Giętkość woskowa należy do zaburzeń aktywności ruchowej. Opisuje długotrwałe utrzymywanie całego ciała lub jego części (np. kończyny) w określonej pozycji przy zwiększonym napięciu mięśniowym. Nie jest chorobą, ale objawem. Może być symptomem chorobowym, jak również pojawiać się w odmiennym stanie świadomości, jakim jest hipnoza.
Co to jest katalepsja woskowa?
Katalepsja woskowa to termin medyczny opisujący zesztywnienie mięśni i zastyganie w nienaturalnej pozycji. Jednak jest ono na tyle “plastyczne”, że może ulec modyfikacji np. podczas badania lekarskiego. Tym katalepsja woskowa różni się od katalepsji typu sztywnego – w drugim przypadku napięcie mięśni jest deskowato sztywne.
Czy wiesz że: giętkość woskowa była jednym z objawów, które występowały u Wacława Niżyńskiego, jednego z najwybitniejszych polskich tancerzy? Przed rozwinięciem się pełnego obrazu schizofrenii, Niżyński współpracował z najważniejszymi kompozytorami początku XX wieku.
W razie próby zmiany ułożenia ciała ujawnia nieznaczny, ale łatwo dający się przezwyciężyć opór. Wynika on z napięcia mięśni. Nasuwa to skojarzenie z woskiem, który jak plastelinę można z pewnym, choć niewielkim wysiłkiem modyfikować, zależnie od naszej woli. Stąd wywodzi się nazwa. W psychiatrii istnieje kilka innych terminów brzmiących bardzo podobnie jak katalepsja. KataLEPsja to nie to samo co kataPLEKsja i katatonia. Te trzy terminy oznaczają coś zupełnie odmiennego, ale mogą się mylić. Katapleksja polega na nagłej utracie napięcia mięśniowego. Nierzadko wiąże się z upadkiem mogącym prowadzić do urazu. Natomiast katatonia to zespół objawów należący m.in. do spektrum schizofrenii, choć jest też obecna w szeregu innych chorób – neurologicznych, psychiatrycznych lub nawet reumatologicznych. Do niedawna wyróżniano nawet odmianę schizofrenii zwaną schizofrenią katatoniczną. Katatonia charakteryzuje się obniżeniem lub zwiększeniem napięcia mięśniowego, zahamowaniem mowy, zaburzeniami świadomości. Katalepsja i giętkość woskowa należą do grupy objawów katatonicznych ze zwiększonym napięciem mięśni.
Katalepsja woskowa – objawy
Katalepsja woskowa jest sama w sobie objawem. Może występować w wielu różnych jednostkach chorobowych. Jest objawem dość szczególnym, definiowanym w nieco odmienny sposób w zależności od autora i szkoły. W
Zapamiętaj: Katalepsja woskowa jest jednym z objawów katatonii. W związku z tym w literaturze rzadko występuje osobno i wymienione dalej przyczyny są jednocześnie przyczynami katatonii.
spólnym mianownikiem wszystkich opisów giętkości woskowej jest wzrost napięcia mięśniowego, które nie jest zupełnie sztywne. Pacjent pozostaje w jednakowej pozycji, ma napięte mięśnie, pomimo wyraźnego polecenia słownego, by je rozluźnił. W wypadku badania pacjenta, lekarz spotyka się z niewielkim oporem, który umożliwia mu jednak zmianę ułożenia ciała chorego. Przypomina to nieco formowanie wosku. Inni badacze zwracają uwagę, że kluczowa dla katalepsji woskowej jest właśnie ta ostatnia cecha, czyli uzależnienie ułożenia ciała chorego od ingerencji drugiej osoby. Po poruszeniu pacjenta przez badającego go lekarza, chory zastyga w nowo nadanej pozycji.
Katalepsja woskowa – przyczyny
Katalepsja woskowa jest jednym z objawów katatonii. W związku z tym w literaturze rzadko występuje osobno i wymienione dalej przyczyny są jednocześnie przyczynami katatonii. Giętkość woskowa występuje w spektrum schizofrenii, a dokładniej – w wyróżnianej do niedawna – jej odmianie katatonicznej. Może wystąpić także w innych stanach psychiatrycznych, psychozach atypowych, chorobach afektywnych (depresja, choroba dwubiegunowa), chorobach o podłożu lękowym i stresowym – nie jest jednak objawem ani częstym, ani charakterystycznym.
Giętkość woskowa może wystąpić w tzw. złośliwym zespole neuroleptycznym. Pojawia się on po przedawkowaniu neuroleptyków (leków przeciwpsychotycznych – np. haloperidolu), które podaje się m.in. w leczeniu schizofrenii. Jest to bardzo niebezpieczne zjawisko. Pacjenci przyjmujący leki z tej grupy, jak również ich najbliżsi, muszą znać objawy złośliwego zespołu neuroleptycznego i natychmiast zgłosić się na ostry dyżur. Katatonia może wystąpić także w przebiegu zapalenia mózgu (zakaźnego, autoimmunologicznego, związanego z nowotworem), tocznia rumieniowatego, drgawek, ciężkiej hiponatremii, dużych niedoborach żelaza, otępieniach, chorobach neurodegeneracyjnych. Są to jednak przypadki niezwykle rzadkie. Istnieje także możliwość wystąpienia katatonii w wypadku odstawienia niektórych leków i substancji psychoaktywnych.
Katalepsja woskowa – diagnostyka
Katalepsję woskową stwierdza się na podstawie badania fizykalnego, w którym uwidacznia się charakterystyczne cechy tego objawu. Wystąpienie giętkości woskowej wymaga pogłębionej diagnostyki w poszukiwaniu jej przyczyn. Dlatego też powinna być przedmiotem pilnej konsultacji psychiatrycznej.
Katalepsja woskowa – leczenie
Leczenie katatonii, a w tym katalepsji woskowej musi uwzględnić jej przyczynę. Podstawowym środkiem stosowanym do przerywania stanu katatonicznego jest benzodiazepina – najczęściej lorazepam. Ponadto można użyć leków przeciwpsychotycznych, w szczególności olanzapiny. W długotrwałym leczeniu pomocna może okazać się amantadyna lub memantyna. W szczególnie ciężkich stanach katatonicznych (może to być stan zagrożenia życia) wykorzystuje się ECT (terapię elektrowstrząsową).
Katalepsja woskowa to objaw występujący w różnych chorobach psychiatrycznych (np. schizofrenia, choroba dwubiegunowa), neurologicznych i innych. Charakteryzuje się wzmożonym napięciem mięśniowym, które jest jednak plastyczne – istnieje możliwość zmiany ułożenia ciała lub jego części.