Starzenie się społeczeństwa Unii Europejskiej w najbliższych dziesięcioleciach będzie miało duże znaczenie. Niski współczynnik urodzeń oraz coraz dłuższe średnie trwanie życia powodują zwiększenie się populacji na emeryturze. Wiek podeszły wymaga specjalistycznego podejścia medyków. Różnice w opiece nad osobami starszymi w dobie rozwijającej się medycyny skutkują wyodrębnieniem oddzielnej specjalizacji, zajmującej się szczególnie schorzeniami starczymi, czyli geriatrii. Co powinniśmy o niej wiedzieć?
Co to jest geriatria?
Geriatria jest dziedziną medycyny zajmującą się problemami wieku podeszłego, średnio od 60 roku życia. Samo starzenie się definiowane jest jako zmniejszenie się rezerw czynnościowych narządów, gorsza adaptacja do zmian środowiska oraz pogorszenie się sprawności całego organizmu. W efekcie prowadzi to do większej śmiertelności oraz zapadalności na różnego rodzaju choroby. Sytuacje stresowe oraz związki toksyczne są dodatkowym obciążeniem dla ustroju. Starzenie się jest więc procesem, który predysponuje do rozwoju oraz cięższego przebiegu chorób.
Przykładowymi objawami starzenia są:
- upośledzenie słuchu,
- upośledzenie smaku,
- upośledzenie wzroku,
- utrata uzębienia,
- zmniejszenie siły mięśni,
- zanik tkanki kostnej,
- skrócenie oraz spłycenie snu.
Geriatria wywodzi się z nauk internistycznych, o których pisaliśmy już dla Państwa.
Czerpie podstawy z wielu innych specjalności jak medycyna rodzinna, kardiologia, neurologia (zajmująca się schorzeniami układu nerwowego), dermatologia (zajmująca się chorobami skóry), nefrologia (choroby nerek) czy gastroenterologia (choroby przewodu pokarmowego). W praktyce zajmuje się prewencją oraz leczeniem chorób związanych z wiekiem senioralnym, nie mniej o podjęciu decyzji dotyczącej udania się do lekarza geriatry nie powinien decydować wiek, a indywidualna potrzeba pacjenta.
Geriatria a gerontologia
Gerontologia jest dziedziną nauki zajmującą się szeroko pojętymi aspektami starzenia oraz starości. Od roku 1903, w którym to Ilia Miecznikow, dyrektor Instytutu Pasteura w Paryżu, zaproponował taką nazwę, gerontologia stała się połączeniem nauk humanistycznych i biologicznych, obejmującą również kwestie psychologiczne, społeczne, socjoekonomiczne czy demograficzne. Od tamtego czasu powstało wiele teorii starzenia, próbujące wyjaśnić jego przyczynę. Możemy tutaj wymienić:
- wpływ wygasania układu odpornościowego z wiekiem,
- szkodliwe działanie wolnych rodników,
- uszkodzenia w kodzie genetycznym – DNA.
Czy wiesz że: szybkie pogarszanie się funkcji wielu narządów, w przypadku gdy pojawia się niewydolność pierwszego organu jest typowe dla starości i nazywane jest efektem domina?
Sześć lat później to wydarzenie doczekało się swojego odzwierciedlenia w naukach klinicznych. Z inicjatywy lekarza Ignacego Nashera zostało wprowadzone pojęcie ‘Geriatria’- jako nauka kliniczna zajmująca się chorobami wieku starczego. Powstało pierwsze na świecie Towarzystwo Geriatryczne oraz pierwszy specjalistyczny periodyk ‘Geriatrics’. Aby nie mylić tych dwóch pojęć należy uświadomić sobie ich wymiar. Geriatria wywodzi się z gerontologii, natomiast przypisana jest stricte do medycyny. Gerontologia obraca się w znacznie rozleglejszej tematyce.
Jak przebiega leczenie geriatryczne?
Różnorodność chorób seniorów wymusza podejście wielospecjalistyczne. Niejednokrotnie jeden pacjent cierpi na kilka schorzeń, co w znacznym stopniu utrudnia leczenie oraz nakazuje wzmożoną ostrożność w doborze terapii. W zależności od jednostki chorobowej leczenie przebiega inaczej.
Geriatrzy zajmują między innymi:
- chorobami układu krążenia: nadciśnieniem, hipotonią ortostatyczną, chorobą niedokrwienną serca, tętniakami, wadami zastawkowymi, zapaleniem wsierdzia, zaburzeniami rytmu i przewodzenia, arytmiami, niewydolnością krążenia, omdleniami, chorobami żylno-zakrzepowymi;
- chorobami płuc: przewlekłą obturacyjną chorobą płuc, zatorowością płucną;
- chorobami układu ruchu: osteoporozą, chorobą zwyrodnieniową stawów i kręgosłupa, dną moczanową, reumatoidalnym zapaleniem stawów;
- -chorobami nerek: zespołem nerczycowym, kłębuszkowymi zapaleniami nerek, kamicą moczową, niewydolnością nerek, zwężeniem tętnicy nerkowej;
- chorobami metabolicznymi: cukrzycą, otyłością, zaburzeniami lipidowymi (tzw. cholesterol), niedożywieniem;
- chorobami neurologicznymi: chorobą Alzheimera, choroba Parkinsona, udarem mózgu, zaburzeniami snu;
- chorobami układu pokarmowego: chorobą uchyłkową, zapaleniami jelit, zespołem jelita drażliwego, chorobami odbytu, biegunkami, zaparciami, marskością wątroby, kamicą żółciową, również chorobami narządu wzroku czy słuchu.
Geriatrzy nie tylko przeprowadzają wywiad i szczegółowe badanie lekarskie. Zalecają również różnego rodzaju diagnostykę: badania krwii, moczu, spirometrię, badania obrazowe, jak RTG lub tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny. Interpretują te badania, niejednokrotnie przy współudziale innych specjalistów. Przepisują leki, zabiegi rehabilitacyjne. Mogą kierować na leczenie uzdrowiskowe oraz sanatoryjne. Rozpatrując każdy przypadek indywidualnie, wybierają odpowiednią terapię.
Jak wybrać lekarza geriatrę?
Geriatrzy na co dzień pracują z osobami starszymi. Potrafią z nimi rozmawiać o ich dolegliwościach. Aby skorzystać z pomocy geriatrycznej należy udać się do ośrodka, poradni czy przychodni, w której geriatra pracuje. Mogą być to prywatne praktyki, dostępne w formie płatnej przez pacjenta lub refundowane przez NFZ, jak i geriatryczne oddziały szpitalne, zajmujące się przypadkami poważniejszymi (w takim wypadku obowiązują ogólne zasady przyjęcia do szpitala na oddział).
Zapamiętaj: Geriatria to dziedzina medycyny, która dotyczy schorzeń wieku podeszłego.
Nie ulega wątpliwości, że lekarzy geriatrów wciąż brakuje w Polsce. Wyboru powinniśmy dokonać osobiście, zgodnie ze swoją opinią, przekonaniami. By zostać specjalistą geriatrii, każdy lekarz musi odbyć odpowiednio przygotowany program specjalizacyjny oraz zdać państwowy egzamin. Takie podejście gwarantuje wysoki poziom przeszkolenia lekarskiego, pozwala na zdobycie wymaganej wiedzy oraz umiejętności. Informacje dotyczące konkretnych ośrodków oferujących pomoc geriatryczną możemy poszukiwać na stronie Zintegrowanego Informatora Pacjenta ‘Gdzie się leczyć?’ wpisując w okno przeglądarki internetowej – zip.nfz.gov.pl/GSL/.
Przed wizytą u lekarza geriatry warto pamiętać o zabraniu swojej dokumentacji medycznej, w tym: kart wypisowych ze szpitala, wyników badań, listę leków, dzienniczka cukrzyka, czy dzienniczka pomiarów ciśnień. Przydatna może okazać się zapisana lista problemów, które zamierzamy omówić z lekarzem.
Podsumowując, geriatra zajmuje się chorobami i dolegliwościami wieku podeszłego. Specjalizuje się w całościowym podejściu do problemów osób starszych. Współpracując z seniorami, ustala najlepszy tor terapeutyczny, uwzględniając aktualny stan zdrowia oraz pożądane efekty leczenia. Pomoc geriatryczną możemy uzyskać w poradniach, ambulatoriach czy oddziałach geriatrycznych, często korzystając z powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego.