Ogólnodostępność roślin leczniczych o różnych właściwościach sprawiła, że stały się one ciekawym celem badawczym dla naukowców. Pod koniec ubiegłego wieku Światowa Organizacja Zdrowia oszacowała, że ze względu na brak dostępu do nowoczesnych leków i ubóstwo, około 65-80% ludzi w krajach rozwijających się korzysta z ekstraktów roślinnych lub ich składników aktywnych w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej. Preparaty ziołowe były używane od wieków, a ich właściwości są wykorzystywane we współczesnej praktyce zielarskiej. Ocena naukowa takich korzyści zdrowotnych ma jednak zasadnicze znaczenie. Jedną z roślin prezentujących wiele pozytywnych właściwości jest geranium. Jednak czy zostały one potwierdzone badaniami klinicznymi?
Co to jest geranium?
Geranium jest to aromatyczna, wieloletnia i kwitnąca roślina lecznicza powszechnie znana również pod innymi nazwami takimi jak pelargonia pachnąca (Pelargonium graveolens) czy anginka. Należy ona do rodziny Geraniaceae. Roślina ta prawdopodobnie pochodzi z Republiki Południowej Afryki i została wprowadzona do Europy w XVII wieku. Jest ona uprawiana głównie w Egipcie, Francji, Algierii, RPA, Maroku i Hiszpanii. Już w czasach starożytnych Egipcjan olejek geraniowy był używany w szerokim zakresie zastosowań, w tym do promowania czystej, gładkiej, promiennej cery, łagodzenia niepokoju, zmęczenia oraz poprawy nastroju. Geranium to krzewiasta roślina rosnąca do wysokości 1 m, jeśli nie zostanie przycięta. Posiada ona małe, różowe kwiaty, a jej liście w dotyku są pokryte miękkimi włoskami. Pelargonium graveolens charakteryzuje się przyjemnym cytrusowo-różanym zapachem. Liście, łodygi i kwiaty stanowią jej podstawowe części, z których pozyskiwany jest olejek eteryczny.
Z nadziemnych części Pelargonium graveolens wyizolowano wiele składników chemicznych, np. linalol, mrówczan geranylu, citronellol i geraniol. Służą one naukowcom do badania właściwości tej rośliny.
Geranium może być stosowany w różny sposób m. in. poprzez:
- picie herbatki ziołowej z suszonych liści tej rośliny;
- smarowanie skóry olejkami;
- dodawanie geranium do potraw w kuchni w celu podkreślenia ich smaku i aromatu;
- bezpośrednie użycie zmiażdżonych liści;
- sporządzenie nalewki;
- dodawanie liści geranium do kąpieli;
- ugotowanie naparu i inhalację.
Co ciekawe liście Pelargonium graveolens można stosować o każdej porze roku. Ze względu na powszechność i dużą ilość olejku eterycznego stały się one cennym elementem aromaterapii.
Właściwości geranium
Stwierdzono, że geranium może działać przeciwbakteryjnie między innymi przeciwko Staphylococcus aureus, który wywołuje np. infekcje skóry i dróg oddechowych oraz Proteus vulgaris, który odpowiedzialny jest np. za zakażenia układu moczowego. Dodatkowo wykazano, że olejek geranium może zwalczać patogenne bakterie pochwowe, takie jak Gardnerella vaginalis będąca najczęstszą przyczyną bakteryjnego zakażenia pochwy. Chen i Viljoen, czyli naukowcy z Republiki Południowej Afryki zbadali z kolei roztoczobójcze właściwości olejku z Pelargonium graveolens, zawierającego geraniol, przeciwko szkodnikom magazynowym – rozkruszkom. Okazało się, że to działanie było skuteczne. Ekstrakty z liści i łodygi Pelargonium graveolens wykazują również działanie przeciwgrzybicze. Co więcej olejek z geranium może być potencjalnym związkiem przeciwutleniającym, czyli działającym przeciwnowotworowo, przeciwstarzeniowo i przeciwzapalnie.
Właściwości te były znacznie lepsze gdy badania przeprowadzano poza organizmami żywymi w laboratorium w porównaniu do efektu uzyskanego w próbach stosowania ich na zwierzętach. Świadczy to o tym, że potrzebne są dalsze badania, aby jednoznacznie potwierdzić korzystne właściwości geranium.
Zastosowanie geranium
Nadziemne części Pelargonium graveolens były znane i stosowane jako zioła lecznicze już od czasów starożytnych w tradycyjnej medycynie m.in. europejskiej, chińskiej, irańskiej, indyjskiej i arabskiej. Olejek eteryczny z tej rośliny używany był wewnętrznie w leczeniu bólu głowy, bezsenności, niepokoju, nadmiernego zdenerwowania i wysokiego ciśnienia krwi. Dodatkowo właściwości olejku z geranium miały zastosowanie w łagodzeniu zaparć, leczeniu wysokiego poziomu cholesterolu, dolegliwości przedmiesiączkowych i menopauzalnych, nudności, zapalenia migdałków i ucha. Olejek z geranium stosowany był również zewnętrznie w leczeniu trądziku, hemoroidów, egzemy, siniaków, grzybicy i ran. Wykorzystuje się go również w przemyśle perfumeryjnym, kosmetycznym i aromaterapeutycznym na całym świecie.
Zapamiętaj: Od dziesięcioleci olejek geraniowy jest używany do wspomagania wzrostu włosów, odżywiając skórę głowy. Olejek z tej rośliny stosowany jest również do masażu.
Co ciekawe zastosowanie w medycynie naturalnej ma nie tylko olejek, ale również liście i korzenie geranium. Liście wykorzystywano poprzez zalanie wrzątkiem i przyrządzanie herbaty ziołowej. Działa ona na stres, poprawę krążenia i zapalenie migdałków. Z korzeni natomiast tworzono wywary do mycia chorych cierpiących na gorączkę, a także bezpośrednio żuto, proszkowano lub mieszano z jedzeniem. Pomimo dużej liczby zastosowań Pelargonium graveolens, które były wykorzystywane w czasach kiedy medycyna nie była rozwinięta skuteczność terapeutyczną oceniono tylko w nielicznych badaniach. Warto również wiedzieć, że przeprowadzano je poza organizmem żywym, lub na zwierzętach. Dlatego konieczne jest wykonanie większej liczby takich analiz, a także zbadanie wpływu tej rośliny na organizm człowieka, aby znać jej skuteczność jak i działania niepożądane.
Geranium na anginę
Stwierdzono, że P. graveolens posiada właściwości przeciwbakteryjne, przeciwbólowe, a także działa przeciwzapalnie. Dzięki temu może okazać się pomocna przy anginie, czyli ostrym zapaleniu gardła i migdałków. Jednak należy pamiętać, że jest to choroba wywołana zarówno przez wirusy jak i bakterie – paciorkowce. Infekcja paciorkowcowa jest znacznie częstsza u dzieci niż u dorosłych i może prowadzić do ciężkich powikłań takich jak zapalenie serca. W tym przypadku konieczne będzie podanie antybiotyku, aby im zapobiec. Z tego powodu ważne jest, aby leczyć się u lekarza, który wdroży odpowiednią, sprawdzona terapię.
Nalewka z geranium
Nalewkę z geranium wykonuje się poprzez zalanie świeżo posiekanych liści geranium czystym wysokoprocentowym napojem alkoholowym. Następnie odstawia się ją w ciemne miejsce na 10 dni. Należy codziennie potrząsać słoikiem. Nalewkę można stosować między innymi przy bólach reumatycznych i przeziębieniu do wcierania np. w plecy i klatkę piersiową. Innym sposobem jest dodawanie jej do herbaty lub picie w kroplach. Jednak należy pamiętać, że w przypadku ciężkich niepokojących dolegliwości należy zgłosić się do lekarza, a nie leczyć się na własną rękę, ponieważ może doprowadzić to do groźnych dla życia i zdrowia powikłań. Pamiętajmy, że nie zbadano do końca toksyczności takich preparatów, dlatego ich stosowanie należy skonsultować z lekarzem.
Olejek z geranium
Olejek eteryczny z Pelargonium graveolens gromadzi się w małych gruczołach znajdujących się w liściach, łodygach i kwiatach. Zbiór, zwykle wykonywany ręcznie dwa lub trzy razy w roku i rozpoczyna się w momencie, gdy roślina zaczyna kwitnąć. Zioło jest cięte rano przy słonecznej, suchej pogodzie. Następnie po kilku godzinach suszenia przeprowadza się proces destylacji parowej. Olejek eteryczny składa się głównie z geraniolu, cytronellolu, linalolu, mrówczanu cytronellolu i kilku innych związków. Produkt ten ma szerokie zastosowanie w przemyśle perfumeryjnym i kosmetycznym Jest on trwały i dobrze komponuje się z innymi zapachami. Używany jest również do wypieków i deserów owocowych, w celu dodaniu do nich aromatu.
Czy wiesz że: Pelargonium graveolens zawiera w lotnej wydzielinie geraniol, który służy pszczołom miodnym w orientacji w terenie? Pomaga im znaleźć wejście do ula lub drogę do kwiatów. Co więcej geraniol jest wytwarzany również przez kwiaty, aby zwabić owady zapylające.
Ze względu na intensywny zapach wykorzystywany jest również w aromaterapii. Kilka kropel olejku eterycznego dodaje się wtedy do dyfuzora, dzięki któremu zapach rozprzestrzenia się w całym pomieszczeniu. Wdychanie go zmniejsza uczucie stresu, niepokoju, smutku, zmęczenia i napięcia, poprawiając w ten sposób ogólne samopoczucie jednocześnie przynosząc ulgę osobom cierpiącym na bezsenność.
Jego zapach sprawia, że jest idealnym składnikiem do produkcji mydeł i kosmetyków, takich jak kremy i perfumy. Ponadto przypuszcza się, że zapach olejku geraniowego zwiększa koncentrację, poprawia funkcje poznawcze i równoważy emocje. Olejek eteryczny z geranium stosowany miejscowo, jest uznawany za składnik zapewniający zdrowie komórek skóry. Wiadomo, że skutecznie eliminuje on martwe komórki naskórka i wspomaga regenerację nowszej, zdrowszej skóry, dzięki czemu korzystnie wpływa na skórę skłonną do trądziku. Jego właściwości ściągające pomagają napinać skórę i zmniejszać objawy starzenia, takie jak zwiotczenie i zmarszczki skóry. Od dziesięcioleci olejek geraniowy jest również używany do wspomagania wzrostu włosów, odżywiając skórę głowy. Olejek z tej rośliny stosowany jest również do masażu. Jest znany z tego, że pobudza mięśnie do skurczu, co wzmacnia wygląd mięśni i sprawia, że ciało z czasem wygląda na jędrniejsze.
Geranium – naturalny oczyszczacz powietrza
Kiedyś Pelargonium graveolens była często spotykaną rośliną w domach. Wydziela ona charakterystyczny cytrynowy zapach. Badania wykazały, że oczyszcza powietrze z zanieczyszczeń, nieprzyjemnego zapachu i naturalnie obniża poziom dwutlenku węgla. Dodatkowo odstrasza ona komary, muchy domowe, a nawet kleszcze i może służyć jako naturalny repelent. Roślina ta jest prosta w uprawie i niewymagająca. Nie powinno się jej obficie podlewać i należy trzymać ją w słonecznym miejscu, dzięki czemu będzie uwalniała swój różano-cytrusowy zapach. Co ciekawe w Szwecji przeprowadzono badanie, z którego wynika, że nie każdy powinien mieć w domu geranium. Wydziela ono do powietrza geraniol, który może okazać się alergenem.
Czy geranium ma przeciwwskazania?
Olejek z geranium zwykle nakłada się na skórę. Niektórzy ludzie mogą mieć alergię na tą substancję, która może się objawiać wysypką lub uczuciem pieczenia. Dodatkowo istnieje również prawdopodobieństwo wystąpienia podrażnienia oczu, gdy zostanie nałożony w ich okolice. Dlatego głównym przeciwwskazaniem jest alergia na jego składniki. Jednak należy pamiętać, że jeśli zauważymy u siebie niepokojące objawy nie powinno się ani wdychać zapachu geranium, ani stosować go na skórę. Warto wiedzieć, że stosowanie geranium wewnętrznie np. poprzez picie nalewki czy herbatki ziołowej może wpływać na działanie przyjmowanych leków. W przypadku gdy dana osoba cierpi na choroby przewlekłe, powinna skonsultować z lekarzem, czy geranium nie będzie stanowiło dla niej zagrożenia. Dodatkowo u kobiet w ciąży przeciwwskazane jest jedzenie potraw z dodatkiem geranium jak i picie nalewki z jego dodatkiem ponieważ stwierdzono, że ma to niekorzystny wpływ na płód, a nawet może doprowadzić do poronienia.
Pelargonium graveolens jest rośliną o bardzo ciekawych właściwościach. Dzięki temu, że łatwo jest z niej uzyskać dobroczynny olejek to stała się ona popularna w aromaterapii. Wykazuje się również jej wysoki potencjał w przeprowadzonych badaniach, co sprawia, że może w niedalekiej przyszłości zacznie być w większym stopniu doceniana, a jej dobroczynne właściwości będą bardziej wykorzystywane.