Martwicą nazywamy ciąg zmian, które zachodzą wewnątrz komórek po ich śmierci. Czasem zdarza się, że w prawidłowo funkcjonującym organizmie na skutek zakażenia, oparzenia, czy niedokrwienia, zostanie zaburzona pewna równowaga w dostarczaniu składników odżywczych i tlenu. Najczęściej zmiany takie obejmują serce bądź mózg i nazywamy je wtedy zawałem lub udarem, jednak zdarzyć się to może w każdej innej tkance, w tym także i kościach. Czym jest martwica kości i jak do niej dochodzi?
Co to jest martwica jałowa kości?
Jałowa martwica kości to choroba w której dochodzi do obumierania fragmentów kości bez uchwytnego czynnika sprawczego w postaci zakażenia drobnoustrojami chorobotwórczymi. We wczesnej fazie choroby dochodzi do rozmiękania tkanki kostnej i jej pofragmentowania. Najczęściej ma to miejsce w nasadach rosnących kości u dzieci i młodzieży.
Następnie w miejscu martwicy dochodzi do odbudowywania się nowego kośćca. Jednak ta nowa, niedojrzała tkanka jest bardzo podatna na działanie sił mechanicznych towarzyszących chodzeniu, siadaniu itd. Ta delikatność strukturalna skutkuje powstawaniem wtórnych deformacji i zniekształcenia szkieletu kostnego i stawów.
Rodzaje martwicy jałowej kości
Aktualnie wyróżnia się około 40 różnych jednostek chorobowych należących do grupy jałowych martwic kości. Różnią się one umiejscowieniem, wiekiem występowania i znaczeniem klinicznym. Wspólną ich cechą jest podobny przebieg oraz rodzaj zmian morfologicznych i radiologicznych. Większość z nich spotykana jest wyłącznie u dzieci i młodzieży, w okresie wzrastania szkieletu. Zdarzają się jednak jałowe martwice u dorosłych, głównie w obrębie kości nadgarstka.
Tabela 1. Najczęściej spotykane martwice kości
| Choroba | Lokalizacja zmian |
| Choroba Perthesa | Głowa kości udowej |
| Choroba Freiberga-Köhlera II | Głowa II lub III kości śródstopia |
| Choroba Osgood-Schlattera | Guzowatość kości piszczelowej |
| Choroba Köhlera I | Kość łódkowata w stopie |
| Choroba Kienböcka | Kość księżycowata w nadgarstku |
| Choroba Haglunda | Nasada kości piętowej |
| Choroba Pannera | Główka kości ramiennej |
| Choroba Preisera | Kość łódeczkowata |
Przyczyny martwicy jałowej kości
Etiologia jałowych martwic kości nie została do tej pory jednoznacznie wyjaśniona. Sugeruje się kilka możliwych przyczyn które doprowadzają do obumarcia fragmentów kości. Zalicza się do nich m.in.:
– zaburzenia kostnienia u dzieci,
– niedokrwienie segmentu kości,
– powtarzające się mikrourazy,
– stosowanie niektórych leków (steroidy, chemioterapia),
– alkoholizm i palenie papierosów,
– anemia sierpowata,
– choroba dekompresyjna (kesonowa),
– czynniki genetyczne.
Jałowe martwice kości częściej występują u dzieci, ponieważ w ich kościach nie doszło jeszcze do wytworzenia tak zwanego krążenia obocznego. Krążenie to w razie zamknięcia jednego z naczyń doprowadzających krew do końcowych fragmentów kości zapewnia dostarczenie niezbędnych składników odżywczych i tlenu dodatkową drogą.
Objawy martwicy jałowej kości
W początkowej fazie martwicy kości objawy są znikome, ledwo zauważalne. Wraz z postępem choroby i fragmentowaniem kośćca pojawia się ból, na ogół ustępujący po wypoczynku, oraz miejscowy obrzęk i wzmożone ucieplenie skóry. Jeśli zmiana dotyczy kończyny dolnej u chorego widoczne jest utykanie, mające na celu oszczędzanie chorej kończyny. W późnym stadium martwicy, gdy dojdzie do zapadnięcia się martwiczej kości i deformacji powierzchni stawowej, u chorego obserwowane jest ograniczenie zakresu ruchu w stawie.
Czy wiesz że: zwiększone stężenie cholesterolu we krwi może zwiększać ryzyko zachorowania na jałową martwicę kości?
Niestety jałowe martwice kości późno dają się wykryć na zdjęciach rentgenowskich. Pierwsze zmiany mogą być widoczne nawet dopiero po 6-9 miesiącach od początku niedokrwienia. Najszybciej zmiany można zobaczyć z pomocą rezonansu magnetycznego, jednak objawy choroby są na tyle mało specyficzne że rzadko zleca się wykonanie takiego badania odpowiednio wcześnie.
Leczenie martwicy jałowej kości
Leczenie jałowych martwic kości uzależnione jest od rodzaju martwicy, wieku chorego oraz stopnia zaawansowania zmian martwiczych. Celem leczenia jest zapobieżenie zapadnięciu się martwiczo zmienionej powierzchni stawowej kości, stworzenie warunków do odbudowy kośćca oraz w przypadku dużych deformacji endoprotezoplastyka stawów, czyli wymiana jego części na sztuczne, metalowe, pozwalająca odzyskać część sprawności.
Zapamiętaj: Martwica jałowa kości to schorzenie, wskutek którego obumiera fragment tkanki kostnej.
Leczenie zachowawcze polega na wczesnej modyfikacji wysiłku fizycznego i odciążaniu chorej kończyny, wspomaganej środkami przeciwbólowymi. W leczeniu operacyjnym wykorzystuje się nawiercanie kości celem dekompresji uciskanych fragmentów kości, przeszczepy kostne, bądź dostawowe podanie czynników wzrostu w celu przyspieszenia regeneracji kośćca. Zapadnięcie się fragmentu kości i wystąpienie zmian zwyrodnieniowych jest wskazaniem do endoprotezoplastyki stawowej.
Mimo, że martwica kości nie jest bezpośrednim zagrożeniem życia jak w przypadku zawału serca czy udaru mózgu to należy się liczyć z jej konsekwencjami. Opóźnione bądź niezastosowane leczenie może skutkować trwałym upośledzeniem funkcjonowania danego stawu, a w konsekwencji niepełnosprawnością. Niepokojące objawy należy jak najszybciej skonsultować z lekarzem ortopedą.