Suplementy diety można określić plagą XXI wieku. Stanowią istotny element każdej domowej apteczki. Rynek farmaceutyczny oferuje szeroką gamę produktów łagodzących wiele uciążliwych dolegliwości, o których istnieniu pacjenci często dowiadują się dopiero z reklam. Do stosowania suplementów zachęca ich korzystna cena, brak informacji na temat działań niepożądanych, a także możliwość zakupu bez recepty, dzięki czemu można je zażywać bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem. Dostępność jest na tyle duża, że preparaty można dostać niemalże wszędzie: w sklepach wielobranżowych, na stacjach benzynowych, w kioskach, wreszcie w aptekach. O ile w przypadku tego ostatniego miejsca można być pewnym co do odpowiednich warunków przechowywania i dystrybucji, tak w pozostałych punktach warunki te nie podlegają restrykcyjnej i regularnej kontroli.
Co to jest suplement diety?
Na samym początku bardzo ważnym jest podkreślenie, iż pojęcie suplementu diety nie jest synonimem produktu leczniczego. Według Ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia
Czy wiesz że: Polacy kupują rocznie około 250 mln opakowań różnych suplementów diety?
„suplement diety jest środkiem spożywczym, którego celem jest uzupełnienie normalnej diety. Jest on skoncentrowanym źródłem witamin, składników mineralnych substancji odżywczych i fizjologicznych, pojedynczych lub złożonych, wprowadzany do obrotu w formie umożliwiającej dawkowanie, w postaci: kapsułek, tabletek, drażetek, saszetek z proszkiem, ampułek z płynem, butelek z kroplomierzem i w innych podobnych postaciach płynów i proszków przeznaczonych do spożywania w małych, odmierzonych ilościach jednostkowych, z wyłączeniem produktów posiadających właściwości produktu leczniczego w rozumieniu przepisów prawa farmaceutycznego”.
Przepis ten bezpośrednio odnosi się do Dyrektywy nr 2002/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 10 czerwca 2002 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do suplementów diety i jednoznacznie odróżnia suplement od leku. Z podanej definicji wynika, że suplementy nie posiadają właściwości leczniczych oraz nie znajdują zastosowania w prewencji chorób. Celem ich stosowania jest przywrócenie homeostazy organizmu poprzez wielokierunkowe działanie odżywcze, regenerujące oraz uzupełniające dietę. Najbardziej mylącym elementem jest postać farmaceutyczna. Są one dostępne w postaci kapsułek, tabletek, proszków czy płynów, dlatego osoby nieposiadające wiedzy medycznej często mylą je z lekami. Na szczęście jednym z wymogów wprowadzenia suplementu na rynek jest umieszczenie przez producenta na opakowaniu informacji, że preparat jest suplementem diety, co jednoznacznie rozróżnia te preparaty.
Suplement diety a lek
W związku z tym, że suplementy diety nie są kontrolowane przez Inspektorat Farmaceutyczny, a jedynie przez właściwy oddział Sanepidu, producent przed ich wprowadzeniem na rynek nie ma obowiązku przeprowadzenia długotrwałych i kosztownych badań klinicznych. Nie ma wystarczających badań naukowych na temat ich skuteczności terapeutycznej i udowodnionym działaniu. Producent nie ma również obowiązku informowania o wszystkich substancjach użytych do produkcji preparatu, interakcjach z lekami lub pokarmem, dlatego nikt nie jest w stanie zapewnić pacjenta o nieobecności składników, na które jest uczulony. Zwiększa to ryzyko wystąpienia niebezpiecznych działań niepożądanych, w przypadku jednoczesnego stosowania z innymi preparatami, w szczególności z lekami. Możliwość wystąpienia skutków ubocznych lub silnych reakcji alergicznych, które również nie są podane na opakowaniu, może być nawet przyczyną zgonu pacjenta.
Dodatkowym zagrożeniem jest to, że pacjent widząc same korzyści płynące ze stosowania suplementu może mylnie stwierdzić, że preparaty te są bardziej bezpieczne niż leki, które zażywa, przez co może zrezygnować ze stosowania preparatu leczniczego na rzecz suplementu. Producent nie musi również przeprowadzać kontroli ilościowej i jakościowej suplementów, dlatego nie można dać pacjentowi stuprocentowej pewności, że substancje podane na opakowaniu znajdują się w preparacie. Przepisy regulujące skład suplementów diety regulują jedynie dopuszczalne poziomy zawartości witamin i składników mineralnych, oraz ich formy chemiczne. W znacznie mniejszym stopniu określone są dopuszczalne ilości biologicznie aktywnych substancji pochodzenia roślinnego, w przypadku suplementów ziołowych.
Za bezpieczeństwo środków spożywczych odpowiedzialny jest ich producent bądź dystrybutor, który ma obowiązek umieszczenia na opakowaniu następujących informacji:
- określenie „suplement diety”;
- zalecane dzienne spożycie;
- ostrzeżenie dotyczące nieprzekraczania zalecanej porcji do spożycia w ciągu dnia;
- stwierdzenie, że suplementy diety nie mogą być stosowane jako substytut zróżnicowanej diety;
- stwierdzenie, że powinny być przechowywane w sposób niedostępny dla małych dzieci.
Suplementy diety – opinie
Pomimo tylu wątpliwości dotyczących działania i jakości suplementów liczne artykuły naukowe i publikacje wskazują na coraz większe zainteresowanie tymi produktami wśród wszystkich grup społecznych. Pacjenci powinni jednak pamiętać, że zarówno niedobór, jak i nadmiar składników odżywczych może być szkodliwy, a suplementy diety nie powinny być zażywane profilaktycznie, ponieważ nie mają działania zapobiegającego chorobie.
Zapamiętaj: Suplement diety nie jest lekarstwem , nie zastąpi też zbilansowanej diety oraz aktywnego trybu życia.
Zanim zostanie podjęta decyzja o wprowadzeniu do diety suplementu należy wcześniej pomyśleć o konsultacji z lekarzem lub farmaceutą. Specjaliści na podstawie dokładnego wywiadu oraz zaleconych wyników badań będą w stanie stwierdzić, czy problem wymaga dalszej diagnozy, a może jedynie zmiany diety lub stylu życia. W przypadku, gdy zostanie podjęta decyzja o wprowadzeniu suplementu ważne jest to, aby jego dobór był spersonalizowany do potrzeb pacjenta oraz jego stosowanie zostało zaprzestane w momencie uzupełnienia niedoboru.