwienie dużej części tylno-bocznej powierzchni uda oraz przyśrodkowej i bocznej części stopy, objawy są bardzo nasilone i obejmują kończynę na całej jej długości.
Ryc. 1. Przepuklina jądra miażdżystego (nucleus pulposus) uciskająca korzeń nerwowy (nerve root) wychodzący z rdzenia kręgowego (spinal nerve). [Atlas anatomii człowieka Prometeusz. MedPharm Polska, Wrocław 2015].
Objawy rwy kulszowej
Typowym objawem rwy kulszowej jest nagły ból dolnej okolicy kręgosłupa promieniujący wzdłuż tylnej powierzchni uda i łydki, czasem aż do stopy. Bólowi takiemu często towarzyszy drętwienie, a nawet osłabienie czucia i siły mięśniowej. Gdy nasilenie dolegliwości jest znaczne, osłabienie mięśniowe wywołane bólem może spowodować opadanie stopy chorego w trakcie chodzenia i zaczepianie stopą o podłoże.
Często uwagę lekarza zwraca też przechylenie kręgosłupa w kierunku strony chorej, co ma kompensować napięcie wywierane na nerw. W takiej sytuacji dochodzi też do nadmiernego napięcia mięśni przykręgosłupowych. Do późniejszych powikłań rwy kulszowej należy:
- upośledzenie kontroli oddawania moczu,
- problemy ze wzwodem,
- dalsze wypadanie funkcji czuciowych i ruchowych w obrębie kończyny.
Przyczyny rwy kulszowej
Najczęstszą przyczyną rwy jest wypadnięcie jądra miażdżystego krążka międzykręgowego na wysokości między kręgami lędźwiowymi (L4-L5), bądź ostatnim kręgiem lędźwiowym, a pierwszym kręgiem krzyżowym (L5-S1) kręgosłupa. W przypadku dysku położonego wyżej ból i drętwienie jest bardziej wyczuwalne po przyśrodkowej stronie stopy, w przypadku tego położonego niżej objawy dotyczą bocznej powierzchni stopy. Najczęściej do popularnego wypadnięcia dysku dochodzi podczas skręcania tułowia, czy schylania się i podnoszenia ciężkich przedmiotów.
Do innych, rzadszych przyczyn rwy kulszowej należą:
- lokalne stany zapalne,
- złamania blaszek kręgów,
- zmiany nowotworowe,
- powikłania neuropatyczne w przebiegu cukrzycy.
Leczenie rwy kulszowej
Zasady postępowania w przypadku ataku rwy kulszowej obejmują głównie leczenie zachowawcze. Zaleca się bezwzględny odpoczynek w łóżku z zachowaniem pozycji eliminującej dolegliwości bólowe. Poleca się leżenie na plecach z podłożonym przedmiotem (np. poduszką) pod nogami, bądź w pozycji bocznej z nogami zgiętymi w stawach biodrowych i kolanowych. Ponadto stosuje się:
- niesteroidowe leki przeciwzapalne,
- opioidowe leki przeciwbólowe,
- środki uspokajające i rozluźniające napięcie mięśniowe.
Czy wiesz że: na rwę kulszową można zachorować niezależnie od naszego wieku?
Gdy dolegliwości bólowe zelżeją, można wprowadzić wzmacnianie gorsetu mięśniowego odpowiedzialnego za stabilizację kręgosłupa. Zalicza się do niego mięśnie poprzeczne i skośne brzucha, mięśnie grzbietu, a także dna miednicy i przeponę. Zaleca się także konsultacje fizjoterapeutyczne celem wprowadzenia terapii manualnej z wykorzystaniem technik mobilizacji stawów międzykręgowych i głębokiego masażu mięśni przykręgosłupowych. Jeśli ból nie ustępuję w ciągu 6 tygodni, bądź pojawiają się inne powikłania należy skonsultować się z lekarzem neurochirurgiem w celu rozważenia metody operacyjnej odbarczającej uciskany nerw.
Domowe sposoby na rwę kulszową
Gdy złapie nas rwa najlepiej jest zaprzestać wykonywania wszelkich czynności i przyjąć wygodną pozycję leżącą ze zgiętymi nogami na twardym podłożu. Po ustąpieniu fazy ostrej można przyjąć domowe środki przeciwbólowe.
Zapamiętaj: Rwa kulszowa to zespół dolegliwości, które dotyczą dolnego odcinka kręgosłupa. Choroba ta objawia się zwykle przeszywającym, promieniującym bólem od dolnej części pleców do podudzia oraz pięty.
Ulgę mogą przynieść także wszelkie maści rozgrzewające/chłodzące. Warto zorganizować sobie gorącą kąpiel, która rozluźni pospinane mięśnie. W ramach profilaktyki bólów okolicy krzyżowej kręgosłupa powinno się stosować ćwiczenia wzmacniające gorset mięśniowy, ze szczególnym uwzględnieniem mięśni skośnych i poprzecznego brzucha oraz mięśnia prostownika grzbietu.