Paluch koślawy to najczęstsza deformacja w obrębie stopy, która dotyka nawet od 2 do 4% populacji. Deformacja ta wiąże się z dolegliwościami bólowymi, które to sprawiają, że pacjenci zgłaszają się po pomoc do lekarza. Halluksy, to również istotny dla wielu osób problem natury kosmetycznej. Jakie są przyczyny tego schorzenia i jak możemy mu zapobiegać?
Co to są halluksy?
Paluch koślawy (Hallux valgus) to wielopłaszczyznowe zniekształcenie stopy, które polega na koślawym ustawieniu palucha oraz szpotawym ustawieniu pierwszej kości śródstopia. Koślawość oznacza zbaczanie do środka, zaś szpotawość – zbaczanie na zewnątrz (boczne). Nieprawidłowe ustawienia palucha prowadzi do zaburzenia geometrii w obrębie stopy. Schorzenie to dotyka częściej kobiet i może dotyczyć obu stóp.
Opisywaną deformację możemy podzielić w zależności od wartości kąta koślawości palucha oraz kąta intermetatarsalnego na:
- deformację łagodną;
- deformację umiarkowaną;
- deformację zaawansowaną;
- deformację ciężką.
Opisywane kąty są oceniane na podstawie zdjęcia radiologicznego stopy. Norma kąta koślawości palucha wynosi do 15 stopni, zaś norma kąta intermetatarsalnego – do 9 stopni.
Objawy halluksów
Typowym objawem zgłaszanym przez pacjentów jest ból po przyśrodkowej stronie stawu śródstopno-paliczkowego. Na skutek rozwoju zniekształcenia paluch przemieszcza się w stronę boczną, co powoduje odsłonięcie przyśrodkowej powierzchni głowy pierwszej kości śródstopia – mamy do czynienia z powstaniem charakterystycznej wyniosłości. Wyniosłość ta ulega uciskom podczas noszenia obuwia, co jest właśnie przyczyną opisywanego przez pacjentów bólu. Ze względu na dolegliwości bólowe chorzy mają problem z dobraniem odpowiedniego obuwia. Dochodzi także do zmniejszenia codziennej aktywności fizycznej.
Przyczyny halluksów
Etiologia tego schorzenia jest wieloczynnikowa i nadal nie została do końca poznana. Dużą rolę odgrywają czynniki genetyczne. Podłoże genetyczne ma udział szczególnie w tych przypadkach, w których schorzenie zaczyna się w młodym wieku. Występowanie rodzinne tego schorzenia szacuje się na około 58-85% przypadków. Rozwojowi tego zniekształcenia sprzyja także noszenie obuwia na wysokim obcasie i z wąskim czubkiem, gdyż takie obuwie zwiększa nacisk na paluch, co sprzyja zniekształceniu. Nie można jednak stwierdzić, że winę za wystąpienie halluksów ponosi wyłącznie nieodpowiednie obuwie, ponieważ w populacjach, które nie noszą obuwia również spotykane jest to schorzenie.
Inne czynniki, które mogą również przyczyniać się do rozwoju halluksów, to:
- przykurcz ścięgna Achillesa;
- bardziej okrągły kształt I kości śródstopia;
- choroby układowe: łuszczyca, reumatoidalne zapalenie stawów;
- płaskostopie.
Leczenie halluksów
W leczeniu zastosowanie znajduje obuwie ortopedyczne oraz ortezy. Jednak z badań naukowych wynika, że te sposoby leczenia nie hamują deformacji i postępu choroby, ale mogą złagodzić objawy. Te sposoby leczenia są zalecane pacjentom, którzy nie kwalifikują się do operacji. Obuwie ortopedyczne pozwala na unikanie obciążeń oraz zmniejszenie podrażnień stopy.
Czy wiesz że: w literaturze opisano ponad 100 technik operacyjnych korekcji koślawego palucha?
Skuteczną metodą leczenia koślawego palucha jest operacja. Operacyjne leczenie halluksów jest refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia, ale konieczne jest posiadanie skierowania od lekarza specjalisty ortopedy. Metod operacji jest wiele – rodzaj zabiegu powinien być indywidualnie dobrany do konkretnego przypadku. Jednym ze sposobów leczenia operacyjnego palucha koślawego jest osteotomia (przecięcie) pierwszej kości śródstopia, prowadzące do korekcji deformacji. Do stabilizacji odłamów kostnych konieczne może być zastosowanie implantów (na przykład specjalnych wkrętów). Jeśli obie stopy dotknięte są halluksami, to możliwe jest zoperowanie obu stóp jednocześnie. Trudno przewidzieć efekty i skuteczność danej operacji, ponieważ zależy to przede wszystkim od prawidłowego dobrania metody operacji do indywidualnej sytuacji pacjenta. Najczęstszym powikłaniem leczenia operacyjnego jest powrót zniekształcenia stopy.
Zapamiętaj: Paluch koślawy (Hallux valgus) to wielopłaszczyznowe zniekształcenie stopy, które polega na koślawym ustawieniu palucha oraz szpotawym ustawieniu pierwszej kości śródstopia.
Wskazaniami do operacji są z pewnością dolegliwości bólowe oraz problemy z dobraniem odpowiedniego obuwia. Kwalifikacja do operacji halluksów wymaga przeprowadzenia dokładnego wywiadu i badania ortopedycznego. Przed operacją konieczne jest także wykonanie zdjęcia radiologicznego obu stóp w obciążeniu masą ciała (na stojąco). Warto mieć świadomość, że predyspozycja genetyczna do rozwoju palucha koślawego powinna iść w parze z odpowiednią profilaktyką. Jeśli w naszej rodzinie występuje problem halluksów, to powinniśmy unikać chodzenia w wąskim obuwiu na wysokim obcasie, co zmniejszy ryzyko wystąpienia tego schorzenia.
Separatory na halluksy
Na rynku powszechnie dostępne są separatory na palce stóp dedykowane osobom borykającym się z problemem halluksów. Ich celem jest przywrócenie pierwotnego ustawienia palców stopy. Warto mieć świadomość, że metody zachowawcze nie prowadzą do wyleczenia – skuteczne jest jedynie leczenie operacyjne tego schorzenia. Separatory mogą zmniejszyć dolegliwości bólowe podczas codziennego funkcjonowania. Można je stosować w wypadku, gdy pacjent nie kwalifikuje się do operacji lub, gdy na nią oczekuje, jednak nie jest to skuteczny sposób leczenia halluksów.
Czy warto kupić klapki przeciw halluksom?
Obuwie ortopedyczne, w tym klapki przeciw halluksom należą do metod zachowawczych, które mogą spełniać jedynie rolę wspomagającą w procesie leczenia tego schorzenia. Noszenie specjalnego obuwia może zmniejszyć dolegliwości bólowe, jednak skutecznym leczeniem jest operacja. Jeśli oczekujemy na operację lub się do niej nie kwalifikujemy, to warto zaopatrzyć się w specjalne obuwie, przeznaczone dla osób z koślawym paluchem.
Paluch koślawy to złożony problem ortopedyczny, którego leczenie jest dość trudne, nawet dla specjalisty. Właściwa ocena stopnia zaawansowania choroby i zastosowanie odpowiednich technik operacyjnych daje szanse na całkowite wyleczenie i brak nawrotu schorzenia. Warto mieć świadomość znaczenia profilaktyki halluksów. Nieleczone schorzenie ma tendencje do pogłębiania, dlatego jeśli dotyczy nas problem halluksów, to warto jak najszybciej zgłosić się do lekarza specjalisty.