Tarczyca to nieparzysty gruczoł wydzielania wewnętrznego, który znajduje się w przednio-bocznej części szyi. Odpowiada między innymi za regulację metabolizmu naszego organizmu poprzez wydzielanie hormonów – trójjodotyroniny (T3) i tyroksyny (T4). Jeśli wydzielanie hormonów tarczycy jest większe, niż aktualne zapotrzebowanie, to mamy do czynienia ze stanem nazywanym nadczynnością tarczycy. Czym może skończyć się nieodpowiednio leczona nadczynność tarczycy?
Co to jest przełom tarczycowy?
Przełom tarczycowy (przełom hipermetaboliczny) to stan zagrażający życiu, który wynika z nasilenia objawów nadczynności tarczycy. W jego przebiegu mamy do czynienia z zaburzeniami świadomości, niewydolnością wielonarządową, a nawet śpiączką. Nadmiar hormonów tarczycy prowadzi do załamania równowagi metabolicznej w organizmie, dochodzi bowiem do istotnego przyspieszenia metabolizmu. Przełom tarczycowy dotyczy przede wszystkim chorych z nadczynnością tarczycy w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa. Choroba Gravesa-Basedowa to nadczynność tarczycy o podłożu autoimmunologicznym.
Zapamiętaj: Przyczyną przełomu tarczycowego jest przede wszystkim nierozpoznana i nieprawidłowo leczona nadczynność tarczycy.
W badaniach laboratoryjnych mamy zazwyczaj do czynienia z obrazem klasycznym dla nadczynności tarczycy – obserwujemy spadek poziomu TSH (hormonu tyreotropowego produkowanego przez przysadkę mózgową). Stężenie tyroksyny (fT4) i trójjodotyroniny (fT3), czyli hormonów produkowanych przez tarczycę jest zazwyczaj istotnie podwyższone, ale może też jedynie nieznacznie przekraczać normę. Przełom tarczycowy nie dotyczy niedoczynności tarczycy, w jej przypadku stanem zagrożenia życia jest śpiączka hipometaboliczna, która wynika ze skrajnego obniżenia poziomu hormonów tarczycy we krwi. W tym przypadku TSH jest istotnie podwyższone.
Przełom tarczycowy – objawy
Przełom tarczycowy może wiązać się z objawami prodromalnymi (poprzedzającymi), do których należy:
- pobudzenie;
- bezsenność;
- nasilenie drżenia mięśniowego;
- gorączka;
- nudności, wymioty;
- zmniejszenie masy ciała.
Pełnoobjawowy przełom tarczycowy objawia się przede wszystkim następującymi objawami klinicznymi:
- silne pobudzenie, objawy psychotyczne lub senność, apatia, aż do śpiączki (w późniejszym stadium);
- gorączka;
- tachykardia (przyspieszenie akcji serca);
- nadciśnienie tętnicze;
- nudności, wymioty;
- ból brzucha, biegunka;
- objawy odwodnienia;
- wzmożona potliwość.
Przełom tarczycowy może także objawiać się wystąpieniem napadów padaczkowych oraz pojawieniem się niewydolności serca, czy migotania przedsionków.
Przełom tarczycowy – przyczyny
Przyczyną przełomu tarczycowego jest przede wszystkim nierozpoznana i nieprawidłowo leczona nadczynność tarczycy. Istnieją czynniki wyzwalające, które mogą spowodować przejście nadczynności tarczycy w przełom tarczycowy. Należy do nich przede wszystkim:
- zabieg chirurgiczny;
- odstawienie leków przeciwtarczycowych;
- jodowe środki kontrastowe;
- niektóre leki, które wypierają hormony tarczycy z połączeń z białkami – np. salicylany;
- poród;
- infekcje;
- uraz tarczycy;
- zawał serca;
- udar mózgu;
- zatorowość płucna.
Przełom tarczycowy – leczenie
Należy mieć świadomość, że kluczem do uniknięcia przełomu tarczycowego jest odpowiednie leczenie nadczynności tarczycy. Dlatego jeśli zauważymy u siebie objawy świadczące o nadczynności tarczycy (takie jak: utrata masy ciała, niepokój, bezsenność, kołatanie serca, czy biegunka i zaburzenia miesiączkowania), to warto jak najszybciej skontaktować się z lekarzem rodzinnym, który zdecyduje o konieczności wizyty u specjalisty endokrynologa. Jeśli mamy potwierdzoną nadczynność tarczycy i zauważymy u siebie objawy mogące świadczyć o przełomie tarczycowym, to należy jak najszybciej udać się do szpitala, ponieważ przełom tarczycowy to stan zagrożenia życia.
Czy wiesz że: przełom tarczycowy może objawiać się także żółtaczką? Jest to źle rokujący objaw.
Leczenie przełomu tarczycowego powinno być podjęte jak najszybciej, nawet przed potwierdzeniem choroby w badaniach laboratoryjnych. Leczenie farmakologiczne polega na podawaniu leków obniżających poziom hormonów tarczycy. Zastosowanie znajduje podawanie tiamazolu oraz jodu. Tachykardia w przebiegu przełomu tarczycowego wymaga podawania B-blokera (propranololu), który obniży akcję serca i dodatkowo zahamuje powstawanie hormonu tyroksyny z trójjodotyroniny. Zastosowanie w leczeniu znajdują także antybiotyki – szczególnie, gdy domniemaną przyczyną przełomu jest infekcja. W razie potrzeby można zastosować także leki przeciwdrgawkowe.
Pacjenci w przełomie tarczycowym mogą wymagać podawania tlenu. Ważne jest także obniżanie temperatury ciała – można podawać paracetamol oraz stosować zimne okłady. Należy także pamiętać o kontrolowaniu nawodnienia oraz odpowiedniej podaży kalorii, ponieważ nadmiar hormonów tarczycy prowadzi do istotnego przyspieszenia przemiany materii (hiperkatabolizmu). Obecnie uważa się, że przełom tarczycowy wiąże się z 20-30% śmiertelnością.
Należy pamiętać, że nagłe pogorszenie stanu klinicznego u pacjenta z nadczynnością tarczycy może oznaczać przełom tarczycowy. Przełom tarczycowy to stan potencjalnie śmiertelny, dlatego należy pamiętać o kontrolowaniu i prawidłowym leczeniu nadczynności tarczycy. Jeśli dotyczy nas problem nadczynności tarczycy, to zdecydowanie warto pamiętać o regularnych wizytach u endokrynologa.