Zapalenie to naturalny, uporządkowany proces rozwijający się w tkankach unaczynionych pod wpływem czynnika zapalnego. Czynnikiem tym mogą być bodźce chemiczne, mechaniczne (uraz) oraz biologiczne (drobnoustroje chorobotwórcze). Prawidłowo reakcja zapalna stanowi system samoobrony organizmu. Jednak, gdy dojdzie do zaburzeń jej kontroli, bądź nadmiernej reakcji, przeradza się w stan przewlekły prowadzący do szkodliwych dla organizmu następstw i powikłań. Jak ten proces wygląda w stawach i czym się charakteryzuje?
Co to jest zapalenie stawów?
Stawy człowieka w znacznej większości otoczone są włóknistą torebką stawową, utrzymującą całą strukturę stawu i osłaniającą staw od środowiska zewnętrznego. Torebka ta od wewnątrz wyścielona jest bogatounaczynioną błoną maziową produkującą maź stawową – swoisty smar niezbędny do pracy stawu. Z tej racji proces zapalny może obejmować także wnętrze stawów. Zapalenia w obrębie stawów podzielić możemy ze względu na czas trwania i dynamikę przebiegu na:
– ostre (kilka dni),
– podostre (do 3 tygodni),
– przewlekłe.
Czy wiesz że: przed wprowadzeniem antybiotyków śmiertelność w przebiegu zakażeń kości i stawów sięgała 50%?
W miarę wydłużania się czasu zapalenia dochodzi do wysięków komórek zapalnych do światła stawu i procesów włóknienia. Niezahamowanie tych procesów na czas, prowadzi do niszczenia chrząstek i nasad kości. Deformacja powierzchni stawowych i procesy włóknienia prowadzą łącznie do zesztywnienia struktur stawowych i całkowitego unieruchomienia stawu.
Objawy zapalenia stawów
Zapalenie stawów nie różni się znacząco od innych rodzajów zapaleń w organizmie człowieka. Podstawowe objawy są wspólne, a pierwszy raz opisane zostały już w 40. roku naszej ery przez Celsusa – należą do nich:
– zaczerwienie – wynikające ze zwiększonego przepływu krwi w tkankach,
– obrzęk – będący skutkiem przemieszczenia się białek i komórek zapalnych z naczyń do światła stawu,
– ból – powstający na skutek pobudzenia receptorów bólowych rozprzestrzenionych w tkankach organizmu,
– zwiększone ucieplenie – również będące skutkiem zwiększonego przepływu krwi,
– utrata funkcji – mająca na celu unieruchomienie i zapobieżenie powstawaniu kolejnych uszkodzeń.
Szczególnie charakterystycznym objawem zapalenia w obrębie stawów kończyn dolnych jest utykanie, celowe oszczędzanie chorej nogi. W przypadku noworodków zauważalne jest ułożenie oszczędzające i nieporuszanie chorym stawem przez dziecko.
Rodzaje i przyczyny zapalenia stawów
Najczęstszym zapaleniem jest ropne bakteryjne zapalenie stawów. Może być ono krwiopochodne, kiedy ogólnoustrojowe zakażenie bakteryjne rozprzestrzenia się drogą naczyń krwionośnych do innych tkanek i narządów, w tym także i stawów.
Zapamiętaj: Zapalenie stawów to grupa schorzeń, które mogą nie tylko ograniczyć ruchomość chorego, ale i doprowadzić do deformacji stawów, prowadząc do trwałego kalectwa.
Inną częstą przyczyną choroby jest kontaminacja stawu drobnoustrojami będąca powikłaniem zabiegów medycznych takich jak operacje czy iniekcje wewnątrzstawowe. Te oraz inne rodzaje zapaleń stawów zostały wymienione w poniższej tabeli.
Tabela 1. Pierwotne postacie zapaleń stawów.
| Rodzaj zapalenia | Przyczyna |
| Choroba zwyrodnieniowa stawów | Wiele czynników |
| RZS (Reumatoidalne zapalenie stawów) | Autoimmunologiczna |
| Bakteryjne/wirusowe zapalenie stawów | Bakterie/wirusy |
| Dna moczanowa | Podwyższone stężenie kwasu moczowego |
| Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów | Autoimmunologiczna |
| Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa | Autoimmunologiczna |
Zapalenia stawów mogą przebiegać wtórnie do innych chorób ogólnoustrojowych. Przykładami takich zapaleń są:
– łuszczycowe zapalenie stawów,
– reaktywne zapalenie stawów (po zapaleniu cewki moczowej),
– zapalenia w przebiegu tocznia układowego (SLE).
Do czynników ryzyka infekcji tkanki kostnej i stawów należą:
– cukrzyca,
– przewlekła sterydoterapia,
– niewydolność nerek,
– AIDS,
– alkoholizm,
– narkomania.
Podsumowując, zapalenie stawów jest wiodącą przyczyną prowadzącą do kalectwa. Nie należy zatem bagatelizować błahych objawów zapalnych i wszelkie wątpliwości skonsultować z lekarzem rodzinnym lub ortopedą. Kluczowe w zapaleniu stawów jest szybkie wysunięcie diagnozy i niezwłoczne rozpoczęcie leczenia.