Toksokaroza to choroba, która może zagrażać naszym niewinnie bawiącym się dzieciom np. w piaskownicy. Dla naszych czworonogów ów piaskownica mogła być kiedyś miejscem załatwiania potrzeb fizjologicznych. Zanieczyszczenie środowiska jajami glisty psiej i kociej, powodującej toksokarozę jest powszechne na całym świecie. Co zrobić, aby się przed nią ustrzec?
Co to jest toksokaroza?
Toksokaroza to choroba pasożytnicza wywoływana przez larwy Toxocara canis i Toxocara cati, będących pasożytami zwierząt. Jest nazywana także zespołem larwy wędrującej, zespołem larwy trzewnej i ocznej albo po prostu glistą psią czy kocią. Postacie larwalne u człowieka migrują bowiem z jelit do krwi i dalej do wielu narządów, np. do oczu. Występuje u większości bezdomnych zwierząt, szczególnie wśród kociąt czy szczeniąt. Między innymi dlatego najczęściej chorują dzieci, w wieku 2-7 lat. Jest chorobą kosmopolityczną, co oznacza, że możemy ją spotkać niemal na całym świecie. Częstość zarażeń nie jest dokładnie znana, ale szacuje się, że od 20 do 46% badanych dzieci i młodzieży w Polsce ma wykrywane we krwi przeciwciała, które mogą świadczyć o trwającej lub przebytej chorobie. Co ważne, nie przenosi się ona między ludźmi.
Objawy toksokarozy
Objawy zależą od masywności zarażenia (liczby larw), samej odpowiedzi naszego układu odpornościowego oraz od umiejscowienia larw. Przebieg choroby może być całkowicie bezobjawowy, bez żadnych dolegliwości, czy odchyleń w badaniach. Objawowa postać kliniczna toksokarozy cechuje się występowaniem niektórych z objawów:
- stany podgorączkowe/gorączka;
- bóle brzucha;
- bóle głowy;
- kaszel, duszność;
- bóle mięśniowe i stawowe;
- powiększenie węzłów chłonnych;
- wysypka;
- zmniejszenie masy ciała.
U alergików zarażenie Toxocara bywa przyczyną nasilenia objawów alergii, np. atopowego zapalenia skóry czy astmy oskrzelowej. W badaniu fizykalnym typowe jest powiększenie wątroby lub śledziony.
Czy wiesz że: jaja Toxocara mogą przeżyć i migrować w tkankach nawet do 10 lat, z okresami uśpienia i reaktywacji?
Toksokaroza oczna dotyczy zwykle starszych dzieci i młodych dorosłych, płci męskiej. Jest rzadką postacią choroby. Prawie zawsze dotyczy jednego oka. Obecność larwy w gałce ocznej powoduje stan zapalny, może także być przyczyną odwarstwienia siatkówki, zeza, zaćmy, wylewów wewnątrzgałkowych krwi. Często powoduje zaburzenia widzenia, ból, zaczerwienienie. Zdarza się jednak, że zmiany w zajętym wykrywane są przypadkowo (już jako blizna po przebytym zapaleniu siatkówki), gdyż jednostronne pogorszenie, a nawet utrata widzenia, może pozostać niezauważone do momentu, kiedy drugie, widzące, oko, nie zostanie zasłonięte, np. w czasie badania wzroku. Wydaje się, że najczęściej postać oczna rozwija się nie bezpośrednio po zarażeniu, ale kilka lat później. W rzadko występującej neurotoksokarozie ujawniają się objawy zapalenia mózgu, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Choroba przebiega wówczas z drgawkami, napadami padaczkowymi i zaburzeniami zachowania.
U ludzi nie wykazano przenikania larw do płodu przez łożysko.
Przyczyny toksokarozy
Człowiek ulega zarażeniu najczęściej poprzez przypadkowe spożycie jaj Toxocary np. przez jedzenie brudnymi rękoma po kontakcie z ziemią, czy piaskiem lub jedząc nieumyte warzywa i owoce. To właśnie dlatego dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym są najbardziej narażone. Bawią się często w piaskownicach, na placach zabaw w parkach.
Zapamiętaj: Aby zdiagnozować toksokarozę wykonuje się badania serologiczne, czyli badanie surowicy w kierunku obecności w niej przeciwciał, które wytwarzane są przez układ odpornościowy.
Takie miejsca często odwiedzają bezdomne psy, czy koty, zostawiając po sobie odchody, w których znajdują się jaja. Warto dodać, że jaja nabywają tzw. zdolności do inwazji innego organizmu w ciągu 2-5 tygodni od wydalenia i zachowują je nawet kilka lat. Dlatego brak widocznych odchodów np. w piaskownicy nie wyklucza ich obecności. Głaskanie zwierząt również może być niebezpieczne, gdyż jaja mogą się znajdować na sierści. Rzadką, ale możliwą drogą, jest też spożycie surowego lub niedogotowanego mięsa – szczególnie wątróbek zwierzęcych. Sporadycznie może również dojść do zarażenia przez inhalację z pyłem. Po połknięciu jaj przez człowieka, w naszym jelicie cienkim uwalniają się z nich larwy, które następnie pokonując ścianę jelita, przedostają się do krwi i tą drogą do różnych narządów.
Normy toksokarozy
Aby zdiagnozować toksokarozę, wykonuje się badania serologiczne, czyli badanie surowicy w kierunku obecności w niej przeciwciał, które wytwarzane są przez układ odpornościowy. Istnieją różne ich rodzaje, tzw. klasy tych przeciwciał. Podwyższone IgM świadczą o wczesnym, ostrym przebiegu. Kiedy poziom przeciwciał IgM zaczyna się obniżać w ich miejsce zaczynają pojawiać się przeciwciała IgG. Zatem wykrycie przeciwciał IgM i IgG oznaczają późną fazę choroby. Wykrycie samych IgG zazwyczaj oznacza przebyte zarażenie. Norma dla przeciwciał IgG to od 54 do 264 IU/ml, inaczej od 0,9 do 4,5g/l.Wraz z występowaniem objawów alergicznych w trakcie migracji larw ulega podwyższeniu poziom przeciwciał IgE.
W zarażeniach objawowych, typowe jest także podwyższenie eozynofili (rodzaj białych krwinek) nawet do 90% w rozmazie krwi obwodowej, przy normie do ok. 6%. Nie można niestety wykryć pasożyta badaniem kału, ponieważ człowiek jest żywicielem przypadkowym glisty. U człowieka larwy nie osiągają postaci dojrzałej, więc nie wydala ich jaj z odchodami.
Leczenie toksokarozy
W terapii toksokarozy lekiem z wyboru jest przeciwpasożytniczy albendazol w dawce 15 mg/kg masy ciała na dobę przez 5-10 dni. Może on być stosowany od 2 roku życia. Często stosuje się też leki przeciwzapalne – glikokortykosteroidy, np. prednizon. Obowiązkowo w postaci ocznej. Leczenie toksokarozy powinien prowadzić specjalista chorób zakaźnych, w postaci ocznej – w ścisłej współpracy z okulistą. Trudno jest monitorować skuteczność leczenia, ponieważ poziom przeciwciał obniża się bardzo wolno.
Niewątpliwie rozkoszne szczeniaczki, czy kotki mogą stanowić zagrożenie dla nas, a szczególnie dla naszych dzieci z wielu powodów, ale między innymi przez częste zarażenie pasożytami. Najważniejsza jest świadomość o ryzyku. W zapobieganiu zarażeniom Toxocara należy uwzględnić dbałość o higienę osobistą oraz systematyczne odrobaczanie zwierząt domowych (szczególnie szczeniąt) i rygorystyczne przestrzeganie zakazu ich wprowadzania do miejsc zabaw małych dzieci.