Leki przeciwbólowe to duża grupa leków. Z powodu ogromnej dostępności, bardzo często leki te są nadużywane. Diklofenak jest jednym z takich preparatów. Kiedy można go stosować? Jakie są jego działania niepożądane i czy mogą go stosować ciężarne?
Co to jest diklofenak?
Diklofenak jest lekiem należącym do NLPZ, czyli niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Przy podaniu doustnym działa średnio 4-5h. Zaliczany jest do silnych NLPZ o krótkim czasie półtrwania, czyli krótkim czasie po którym w naszym organizmie będzie tylko połowa leku. Można dostać go bez recepty w mniejszych dawkach, natomiast w większych jest na receptę. Występuje jako pojedynczy lek albo w preparatach złożonych. W aptece dostępny jest pod postacią żelu, tabletek powlekanych, roztworu do wstrzyknięć, czopków, kropli do oczu, roztworu do płukania jamy ustnej i plastrów leczniczych. W zależności od zalecenia można wybrać odpowiednią dla siebie formę leku. Czas, po którym obserwujemy stężenie maksymalne w organizmie, zależy od drogi podania. Określamy je jako t max. Efekt przeciwbólowy po podaniu doustnym można uzyskać już po 30 minutach. Czas zależy między innymi od tego, czy lek przyjmiemy na czczo, czy po posiłku.
| doustnie (p.o.) | t max= około 4h |
| domięśniowo (i.m.) | t max= około 20 minut |
| doodbytniczo (p.r.) | t max= około 1h |
Jakie jest zastosowanie diklofenaku?
Jego główne zastosowanie to działanie przeciwbólowe. Ze względu na różne formy preparatów może być stosowany ogólnoustrojowo- doustnie/ dożylnie albo miejscowo- żel czy plastry lecznicze. Miejscowo możemy stosować diklofenak przeciwbólowo na zwichnięte i stłuczone kończyny, w łagodnych postaci choroby zwyrodnieniowej stawów, w pourazowych stanach zapalnych ścięgien, więzadeł i mięśni. Stosowany jest również w przypadku łokcia tenisisty oraz bólu pleców – tutaj przydatne są plastry z lekiem.
Zalecany jest w leczeniu migreny. Nie tylko zmniejsza ból głowy, ale również nudności i wymioty. Kobiety cierpiące na bolesne i obfite miesiączki, również często leczone są przez lekarzy ginekologów diklofenakiem. Oprócz działania przeciwbólowego, zmniejsza również krwawienie miesięczne. Diklofenak w formie płynu jest również stosowany jako leczenie objawowe w zapaleniu gardła, jamy ustnej, dziąseł oraz w stanach po zabiegach stomatologicznych. Jest lekiem pomocniczym w grypie i przeziębieniach, zmniejsza gorączkę oraz redukuje ból uogólniony ciała. Jest również stosowany w profilaktyce bólu pooperacyjnego u pacjentów hospitalizowanych. W okulistyce podawany jest pacjentom po operacji zaćmy i innych operacjach na oku. Zmniejsza stan zapalny oraz ból oka.
Jakie są właściwości diklofenaku?
Ze względu na swoje właściwości, diklofenak należy do NLPZ. Ma właściwości przeciwbólowe, przeciwzapalne oraz przeciwgorączkowe. Działanie jego polega na hamowaniu cyklooksygenaz, czyli enzymów, które uczestniczą w produkcji prostaglandyn. Natomiast prostaglandyny to mediatory stanu zapalnego. Dzięki swojemu działaniu, hamuje proces zapalny w naszym organizmie. Diklofenak łagodzi ból o nasileniu umiarkowanym i silnym. Działa również przeciwzapalnie przy różnego rodzajach urazach i ranach, zmniejszając nie tylko ból, ale także obrzęk. Stosowany w postaci 30% żelu usuwa zmiany skórne związane z rogowaceniem słonecznym. Mechanizm działania diklofenaku w leczeniu rogowacenia słonecznego nie jest do końca poznany. Przypuszcza się, że mają tutaj znaczenie jego właściwości przeciwzapalne, przeciwangiogenne (angiogeneza to proces tworzenia się naczyń krwionośnych) oraz przeciwproliferacyjne.
Diklofenak a przeciwwskazania
Diklofenak przeciwwskazany jest osobom z nadwrażliwością na NLPZ, z niewydolnością wątroby, niewydolnością nerek, kobietom w III trymestrze ciąży. Jeżeli u kogoś po innych NLPZ (np. ibuprofen) wystąpiły takie działania niepożądane jak napad astmy, pokrzywka, czy nieżyt nosa, nie powinien przyjmować diklofenaku. Należy bardzo uważnie stosować go u osób z chorobami układu pokarmowego, takimi jak choroba Leśniowskiego Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, gdyż może nastąpić pogorszenie stanu. Diklofenak jest przeciwwskazany u osób z wrzodami żołądka lub dwunastnicy oraz z wywiadem w kierunku krwawienia z przewodu pokarmowego. Nie należy stosować diklofenaku u osób z niewydolnością serca, chorobą niedokrwienną serca i chorobami tętnic obwodowych. Osoby z nadciśnieniem tętniczym powinny przyjmować wszystkie NLPZ z uwagą i nie nadużywać ich. Diklofenak nie jest zalecany u osób < 14 r.ż.
| DIKLOFENAK STOSOWANY OGÓLNOUSTROJOWO | |
| częste działania niepożądane (rzadziej niż u 1 na 10 pacjentów, ale jednocześnie częściej niż u 1 na 100) | bóle głowy, zawroty głowy, nudności, wymioty, biegunka, bóle brzucha, zmniejszony apetyt, wysypka oraz zwiększona aktywność wskaźników wątrobowych |
| niezbyt często (rzadziej niż u 1 pacjenta na 100, ale częściej niż u 1 na 1000) | kołatanie serca, ból w klatce piersiowej, a nawet zawał serca. Diklofenak charakteryzuje się większym ryzykiem sercowo-naczyniowym niż inne NLPZ. |
| rzadko (rzadziej niż u 1 na 1000 pacjentów, ale częściej niż u 1 na 10 000) | reakcja anafilaktyczna, napad astmy, duszność, zapalenie błony śluzowej żołądka, krwawe wymioty i smoliste stolce |
| DIKLOFENAK STOSOWANY MIEJSCOWO | |
| częste działania niepożądane (rzadziej niż u 1 na 10 pacjentów, ale jednocześnie częściej niż u 1 na 100) | zaczerwienienie skóry, wyprysk, wysypka, świąd oraz obrzęk |
| rzadko (rzadziej niż u 1 na 1000 pacjentów, ale częściej niż u 1 na 10 000) | pęcherzowe zapalenie skóry |
Diklofenak a działania niepożądane
NLPZ, czyli czyli niesteroidowe leki przeciwzapalne ze względu na swój mechanizm działania mogą powodować krwawienia, owrzodzenia i perforację przewodu pokarmowego. Ryzyko to rośnie wraz z wiekiem pacjenta oraz wywiadem w kierunku owrzodzeń przewodu pokarmowego. U prawie połowy pacjentów przyjmujących NLPZ przewlekle, występują nadżerki błony śluzowej żołądka, a u 15-30% stwierdza się wrzody. Czynnikiem wpływającym również na ryzyko krwawień i zmian w przewodzie pokarmowym jest długość terapii NLPZ i stosowanie ich w dużych dawkach oraz współwystępowanie zakażenia Helicobacter pylorii. Głównym lekiem stosowanym do zapobiegania powstawania wrzodów podczas przyjmowania NLPZ (> 4 tygodnie) są Inhibitory pompy protonowej (IPP). O ich włączeniu decyduje lekarz po zebraniu szczegółowego wywiadu medycznego z pacjentem oraz ocenieniu jego ryzyka krwawienia z przewodu pokarmowego. Ryzyko względne wystąpienia krwawienia z przewodu pokarmowego jest różne w zależności od rodzaju NLPZ. Najmniejsze jest przy stosowaniu ibuprofenu, dwa razy większe jest przy stosowaniu diklofenaku, a ponad 10 razy większe przy przyjmowaniu ketoprofenu. Należy pamiętać, aby diklofenak stosować w jak najmniejszej skutecznej dawce, nie dłużej niż jest to konieczne.
Zapamiętaj: Diklofenak zalecany jest w leczeniu migreny. Nie tylko zmniejsza ból głowy, ale również nudności i wymioty.
Diklofenak a ciąża
Diklofenak hamuje syntezę prostaglandyn, które oprócz tego, że są mediatorami stanu zapalnego, mają również ważne zadanie u kobiet ciężarnych. Ich hamowanie może niekorzystnie wpłynąć na przebieg ciąży oraz na rozwój zarodka, a później płodu. Badania kliniczne wskazują, że stosując diklofenak u ciężarnych na wczesnym etapie ciąży, zwiększamy ryzyko wystąpienia wad serca, wytrzewienia jelit u płodu, a nawet poronienia. Dlatego nie należy podawać diklofenaku w I i II trymestrze, o ile nie jest to konieczne. Stosowanie diklofenaku w III trymestrze jest zakazane. Może narazić płód na wystąpienie toksycznego działania na płuca, serca i nerki. Dodatkowo może dojść do hamowania skurczów macicy, co skutkuje opóźnieniem albo wydłużeniem porodu. Lek ten w niewielkich ilościach przenika do mleka matki, dlatego nie powinien być stosowany u kobiet karmiących piersią.
Jak dawkować diklofenak?
Dawkowanie diklofenaku bardzo zależy od rodzaju choroby, pacjenta i drogi podania leku. Najczęściej jednak jest on podawany doustnie. Należy pamiętać, aby nie przyjmować diklofenaku na pusty żołądek. Można zażyć go przed albo w trakcie posiłku. Tabletek nie należy rozgryzać, ani rozdrabniać. Dawką standardową u dorosłych jest 100–150 mg/dobę w 2–3 dawkach podzielonych, 150 mg jest maksymalną dawką dobową. Taką samą dawkę można stosować per rectum, doodbytniczo. Jeżeli chodzi o leczenie miejscowe żelami i plastrami to długość stosowania preparatów zależna jest od odpowiedzi na leczenie i od wskazań. Standardowo diklofenak w postaci postaci żelu (1%) powinno stosować się 3–4 razy dziennie. Preparat w formie roztworu do płukania jamy ustnej i gardła należy stosować 2-3 razy dziennie, przez 30-60 sekund (15 ml roztworu).
Czy wiesz że: diklofenak maksymalne stężenie we krwi osiąga po 1-2h?
Leki przeciwbólowe przez wielu z nas stosowane są bez zastanowienia i często w za dużych dawkach. Należy pamiętać o ich działaniach niepożądanych i konsekwencjach dla naszego zdrowia. Zostawmy leki przeciwbólowe na sytuacje kiedy naprawdę są nam potrzebne i zawsze postępujmy według zaleceń lekarza. Jeżeli nie jesteśmy pewni dawek, jakie powinniśmy wziąć, zajrzyjmy do ulotki zawsze dołączonej do leku. Są one również dostępne w internecie.