Co to jest postmenopauza i ile trwa?

Jeszcze 100 lat temu, przeciętna długość życia kobiet nie przekraczała z reguły wieku występowania menopauzy. Współcześnie, aż około ⅓ życia kobiety przypada na okres po zaprzestaniu miesiączkowania, nazywanego postmenopauzą. Etap ten wiąże się w wieloma zmianami biologicznymi zachodzącymi w organizmie kobiety, niejednokrotnie negatywnie wpływającymi na jej ogólne samopoczucie. Jak objawia się postmenopauza, dlaczego powstaje i czy należy ją leczyć?

Co to jest postmenopauza?

Postmenopauza jest to okres życia kobiety następujący po menopauzie, czyli ostatniej miesiączce w życiu. Uznaje się, że kobieta wchodzi w okres postmenopauzy po upływie około 12 miesięcy od ostatniego w życiu krwawienia miesiączkowego.

Okres przekwitania (klimakterium) u każdej dojrzałej kobiety składa się z 3 etapów:

  • perimenopauza – okres, kiedy organizm kobiety “przygotowuje się” do przekwitania. Etap ten poprzedza menopauzę o około 3-4 lata. Miesiączki stają się nieregularne, skąpe lub przeciwnie- bardzo obfite, a kobieta doświadcza nieprzyjemnych objawów somatycznych zwiastujących menopauzę;
  • menopauza – ostatnia miesiączka, która u kobiet w Polsce zazwyczaj ma miejsce około 50 roku życia;
  • postmenopauza – etap, w którym ostatecznie zanikają zdolności rozrodcze kobiety.

Postmenopauza – objawy

Newsletter Medovita - przydatne informacje, dostęp do nowych e-booków przed premierą.
Zapisuję się

W okresie postmenopauzalnym objawy przekwitania nie są tak bardzo nasilone, jak podczas menopauzy, jednak czas ich występowania i stopień nasilenia jest bardzo zróżnicowany pomiędzy różnymi kobietami. Do tych symptomów zaliczamy:

  • uderzenia gorąca i zlewne poty (zwłaszcza nocne);
  • suchość pochwy;
  • nawracające infekcje dróg moczowych;
  • dyspareunia – ból podczas stosunków płciowych;
  • wypadanie macicy – obniżenie narządów rodnych na skutek zwiotczenia tkanek miednicy i rozciągnięcia mięśni pochwy, miednicy i odbytu;
  • obniżenie libido;
  • nietrzymanie moczu – problem ten dotyczy aż około 30% kobiet w wieku okołomenopauzalnym;
  • ścieńczenie skóry – tendencja do tworzenia się zmarszczek;
  • wypadanie włosów;
  • bóle kostno-stawowe;
  • zmiany rozkładu tkanki tłuszczowej- tendencja do odkładania się nadmiaru tkanki tłuszczowej w tkance podskórnej brzucha. U osób z takim rozmieszczeniem tkanki tłuszczowej stwierdza się znacznie zwiększone ryzyko miażdżycy;
  • zaburzenia sfery psychicznej – pogorszenie pamięci, nagłe zmiany nastroju, stany przygnębienia, nerwowość, rozdrażnienie, aż do pełnoobjawowej depresji.

Wraz z przystosowywaniem się organizmu do panującej w tym czasie “burzy hormonalnej”, objawy stopniowo stają się coraz słabsze, występują rzadziej, aż w końcu u większości kobiet całkowicie ustępują.

Po menopauzie w organizmie kobiet dochodzi do niekorzystnych zmian metabolicznych, wynikających ze spadku stężenia żeńskich hormonów płciowych. Do zmian tych zalicza się:

  • dyslipidemię – wzrost stężenia cholesterolu całkowitego, trójglicerydów, cholesterolu frakcji LDL oraz obniżenie stężenia cholesterolu frakcji HDL;
  • upośledzoną tolerancję glukozy;
  • insulinooporność – tkanki wykazują zmniejszoną wrażliwość na działanie insuliny, co może prowadzić do rozwoju cukrzycy typu 2.

Wyżej wymienione niekorzystne zmiany metaboliczne mogą prowadzić do rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego, takich jak choroba niedokrwienna serca, miażdżyca tętnic, nadciśnienie tętnicze czy udar niedokrwienny mózgu.

Bardzo istotnym problemem okresu postmenopauzy jest osteoporoza pomenopauzalna. Jest to choroba układu szkieletowego, charakteryzująca się obniżoną masą tkanki kostnej i zwiększonym ryzykiem złamań kości. Przyczyną osteoporozy pomenopauzalnej jest niedobór estrogenów i w konsekwencji tego przewaga procesów resorpcji (niszczenia kości) nad procesami kościotworzenia. W ciągu pierwszych 5 lat po menopauzie dochodzi do utraty około 15% masy kostnej. Szacuje się, że w krajach wysokorozwiniętych aż ⅓ kobiet w okresie postmenopauzalnym choruje na osteoporozę. W okresie pomenopauzalnym znacznie wzrasta wśród kobiet ryzyko zachorowania na choroby nowotworowe – przede wszystkim na raka piersi, raka jajnika i raka trzonu macicy.

Postmenopauza – przyczyny

Tak jak menopauza, również postmenopauza jest naturalnym procesem biologicznym i nieodłącznym etapem przekwitania. Przyczyną występowania zarówno menopauzy, jak i postmenopauzy są zachodzące w organizmie kobiety wraz z wiekiem zmiany hormonalne, powstające na skutek stopniowego wygasania czynności jajników. Za dokuczliwe objawy dotykające kobiet w okresie okołomenopauzalnym odpowiedzialne jest obniżenie stężenia żeńskich hormonów płciowych produkowanych przez jajniki – estrogenu i progesteronu. W niewielkich ilościach hormony te produkowane są także przez tkankę tłuszczową, nadnercza oraz łożysko, jednak są to wartości minimalne w stosunku do produkcji jajnikowej. Estrogeny kontrolują niemal wszystkie procesy zachodzące w organizmie kobiety:

  • regulują cykl miesiączkowy;
  • odpowiadają za odpowiednie nawilżenie pochwy;
  • wspomagają mineralizację kości i chronią przed osteoporozą;
  • zwiększają elastyczność skóry;
  • regulują gospodarkę lipidową, działając ochronnie na naczynia krwionośne;
  • wpływają pozytywnie na poziom libido;
  • zwiększają przyswajanie białek i sprzyjają zwiększaniu masy mięśniowej;
  • korzystnie wpływają na kondycję psychiczną i funkcje poznawcze.

Niedobór żeńskich hormonów płciowych wynikający z fizjologicznego wygasania czynności jajników jest odpowiedzialny za występowanie objawów postmenopauzy.

Zapamiętaj: Postmenopauza jest naturalnym, biologicznym procesem, nieuchronnie związanym z wygasaniem czynności jajników.

Podczas postmenopauzy czynność hormonalna jajników niemal całkowicie zanika, a same jajniki ulegają znaczącym zmianom morfologicznym. Dochodzi do zmniejszenia ich masy i objętości, a powierzchnia jajników staje się pomarszczona i matowa.

Postmenopauza – hormony

Wygasanie czynności jajników powoduje znaczne obniżenie stężeń w surowicy krwi żeńskich hormonów płciowych- estradiolu i progesteronu. Spadek stężenia hormonów płciowych pobudza przysadkę mózgową do produkcji hormonu folikulotropowego (FSH) i luteinizującego (LH), których stężenia we krwi kobiet w okresie rozrodczym są niskie. FSH i LH określane są mianem gonadotropin przysadkowych, gdyż odpowiadają za stymulowanie pracy jajników (gonad). Ich wysoki poziom świadczy o zanikającej funkcji jajników- stężenia gonadotropin są zwiększone, aby jak najbardziej pobudzić niewydolne jajniki do pracy, jednak proces ten jest nieefektywny. Stężenia FSH i LH w okresie postmenopauzy są znacznie podwyższone i dochodzi do ustalenia równowagi hormonalnej na nowym poziomie- z niskim stężeniem estrogenów oraz wysokim stężeniem gonadotropin. Gdy organizm kobiety przystosuje się do nowej równowagi hormonalnej, objawy klimakterium zaczynają stopniowo się wycofywać. Postmenopauza często wiąże się także z zaburzeniami funkcji tarczycy, dlatego u kobiet po menopauzie wskazana jest regularna kontrola stężeń hormonów tarczycy (T3, T4) oraz TSH.

*TSH – inaczej tyreotropina, jest to hormon produkowany przez przedni płat przysadki mózgowej, odpowiadający za regulację wydzielania hormonów tarczycowych:

  • T3 – trójjodotyroniny;
  • T4 – tyroksyny

Czy postmenopauza wymaga leczenia?

Postmenopauza jest naturalnym, biologicznym procesem, nieuchronnie związanym z wygasaniem czynności jajników. Pomimo, że nie stanowi jednostki chorobowej, to jednak dla części kobiet okres ten związany jest z całym spektrum niezwykle uciążliwych objawów, utrudniających codziennie funkcjonowanie. U kobiet szczególnie uskarżających się na bardzo nasilone dolegliwości związane z przekwitaniem, należy rozważyć wdrożenie hormonalnej terapii zastępczej (HTZ). Hormonalna terapia zastępcza, jak sama nazwa wskazuje, polega na przyjmowaniu syntetycznych estrogenów i progestagenów (związków o działaniu zbliżonym do naturalnego progesteronu). Jej podstawowym zadaniem jest uzupełnienie niedoboru żeńskich hormonów płciowych. Preparaty hormonalne zmniejszają nasilenie dokuczliwych objawów menopauzy (uderzenia gorąca, nocne poty, zmienność nastrojów, suchość pochwy) i poprawiają jakość życia kobiet. Chronią także przed rozwojem niektórych chorób, takich jak osteoporoza, choroba niedokrwienna serca czy rak jelita grubego.

Warto podkreślić, że nie jest to rozwiązanie uniwersalne, wskazane dla każdej kobiety, gdyż ten sposób terapii wiąże się z ryzykiem poważnych powikłań i można ją stosować jedynie ze ściśle określonych wskazań medycznych. Stosowanie HTZ związane jest ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia:

  • raka piersi;
  • powikłań zakrzepowo- zatorowych (zatorowość płucna, zakrzepica żył głębokich);
  • krwawień i plamień z macicy lub pochwy;
  • udaru niedokrwiennego mózgu.

Wdrożenie HTZ powinno być wspólną decyzją pacjentki i lekarza i musi je poprzedzać przeprowadzenie odpowiednich badań, takich jak:

  • cytologia;
  • mammografia;
  • badanie ginekologiczne;
  • USG przezpochwowe;
  • lipidogram;
  • badania koagulologiczne- oceniające układ krzepnięcia;
  • parametry oceniające funkcję wątroby i nerek;
  • oznaczenie stężenia glukozy we krwi.

W trakcie stosowania hormonalnej terapii zastępczej pacjentka powinna pamiętać o regularnych wizytach u ginekologa (minimum raz w roku) i corocznej mammografii lub USG piersi. Przyjmuje się, że HTZ można stosować do 5 lat, ze względu na ryzyko rozwoju raka sutka i powikłań zakrzepowo-zatorowych.

Czy wiesz że: za przedwczesne wygasanie czynności jajników uważa się ustanie funkcji jajnika przed 40 rokiem życia?

Poza leczeniem farmakologicznym, w okresie postmenopauzy bardzo ważne jest dbanie o ogólną dobrą kondycję organizmu, poprzez prowadzenie zdrowego trybu życia. Niezwykle istotna jest regularna aktywność fizyczna o umiarkowanej intensywności np. jazda na rowerze, pływanie, spacery, która nie tylko wpływa korzystnie na utrzymanie prawidłowej masy ciała, lecz także zapobiega chorobom układu sercowo-naczyniowego i chroni przed osteoporozą. Dieta bogata w produkty pochodzenia roślinnego, z ograniczeniem żywności wysoko przetworzonej, korzystnie wpływa na profil lipidowy oraz stężenie glukozy we krwi.

Jeżeli u pacjentki wystąpią objawy świadczące o depresji, nie powinna ona zwlekać z udaniem się po pomoc do psychiatry, gdyż zaburzenia nastroju są bardzo powszechnym problemem wśród kobiet w okresie okołomenopauzalnym, który można skutecznie leczyć.

Ile trwa postmenopauza?

Postmenopauza jest ostatnim z etapów klimakterium, który trwa do końca życia kobiety. Przyjmując, że menopauza występuje przeważnie około 50. roku życia, a średnia długość życia kobiet w Polsce wynosi około 81 lat, możemy założyć, że okres postmenopauzy może trwać nawet ponad 30 lat. Nie oznacza to jednak, że kobieta do końca życia będzie musiała zmagać się z nieprzyjemnymi objawami zespołu klimakterycznego – w okresie postmenopauzalnym organizm adaptuje się do zachodzących zmian hormonalnych, co powoduje stopniowe ustępowanie dokuczliwych symptomów.

Jak wykazano w artykule, postmenopauza nie jest krótkim, przejściowym etapem życia kobiety, lecz długotrwałym fizjologicznym procesem, trwającym nawet kilkadziesiąt lat. Bardzo ważna jest zatem odpowiednia, holistyczna opieka nad pacjentką w podeszłym wieku, obejmująca aspekty jej kondycji psychicznej i profilaktyki chorób ogólnoustrojowych, wynikających z obniżenia stężenia żeńskich hormonów płciowych.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *