Termin rumień guzowaty wprowadził do medycyny brytyjski dermatolog Robert Willian w 1798 roku. Pojawienie się na podudziach zmian o charakterze guzów nie oznacza wyłącznie problemu natury dermatologicznej, lecz może być związane ze schorzeniami układu oddechowego lub pokarmowego. Ta ciekawa jednostka może mieć różnorodne przyczyny, dlatego warto dowiedzieć się więcej na jej temat.
Co to jest rumień guzowaty?
Rumień guzowaty (Erythema nodosum) to ostrozapalne, bolesne guzy, które umiejscawiają się przede wszystkim na przedniej powierzchni podudzi.
Czy wiesz że: w Polsce najczęstszą przyczyną rumienia guzowatego są zakażenia paciorkowcowe?
Zmiany skórne rzadziej pojawiają się na udach, pośladkach, ramionach, głowie czy tułowiu. Etiologia tego schorzenia jest wieloczynnikowa i niejednorodna. Problem ten dotyka głównie kobiet – aż w 90% przypadków choruje płeć żeńska, najczęściej w 2 – 4 dekadzie życia. Schorzenie to ma tendencję do częstszego pojawiania się jesienią oraz wiosną. Dzieci rzadziej chorują na rumień guzowaty, wśród nich schorzenie to występuje z podobną częstością u obu płci.
Jak wygląda rumień guzowaty?
Zmiany guzowate na samym początku są żywoczerwone, a po pewnym czasie barwa zmienia się na sino-brunatną. Zazwyczaj są to wykwity mnogie. Typowo guzy te osiągają wielkość kilku centymetrów, ale mogą się ze sobą zlewać. Guzy nie mają tendencji do rozpadu i tworzenia owrzodzeń. Skóra wokół zmian może być zaczerwieniona i ucieplona. Zmiany skórne ustępują po kilku tygodniach (średnio jest to 2 do 6 tygodni) bez pozostawienia blizn, ale przez jakiś czas mogą utrzymywać się przebarwienia.
Źródło obrazu: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:ENlegs.JPG, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/bb/ENlegs.JPG, James Heilman, MD [CC BY-SA (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)].
Rumień guzowaty – objawy
Oprócz opisanych powyżej zmian skórnych, rumieniowi guzowatemu mogą towarzyszyć następujące objawy kliniczne:
- złe samopoczucie, osłabienie;
- stan podgorączkowy lub gorączka;
- ból lub zapalenie stawów;
- objawy zapalenia górnych dróg oddechowych;
- ból brzucha;
- biegunka.
Warto pamiętać, że zmiany skórne charakteryzują się bolesnością, szczególnie pod wpływem dotyku.
Rumień guzowaty – przyczyny
Do przyczyn wystąpienia tego schorzenia należą między innymi:
- zakażenia bakteryjne – rumień guzowaty może towarzyszyć gruźlicy, zakażeniu paciorkowcami, bakterią Yersinia enterocolitica, Chlamydophila pneumoniae, czy salmonellozie;
- zakażenia wirusowe – w tym zakażenie wirusem EBV wywołującym mononukleozę zakaźną, czy wirusem HIV. Takie zmiany skórne mogą towarzyszyć także zakażeniu wirusem cytomegalii (CMV), czy wirusem zapalenia wątroby typu B (HBV);
- zakażenia grzybicze;
- sarkoidoza – czyli uogólniona choroba ziarniniakowa, która najczęściej manifestuje się zmianami w płucach, również może objawiać się obecnością rumienia guzowatego. Jest to jedna z najczęstszych przyczyn tego schorzenia;
- leki – rumień guzowaty może pojawić się w związku z zastosowaniem antybiotyków – szczególnie penicyliny, a także antykoncepcji, czy salicylanów i sulfonamidów;
- nieswoiste zapalenia jelit – rumień guzowaty może pojawić się w przebiegu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, czy choroby Leśniowskiego-Crohna;
- choroby układowe tkanki łącznej – takiej jak toczeń rumieniowaty układowy, zapalenie wielomięśniowe, zapalenie skórno-mięśniowe, twardzina układowa, układowe zapalenia naczyń;
- nowotwory – uważa się, że rumień guzowaty może pojawić się w przebiegu nowotworów, szczególnie białaczek i chłoniaków.
- ciąża – rumień guzowaty może wystąpić także w przebiegu ciąży i pojawia się głównie w I trymestrze ciąży.
Warto mieć świadomość, że nawet w 50% przypadków nie daje się zdiagnozować przyczyny pojawienia się tego schorzenia – mówi się wówczas o rumieniu guzowatym idiopatycznym.
Jak leczyć rumień guzowaty?
Leczenie rumienia guzowatego wymaga przede wszystkim diagnostyki i terapii schorzenia podstawowego, które jest przyczyną wystąpienia zmian skórnych. Można powiedzieć, że w większości przypadków rumień guzowaty jest jedynie objawem innego schorzenia podstawowego. W leczeniu zakażeń bakteryjnych zastosowanie znajduje antybiotykoterapia. Jeśli przyczyną rumienia guzowatego jest stosowanie leków, to należy je odstawić. W leczeniu objawowym zastosowanie znajdują doustne niesteroidowe leki przeciwzapalne lub w cięższych przypadkach – doustne leki sterydowe – np. prednizon (jednak należy pamiętać, że sterydy mogą mieć niekorzystny wpływ na przebieg gruźlicy).
Miejscowo zastosowanie znajdują:
- zimne, wilgotne okłady;
- 5-10% maść ichtiolowa;
- stosowanie miejscowo maści sterydowych np. propionianu flutykazonu lub maślanu hydrokortyzonu;
- maści z heparynoidami – czyli substancjami o działaniu przeciwzakrzepowym.
Czy rumień guzowaty jest zaraźliwy?
Rumień guzowaty nie jest schorzeniem zaraźliwym. Nie jest to choroba zakaźna, ponieważ jego przyczyna leży zazwyczaj w chorobie ogólnoustrojowej danego pacjenta. Zmiany skórne i kontakt z nimi nie doprowadzają do zakażenia.
Zapamiętaj: Rumień guzowaty (Erythema nodosum) to ostrozapalne, bolesne guzy, które umiejscawiają się przede wszystkim na przedniej powierzchni podudzi.
Rumień guzowaty to interesujące zjawisko medyczne, które może sugerować wiele jednostek chorobowych. Jeśli zauważymy u siebie objawy mogące świadczyć o wystąpieniu rumienia guzowatego, to warto wybrać się do lekarza pierwszego kontaktu, by rozpocząć jak najszybciej poszukiwanie przyczyny tego schorzenia. Zdiagnozowanie choroby podstawowej w wielu przypadkach jest kluczem do skutecznego leczenia.