Żyjemy w czasach, gdzie medycyna oparta na faktach, czyli na dowodach bezpieczeństwa i skuteczności uzyskanych w badaniach klinicznych, dominuje w Europie i na całym świecie. Co roku udoskonalane są wytyczne zawierające najlepsze, sprawdzone sposoby na walkę z chorobami, na które cierpi wiele osób. Prowadzone badania kliniczne są w pełni profesjonalne. Leki poddawane są rygorystycznym testom z udziałem dużych grup ludzi stosujących daną substancję czynną przez określony czas. Możemy nazwać to pewnego rodzaju procesem, który ma na celu stwierdzenie, czy możemy dany lek uznać za bezpieczny, określić jego działania niepożądane oraz ustalić dawkowanie. Istnieje również inna gałąź medycyny zwana medycyną niekonwencjonalną, do której możemy zaliczyć między innymi homeopatię. Badania prowadzone na ten temat niestety nie pozwalają na jednoznaczne stwierdzenie, że jej stosowanie przyniesie korzyści tak jak w przypadku preparatów farmaceutycznych dopuszczonych do obrotu na podstawie wieloletnich badań przeprowadzonych na tysiącach ludzi.
Co to jest homeopatia?
Homeopatia jest to rodzaj medycyny alternatywnej (inaczej niekonwencjonalnej), czyli takiej, która podchodzi do leczenia w inny sposób niż medycyna tradycyjna. Polega ona na podawaniu pacjentowi rozcieńczonych, naturalnych substancji, które w postaci nierozcieńczonej mogłyby wywołać u osoby zdrowej chorobę. Wykonuje się to po to, aby wzbudzić naturalne mechanizmy obronne organizmu. W celu lepszego zobrazowania można to porównać do odczulania alergików małymi dawkami alergenów, które w normalnych warunkach wywołałyby u nich nasilenie objawów. Proces przygotowywania substancji homeopatycznej określany jest dynamizowaniem. Polega on na rozcieńczaniu głównej jej części składowej np. zioła wodą destylowaną, czyli taką, która jest pozbawiona soli mineralnych i większości innych substancji zanieczyszczających, a następnie mieszaniu poprzez potrząsanie. Homeopaci uważają, że zwiększa to efektywność roztworu. W homeopatii wykorzystywanych jest wiele substancji pochodzenia naturalnego. W skład produktów, które są oznaczone jako homeopatyczne wchodzą rośliny takie jak np. arnika górska, bluszcz, wilcza jagoda, rumianek pospolity, aloes czy pokrzywa. Dodatkowo mogą zawierać one minerały np. arsen, związki siarki, wapnia; pierwiastki np. jod, krzem, selen i srebro. Wykorzystywane są również substancje pochodzące od zwierząt np. wydzieliny, jad węży, a nawet całe zwierzęta np. pszczoły czy żaby. Produkty homeopatyczne często mają formę małych granulek. Występują również w innych postaciach takich jak maści, żele, tabletki lub krople.
Homeopatia – historia
Homeopatia została opracowana w XVIII wieku przez niemieckiego lekarza Samuela Hahnemanna. Opiera się ona na zasadzie „prawa podobieństw”, polegającej na tym, że substancje, które powodują pewne objawy u osób zdrowych powinny być podawane w rozcieńczonej formie chorym wykazującym podobne symptomy. Uważał on, że im większe rozcieńczenia tym bardziej korzystne efekty. W ubiegłych wiekach, kiedy medycyna dopiero się rozwijała, główne metody leczenia obejmowały upuszczanie krwi, a operacje często prowadziły do śmiertelnych zakażeń, te zasady mogły przynajmniej pozornie wydawać się łagodne. Natomiast w obecnym czasie, gdy w znacznie większym stopniu rozumiemy przyczyny chorób i znamy sprawdzone sposoby leczenia, homeopatia została uznana jako w najlepszym razie placebo, czyli substancja, która nie ma wpływu na zdrowie pacjentów.
Warto wspomnieć, że niektóre kontrowersyjne badania wykazały pozytywne wyniki na temat działania tej naturalnej metody leczenia, jednak, kolejne próby na większej ilości pacjentów już nie potwierdziły jej skuteczności. W 2015 roku został wykonany największy przegląd badań o tematyce homeopatii. Na podstawie wszystkich zebranych dowodów, nie było schorzeń, w przypadku których wykazano w pełni jej skuteczność. Żadne z badań o dobrej jakości z udziałem odpowiednio dużej liczby uczestników dla uzyskania znaczącego wyniku nie wykazało, że homeopatia powoduje większą poprawę zdrowia niż placebo lub spowodowała poprawę zdrowia równą klasycznemu leczeniu.
Homeopatia dla dzieci
Ostre infekcje dróg oddechowych są bardzo częste u dzieci i mogą prowadzić do powikłań. W celu złagodzenia objawów i skrócenia czasu trwania choroby stosuje się poza klasycznymi, wiele dodatkowych metod leczenia. Większość z nich przynosi jedynie minimalne korzyści, a może prowadzić do wystąpienia działań niepożądanych. Doustne homeopatyczne produkty lecznicze mogłyby odgrywać rolę w leczeniu schorzeń układu oddechowego u dzieci, jeśli zostałaby udowodniona ich skuteczność. W badaniach przeprowadzonych na uniwersytecie w Queensland w Australii w jednej grupie zastosowano substancję homeopatyczną, a w drugiej leki zwykle podawane w tego rodzaju schorzeniach. Analiza otrzymanych wyników leczenia nie wykazała korzyści ze stosowania leków homeopatycznych [2].
Homeopatia na alergię
Alergie, zwłaszcza te dotyczące układu oddechowego, są jednymi z problemów zdrowotnych, w przypadku których najczęściej poszukuje się zastosowania substancji homeopatycznych. Z tego powodu przeprowadzono badania, w których naukowcy sprawdzali skuteczność takiego leczenia w terapii sezonowego lub całorocznego kataru alergicznego. Wykazały one, że stosowanie homeopatycznego aerozolu do nosa może mieć niewielki korzystny wpływ na zmniejszenie objawów alergicznych. Jednak niska ogólna jakość zgromadzonych danych naukowych sprawia, że należy zachować ostrożność przy wyciąganiu zdecydowanych wniosków na temat uzyskanych efektów [3].
Homeopatia na pasożyty
Leiszmanioza to jedna z chorób tropikalnych, która jest wywoływana przez pasożyty. Człowiek może się nią zarazić przez ukąszenie owada, który jest jej nosicielem. Ze względu na to, że choroba ta dotyka najczęściej ludzi ubogich, wymaga bezpiecznych i tanich leków, do których każdy bez względu na zarobki miałby dostęp. Medycyna naturalna mogłaby być w tym przypadku dobrą alternatywą. W związku z tym przeprowadzono eksperyment w celu oceny skuteczności pewnej substancji homeopatycznej. Wykonano go na zwierzętach i wykazano, że badany preparat zmniejsza namnażanie się tych pasożytów w organizmie myszy, jednak ma o wiele mniejszą siłę działania, niż stosowana w tej chorobie amfoterycyna B [5]. Należy zaznaczyć, że nie przeprowadzono takiego badania na ludziach, więc nie możemy w pełni ocenić skuteczności homeopatii w tym wskazaniu.
Homeopatia na odporność
Naukowcy zajmują się również weryfikowaniem skuteczności homeopatii w stanach zapalnych oraz jej działaniem na zwiększanie naszej odporności. W Indiach wykonano badania analizujące jej wpływ na komórki układu immunologicznego takie jak limfocyty czy makrofagi. Wyniki sugerują, że leczenie homeopatyczne ma potencjał immunostymulujący, czyli taki, który wzmacnia odporność organizmu. W większości tych badań wykorzystano jednak myszy. W związku z tym, wyniki tych badań nie mają bezpośredniego przełożenia na leczenie ludzi [6].
Homeopatia na przeziębienie
W Habichtswald-Klinik, w Niemczech porównano wpływ preparatu homeopatycznego z efektami konwencjonalnych terapii lekami przeciwkaszlowymi i niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi w leczeniu objawów przeziębienia. Oba schematy leczenia przyniosły znaczące złagodzenie objawów z górnych dróg oddechowych, sygnalizując, że potencjał homeopatii w tym przypadku powinien zostać sprawdzony w dalszych badaniach [7].
Homeopatia w anemii
Anemia to inaczej niedokrwistość definiowana jako zmniejszenie stężenia hemoglobiny, liczby czerwonych krwinek i procentowej zawartości krwinek czerwonych we krwi (hematokrytu). Przeanalizowano skuteczność homeopatii u pacjentów z niedokrwistością z niedoboru żelaza. Niestety, nie uzyskano wystarczających dowodów, aby wiarygodnie ocenić rolę tego rodzaju leczenia w tej chorobie [8].
Homeopatia na boreliozę
Borelioza to infekcja wywoływana przez bakterie Borrelia burgdorferi, która jest przenoszona przez kleszcze. Na początku zwykle powoduje objawy do których zaliczamy: charakterystyczny rumień wędrujący, gorączkę, ból głowy oraz zmęczenie. Jeśli nie zostanie wcześniej leczona, infekcja może rozprzestrzenić się i zająć stawy, serce i układ nerwowy. Kiedy zauważymy niepokojące objawy po ukąszeniu kleszcza w postaci wyraźnego zaczerwienienia wokół miejsca ukąszenia, należy jak najszybciej udać się do lekarza. Boreliozę leczymy antybiotykami. Odpowiednio wcześnie rozpoczęta terapia chroni przed niebezpiecznymi powikłaniami. Ze względu na duże ryzyko wystąpienia niebezpiecznych dla zdrowia i życia powikłań i konieczność szybkiego rozpoczęcia klasycznej terapii w celu ich uniknięcia, odstąpiono od przeprowadzenia badań z wykorzystaniem homeopatii w tej chorobie.
Homeopatia na oczy
Zaćma jest chorobą oczu, prowadzącą do zmętnienia soczewki, a w konsekwencji ślepoty. Jedyną skuteczną i dostępną metodą leczenia jest operacja. W styczniu 2020 roku został opublikowany ciekawy artykuł przez badaczy z Uniwersytetu w Kalifornii, w którym dokonano przeglądu obecnego stanu wiedzy na temat homeopatycznego i niechirurgicznego leczenia zaćmy. Okazało się, że niektóre terapie homeopatyczne zapobiegają rozwojowi zaćmy u zwierząt poddanych eksperymentowi. Badania przeprowadzono na szczurach, którym wstrzykiwano określoną substancję i obserwowano efekty. Jednak okazało się, że terapia homeopatyczna nie przywraca przezroczystości soczewki po rozwinięciu się zaćmy [9]. Potrzebne są dalsze badania, aby wyjaśnić jej potencjalne właściwości lecznicze i toksyczne.
Czy wiesz że: produkty homeopatyczne w Europie są regulowane dyrektywą UE 2001/83/WE, która obejmuje wszystkie produkty lecznicze? Wymaga to od państw członkowskich posiadania: „specjalnej uproszczonej procedury rejestracji” dla produktów homeopatycznych, która wymaga od firm wprowadzających je do obrotu wykazania zgodności z normami produkcyjnymi, ale która nie wymaga od nich wykazania ich skuteczności.
Homeopatia na raka
Onkologia zajmująca się leczeniem nowotworów jest dziedziną medycyny, która ulega ciągłemu udoskonalaniu. Rozwój nauki zajmującej się badaniem najmniejszych struktur organizmu czyli biologii molekularnej w ostatnich dziesięcioleciach pozwolił na analizę pojedynczych komórek i zastosowanie odpowiednio dobranych leków w terapii nowotworów wywodzących się z różnych tkanek organizmu. Znacząco poprawiło to przeżycie oraz jakość życia takich pacjentów, powodując czasami całkowitą remisję choroby. Niektóre badania kliniczne leków homeopatycznych w połączeniu z konwencjonalnym leczeniem prowadzone m. in. w Centrum Medycznym Uniwersytetu stanu Teksas w Galveston wykazały, że leki homeopatyczne poprawiają jakość życia, zmniejszają nasilenie objawów i prawdopodobnie poprawiają przeżycie u pacjentów onkologicznych [10]. Jednakże potrzebne są dalsze duże i kompleksowe badania kliniczne, aby określić jednoznacznie czy występujące efekty są wynikiem zastosowania leków homeopatycznych czy wynikają z działania terapii konwencjonalnej.
Homeopatia na astmę
Astma jest częstą, przewlekłą, zapalną chorobą dróg oddechowych. W terapii konwencjonalnej stosuje się więc leki rozszerzające oskrzela oraz leki przeciwzapalne, zwłaszcza glikokortykosteroidy wziewne. Poza łagodzeniem objawów astmy takich jak np. duszność, poprawiają one funkcjonowanie płuc, podnoszą jakość życia oraz przedłużają życie dzięki hamowaniu rozwoju zmian wynikających z przewlekłego stanu zapalnego. Rola homeopatii w tym schorzeniu nie została wykazana. Eksperci z Danii przeprowadzili badania na temat wpływu leków homeopatycznych w połączeniu z konwencjonalnym leczeniem astmy. Nie osiągnęli oni statystycznie istotnej poprawy pomimo rocznego czasu trwania terapii [11].
Leki homeopatyczne
Mówiąc o tym pojęciu warto przedstawić definicję samego leku. Lek jest to substancja stosowana w leczeniu, zapobieganiu lub diagnozowaniu choroby, poprawiająca samopoczucie fizyczne lub psychiczne pacjenta. W homeopatii możemy mówić o produktach homeopatycznych, ze względu na to, że przeprowadzone dotychczas badania nie określają jednoznacznie jej skuteczności, a więc nie jest to zgodne z definicją leku.
Zapamiętaj: W homeopatii wykorzystywanych jest wiele substancji pochodzenia naturalnego. W skład produktów, które są oznaczone jako homeopatyczne wchodzą rośliny takie jak np. arnika górska, bluszcz, wilcza jagoda, rumianek pospolity, aloes czy pokrzywa.
Temat homeopatii należy traktować z ostrożnością. Wszystkie wnioski dotyczące skuteczności należy rozpatrywać mając na uwadze niedociągnięcia badań, które są prowadzone w tym obszarze. Obecnie większość chorób to procesy wieloczynnikowe, których nie da się opanować za pomocą jednej interwencji, ale wymagają odpowiedniej, długoletniej terapii ustalanej z lekarzem. Złożone choroby, takie jak np. cukrzyca, nadciśnienie, czy choroba nowotworowa należy leczyć za pomocą leków, których działanie i bezpieczeństwo jest w pełni potwierdzone. Nie należy lekceważyć ryzyka związanego z praktykami leczniczymi bez podstaw naukowych. Opóźnianie lub unikanie potwierdzonej naukowo i skutecznej terapii z powodu przekonań co do niebezpiecznych działań niepożądanych czy wyższości metod alternatywnych może skutkować utratą zdrowia, a nawet życia. Z tego powodu jeśli zaobserwujemy u siebie niepokojące objawy to powinniśmy w pierwszej kolejności zgłosić się do lekarza, który wdroży odpowiednią diagnostykę oraz sprawdzone leczenie.