Wyjeżdżając do krajów tropikalnych jesteśmy narażeni na niebezpieczeństwa, niespotykane w naszej strefie klimatycznej. W zdecydowanej większości należą do nich choroby wywoływane przez pasożyty lub inne patogeny, często przenoszone przez komary, czy muchy. Niezwykle ważne jest, aby mieć świadomość zagrożeń występujących na danym obszarze. Najczęściej stosując odpowiednią profilaktykę jesteśmy w stanie uchronić się przed większością chorób tropikalnych. Tak jest również w przypadku drakunkulozy.
Czym jest drakunkuloza?
Drakunkuloza jest chorobą pasożytniczą wywołaną przez nitkowca podskórnego. Parazyt (inaczej pasożyt) ten nazywany jest również robakiem gwinejskim lub medyńskim. W organizmie człowieka bytuje on ponad rok. Określenie drakunkuloza wywodzi się z łaciny i oznacza „chorobę wywołaną przez małe smoki”. Najprawdopodobniej ma to związek z charakterystycznym obrazem klinicznym tej parazytozy (choroby wywołanej przez pasożyty).
Drakunkuloza – występowanie
W latach 80. XX wieku drakunkuloza występowała w 20 krajach Afryki i Azji. W 1986 roku na świecie stwierdzono 3,5 mln zachorowań. Aktualnie chorobę diagnozuje się w 4 krajach Afryki: Etiopii, Czadzie, Mali i Sudanie Południowym. W 2018 roku opisano tylko 28 nowych przypadków drakunkulozy. WHO podaje, że jest to pierwsza choroba pasożytnicza, która w niedalekiej przyszłości może ulec całkowitej eradykacji (podobnie jak ospa prawdziwa choroba zostanie uznana za nieistniejącą).
Drakunkuloza – objawy
Drakunkuloza daje pierwsze objawy około rok po wniknięciu pasożyta do organizmu człowieka. W tym okresie zakażony może zgłaszać nadmierne uczucie głodu, a także zmęczenie.
Zapamiętaj: Nitkowiec podskórny przechodzi dość skomplikowany cykl życiowy. Larwy pasożyta trafiają do wody, gdzie dostają się do wnętrza oczlików - niewielkich słodkowodnych skorupiaków.
W trakcie przemieszczania się nicienia w obrębie tkanki podskórnej może wystąpić: pokrzywka, obrzęk i świąd skóry, powiększenie lokalnych węzłów chłonnych oraz reakcje alergiczne, takie jak napad astmy. Tuż przed pojawieniem się typowego dla drakunkulozy owrzodzenia pacjent manifestuje objawy zatrucia pokarmowego – biegunkę oraz wymioty, a także objawy grypopodobne – gorączkę oraz ból głowy. Po około roku od momentu wniknięcia pasożyta do organizmu człowieka na skórze kończyny dolnej (w zdecydowanej większości przypadków opisywana jest ta lokalizacja) pojawia się charakterystyczny pęcherzyk. Najczęściej występuje on w obrębie kolana, podudzia lub stopy. W miejscu zmiany pacjent odczuwa ból oraz pieczenie. Objawy te ustępują po pęknięciu pęcherzyka. Wówczas powstaje owrzodzenie w obrębie którego widoczny jest pasożyt. Po zakończeniu leczenia przez kilka tygodni może utrzymywać się ból kończyny dolnej.
Drakunkuloza – przyczyny
Nitkowiec podskórny przechodzi dość skomplikowany cykl życiowy. Larwy pasożyta trafiają do wody, gdzie dostają się do wnętrza oczlików – niewielkich słodkowodnych skorupiaków. W przypadku spożycia zanieczyszczonej wody nitkowiec wnika do przewodu pokarmowego człowieka, skąd wydostaje się drogą naczyń krwionośnych i limfatycznych. Pasożyty łączą się w pary. Samiec mierzy od 1 do 4 cm i szybko umiera. Natomiast samica bytuje podskórnie ponad rok i po tym okresie osiąga długość 30-120 cm. Pęknięcie pęcherzyka skórnego następuje najczęściej w środowisku wodnym – w ten sposób dochodzi do uwolnienia nowych larw. Pasożyt wnika do organizmu człowieka w przypadku spożywania zanieczyszczonej wody. Dlatego choroba występuje aktualnie w krajach, gdzie dostęp do wody pitnej jest ograniczony.
Drakunkuloza – diagnostyka
Drakunkulozę można łatwo rozpoznać na podstawie charakterystycznego obrazu klinicznego. Jest to jednak możliwe dopiero w momencie pojawienia się zmiany skórnej. Wcześniej, przez około rok, pacjent nie ma żadnych objawów, lub są one nieswoiste dla tej choroby. Rozpoznanie potwierdza się poprzez wykonanie badania mikroskopowego, na podstawie którego stwierdza się obecność larw w płynie z pęcherzyka lub dorosłego nicienia w tkance podskórnej.
Drakunkuloza – leczenie
W krajach Globalnego Południa (nazywanych dawniej krajami trzeciego świata) leczenie drakunkulozy polega na powolnym nawijaniu pasożyta na patyczek. W ten sposób usuwa się kilka centymetrów nitkowca dziennie. W tym przypadku, leczenie zostaje zakończone po kilku tygodniach. W miejscach, w których jest dostęp do opieki medycznej, zaleca się usunięcie pasożyta na drodze chirurgicznego opracowania rany. Leczenie farmakologiczne – preparatami przeciwpasożytniczymi – jest nieskuteczne. Niezwykle ważne jest pielęgnowanie miejsca, w którym powstało owrzodzenie: codzienne mycie i stosowanie maści z antybiotykiem. Działania te mają zapobiec bakteryjnemu nadkażeniu rany. Po usunięciu całego pasożyta pacjent jest w pełni wyleczony.
Czy wiesz że: nitkowiec podskórny osiągający długość ponad 1m jest największym pasożytem z grupy nicieni bytującym w organizmie człowieka?
Drakunkuloza może być dla człowieka niezwykle niebezpieczną chorobą. Jeśli pasożyt nie dotrze do tkanki podskórnej, może ulec zwapnieniu w organizmie swojego żywiciela. W przypadku kiedy pęcherzyk skórny pojawi się w okolicy stawu, może dojść do jego deformacji i trwałego uszkodzenia. Przy próbie nieumiejętnego usunięcia parazyta (poprzez nawijanie na patyczek) niekiedy dochodzi do rozerwania nitkowca, co może doprowadzić nawet do rozwoju sepsy! Dlatego tak istotne jest, aby leczenie drakunkulozy pozostawić wykwalifikowanym specjalistom.
Wyjeżdżając do krajów występowania „choroby wywołanej przez małe smoki” zawsze należy pamiętać o odpowiedniej profilaktyce: piciu wyłącznie przegotowanej, przefiltrowanej wody ze sprawdzonych źródeł oraz unikaniu kąpieli w niepewnych zbiornikach wodnych. Całkowitemu wyeliminowaniu drakunkulozy ma służyć chemiczne zwalczanie oczlików. Pacjent, u którego pojawia się pęcherzyk, powinien unikać kontaktu rany z wodą zdatną do picia, ponieważ ze zmiany skórnej wydostają się larwy parazyta.