Chyba każdy z nas zna kogoś, kto ma problemy z poruszaniem się. Są to szczególnie osoby starsze, otyłe, nieaktywne fizycznie. Niezwykle istotne jest, abyśmy byli świadomi tego, jak wiele czynników wpływa na stan zdrowia naszych stawów. Zmiany, jakie zachodzą w ich obrębie są nieodwracalne i prowadzą do rozwoju choroby zwyrodnieniowej.
Co to jest choroba zwyrodnieniowa stawów?
Choroba zwyrodnieniowa stawów jest najczęstszym schorzeniem narządu ruchu. Spowodowana jest zmianami ilościowymi i jakościowymi w obrębie chrząstki stawowej. Choroba zwyrodnieniowa dotyka głównie stawy kolanowe, biodrowe, palców rąk i stóp, a także kręgosłup. Niezdrowy styl życia sprzyja rozwojowi tego schorzenia. Z każdym rokiem odnotowuje się coraz więcej rozpoznań. Jest to związane ze starzeniem się społeczeństwa. Choroba zwyrodnieniowa stawów niesie za sobą wiele konsekwencji na płaszczyźnie społeczno-ekonomicznej.
Objawy choroby zwyrodnieniowej stawów
Objawy choroby zwyrodnieniowej stawów są bardzo charakterystyczne. Typowa jest sztywność poranna, która ustępuje po około 5-10 min po obudzeniu się. Ból stawu pojawia się podczas poruszania się, związany jest głównie z początkiem ruchu, natomiast ustępuje w spoczynku. Sztywność pojawia się również po okresie bezruchu. Z czasem dochodzi do ograniczenia ruchomości w danym stawie, słyszalne jest również charakterystyczne trzeszczenie związane ze zwężeniem szpary stawowej. W miarę postępu choroby dochodzi do zniekształcenia stawu i poszerzenia jego obrysu. W obrębie zajętej struktury może pojawić się również wysięk. Staw staje się niestabilny, a w bardzo zaawansowanych przypadkach choroby ból może być odczuwalny po zakończeniu ruchu, a także w nocy. Na powierzchni grzbietowej palców rąk – w okolicy stawów – pojawiają się guzki Heberdena i Boucharda. Są one zbudowane z tkanki chrzęstnej i kostnej.
Przyczyny choroby zwyrodnieniowej stawów
Ryzyko rozwoju choroby zwyrodnieniowej stawów zwiększa się wraz z wiekiem. Rozpoznaje się ją u 80% osób po 75. roku. Jednym z czynników ryzyka jest płeć żeńska.
Czy wiesz że: choroba zwyrodnieniowa stawów należy do najczęściej występujących chorób przewlekłych?
Choroba dotyka głównie kobiety w wieku pomenopauzalnym. Bardziej narażone są osoby, u których dochodzi do nadmiernych przeciążeń stawów np. pracujące fizycznie, wykonujące nieprzemyślane treningi, czy uprawiające sporty wyczynowe. Przebyte urazy narządu ruchu, siedzący tryb życia oraz praca wymagająca częstego zginania kolan sprzyjają również rozwojowi choroby zwyrodnieniowej stawów. Na zachorowanie narażone są bardziej osoby z nadwagą oraz otyłością. W tym przypadku najbardziej dotknięte są stawy kolanowe. W chorobie zwyrodnieniowej destrukcji ulega przede wszystkim chrząstka stawowa – ulega ona ścieńczeniu, w jej obrębie dochodzi do pęknięć. W konsekwencji szpara stawowa staje się węższa, a powierzchnie stawowe zaczynają się o siebie ocierać. Typowe są również pojawiające się na obrzeżu stawu wyrośla kostne nazywa osteofitami.
Jak często występuje choroba zwyrodnieniowa stawów?
Choroba zwyrodnieniowa stawów należy do najczęściej występujących chorób przewlekłych. Jest to najczęstsze schorzenie narządu ruchu. Dotyczy 80% osób po 75. roku życia. U co piątego pacjenta prowadzi do znacznego ograniczenia ruchomości.
Choroba zwyrodnieniowa stawów stanowi poważny problem społeczno-ekonomiczny. U części chorych prowadzi do niepełnosprawności. Koszty związane z leczeniem pacjentów są ogromne, dlatego tak ważne jest, aby zapobiegać rozwojowi choroby. W tym celu należy przede wszystkim zachęcać do aktywności fizycznej, redukcji masy ciała oraz ograniczania przeciążenia stawów.
Jak rozpoznać chorobę zwyrodnieniową stawów?
Rozpoznanie choroby stawia się na podstawie szczegółowo zebranego wywiadu z pacjentem oraz charakterystycznego obrazu klinicznego. Chorzy zgłaszają sztywność poranną, która ustępuje po około 5-10 min, ból pojawia się podczas poruszania się, natomiast ustępuje w spoczynku. Z czasem dochodzi do zniekształcenia stawu i poszerzenia jego obrysu. W celu potwierdzenia rozpoznania wykonuje się zdjęcie rentgenowskie chorego stawu. Obraz radiologiczny jest bardzo charakterystyczny: szpara stawowa jest zwężona, warstwa podchrzęstna kości ulega przebudowie, dodatkowo w obrębie stawu powstają wyrośla kostne, nazywane osteofitami. Niekiedy – szczególnie w celu wykluczenia innych chorób narządu ruchu – wykonuje się dodatkowe badania obrazowe: USG, tomografię komputerową, czy rezonans magnetyczny stawu. W niektórych przypadkach lekarz decyduje się na punkcję w celu pobrania płynu stawowego do dalszej diagnostyki.
Leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów
W celu zahamowanie rozwoju choroby kluczowa jest właściwa edukacja pacjenta. Przede wszystkim należy wprowadzić odpowiednią dietę, dzięki czemu możliwa będzie redukcja masy ciała. Pacjent powinien również zadbać o odpowiednią aktywność fizyczną. Niezwykle ważna jest profesjonalna fizykoterapia w celu utrzymania zakresu ruchu w stawie, a także właściwe zaopatrzenie ortopedyczne: kule, wkładki korekcyjne do obuwia, ortezy, a także stabilizatory stawów.
Zapamiętaj: Choroba zwyrodnieniowa stawów jest najczęstszą przyczyną niepełnosprawności u osób starszych.
W celu łagodzenia bólu włącza się odpowiednie leczenie farmakologiczne. W przypadku łagodnych i umiarkowanych dolegliwości bólowych zaleca się przyjmowanie paracetamolu. Maksymalna dawka dobowa wynosi 4g. W razie braku skuteczności tej terapii należy wprowadzić preparat z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych np. aceklofenak, diklofenak lub deksketoprofen. W przypadku silnego bólu włącza się opioidy np. tramadol. Zaleca się również stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz kapsaicyny w postaci żelu zewnętrznie na skórę. Dotychczas nie udowodniono skuteczności przyjmowania leków mających służyć odbudowie chrząstki stawowej – siarczanu chondroityny, czy siarczanu glutaminy. U niektórych pacjentów przeprowadza się również iniekcje dostawowe sterydem oraz kwasem hialuronowym. W przypadku bardzo zaawansowanych zmian, szczególnie w stawach biodrowych oraz kolanowych, konieczna jest endoprotezoplastyka. Wszczepienie protezy odbywa się na sali operacyjnej i polega na wymianie chorego stawu na nowy, wykonany z trwałego materiału.
Skutki nieleczonej choroby zwyrodnieniowej stawów
Choroba zwyrodnieniowa stawów jest najczęstszą przyczyną niepełnosprawności u osób starszych. Prowadzi do znacznego ograniczenia poruszania się, trudności przy wykonywaniu czynności życia codziennego, a także przewlekłego odczuwania bólu. Osoby z zaawansowaną postacią choroby wymagają opieki, komfort ich życia jest znacznie ograniczony. Leczenie choroby zwyrodnieniowej generuje ogromne koszty obciążające budżet państwa.
Niezwykle istotna jest świadomość społeczna na temat tego, jak można zapobiec rozwojowi choroby zwyrodnieniowej stawów. Każdy powinien zadbać o zdrowy styl życia – takie podejście zmniejszy częstość występowania wielu chorób cywilizacyjnych. Najważniejsze jest zapobieganie rozwojowi choroby. Zmiany, jakie zachodzą w stawach są nieodwracalne. Dlatego tak ważne jest, aby nie doprowadzić do stanu, kiedy ból wpłynie na jakość naszego życia.