Martwica jako śmierć komórek, tkanek czy narządów najczęściej kojarzona jest z zawałem serca, w którym w wyniku niedokrwienia komórek dochodzi do obumarcia jego części. Jednak w medycynie termin martwicy może dotyczyć prawie każdego narządu – w tym także kości i tworzonych przez nie stawów. Co prawda nie stanowi to większego zagrożenia życia, jak przy zawale, jednak wciąż schorzenie to należy traktować bardzo poważnie. Czym jest martwica kolana i jak leczyć to schorzenie?
Co to jest martwica kolana?
W dużym uproszczeniu kolano jest stawem utworzonym przez dwie sąsiadujące ze sobą kości – udową i piszczelową. Końcowe ich fragmenty zwane nasadami tworzą właściwe powierzchnie stawowe. Powierzchnie te są pokryte chrząstką, która zapobiega ścieraniu się kości, a także ułatwia ich ślizganie się względem siebie. Całość zamknięta jest we włóknistej torebce utrzymującej kości na miejscu i izolującej staw od otoczenia.
Ryc. 1. Staw kolanowy prawy. Widok od przodu (a) i od tyłu (b).
Zdarza się że w wyniku różnych czynników zewnętrznych i wewnętrznych dochodzi do obumierania części nasad kości, ich rozmiękania i deformacji powierzchni stawowych. W stawie kolanowym martwica w 75% przypadków występuje w nasadzie kości udowej. Do czynników tych zalicza się:
- powtarzające się mikrourazy,
- niedokrwienie segmentu nasady kości,
- zaburzenia kostnienia u dzieci,
- stosowanie niektórych leków (steroidy, chemioterapia),
- alkoholizm i palenie papierosów,
- anemia sierpowata,
- choroba dekompresyjna (kesonowa),
- czynniki genetyczne.
Objawy martwicy kolana
Objawy martwicy kolana są początkowo niewielkie, narastają stopniowo w miarę jej postępu. Pierwszy pojawia się nagły ból kolana, szczególnie silny przy obciążaniu kończyny, a ustępujący po wypoczynku. Ból może się objawiać także w nocy. Na późniejszym etapie towarzyszy mu obrzęk i uczucie pełności kolana. Dochodzi do osłabienia siły kończyny i zaniku mięśni. Przy wysokim stopniu zaawansowania może dojść nawet do zablokowania stawu. Nierzadko zdarza się że martwica obejmuje oba stawy kolanowe jednocześnie.
Przyczyny martwicy kolana
Wśród głównych przyczyn martwicy kolana wymienia się:
- urazy
- przyjmowanie niektórych leków
- choroby autoimmunologiczne
- chemioterapia
- spożywanie alkoholu
- choroby dekompresyjne.
- choroby krwi
Należy pamiętać, że podobnie jak z objawami, przyczyny martwicy kolana mogą być różne u każdego. Poprawną diagnozę może postawić wyłącznie lekarz, po przeprowadzeniu wywiadu środowiskowego oraz badań.
Rodzaje martwicy kolana
Oddzielająca martwica chrzęstno-kostna kolana (OSD)
Oddzielająca martwica chrzęstno-kostna kolana, czyli tzw.OSD dotyczy głównie dzieci, choć zdarzają się sporadyczne przypadki dorosłych pacjentów. Dochodzi w niej do oddzielenia się martwiczej tkanki kostnej wraz z przylegającą do niej częścią chrząstki, prowadząc w sytuacji skrajnej do powstania chrzęstno-kostnego ciała wolnego w stawie. Ciało takie doprowadza do zablokowania stawu. W tym czasie pozbawiony chrząstki odsłonięty fragment kości ulega zwyrodnieniu.
Czy wiesz że: OSD w 1/3 przypadków dotyczy obu stawów jednocześnie?
Idiopatyczna martwica stawu kolanowego
Idiopatyczna martwica kolana dotyka głównie kobiety po 60 roku życia. W wyniku postępujących zmian degeneracyjnych w strukturze kości dochodzi do złamania i zgniecenia części jej nasady, deformacji powierzchni stawowej i wystąpienia zmian zwyrodnieniowych stawu kolanowego.
Leczenie martwicy kolana
Jak wygląda leczenie martwicy kolana? Na wczesnym etapie i głównie u chorych młodocianych zalecane jest leczenie nieoperacyjne polegające na modyfikacji aktywności fizycznej na okres 6-8 tygodni uwzględniające odciążenie kolana oraz stosowanie doustnych niesteroidowych leków przeciwzapalnych takich jak ketoprofen czy diklofenak.
Zapamiętaj: Nagły ból kolana ustępujący w spoczynku może świadczyć o toczącym się procesie obumierania wewnątrz samego stawu.
Leczenie operacyjne martwicy kolana jest wskazane u dorosłych, gdy leczenie nieoperacyjne nie przynosi rezultatu, a także w przypadku gdy mamy do czynienia z ciałami wolnymi w stawie. Polega ono na nawiercaniu zmiany w czasie artroskopii (oglądanie stawu od środka z pomocą mikrokamery wprowadzanej przez skórę) stawu kolanowego, oczyszczeniu stawu i usunięciu oraz ustabilizowaniu oddzielonych fragmentów chrzęstno-kostnych. Czasem konieczne jest autoprzeszczepienie części własnej chrząstki. W skrajnych przypadkach proponuje się pacjentom endoprotezę kolana.
Czym grozi martwica kolana?
Martwica kolana może być początkiem rozwijania się poważniejszych chorób. Nie należy jej wiec bagatelizować, a jak najszybciej podjąć działania mające na celu usunięcie dolegliwości. Nieleczona martwica kolana może powodować poważniejsze problemy z poruszaniem się, a w niektórych przypadkach nawet śmierć. W przypadku zdiagnozowania martwicy kolana, chory powinien pozostawać pod opieką ortopedy przez cały okres leczenia.
Nie każda martwica jest zagrożeniem życia jak w przypadku serca, czy mózgu. Nie należy jednak bagatelizować z pozoru błahych objawów, takich jak w przypadku martwicy kolana. Nieleczona może doprowadzić do stałego unieruchomienia stawu i trwałej niepełnosprawności. Niepokojące objawy zaobserwowane u dzieci należy niezwłocznie skonsultować z lekarzem pediatrą lub ortopedą.