Glikozaminoglikany (GAG) to związki wielocukrowe pełniące wiele ważnych funkcji w organizmie człowieka. Są składnikiem budulcowym ścian naczyń krwionośnych, a ich obecność w całym ciele jest konieczna do prawidłowego funkcjonowania układu oddechowego, pokarmowego, krwionośnego, czy mięśniowo-szkieletowego. Jak każda substancja złożona naszego organizmu, także i one podlegają procesom rozkładu i destrukcji z udziałem ważnych enzymów, w celu zachowania prawidłowej równowagi wewnętrznej. Co w sytuacji, gdy te procesy są zaburzone? Co to jest zespół Hurler i jakie niesie ze sobą konsekwencje?
Co to jest zespół Hurler?
Zespół Hurler to najcięższa postać mukopolisacharydozy typu I (MPS I), rzadkiej choroby genetycznej, której częstość występowania szacuje się na 1: 200 000 osób w populacji europejskiej. Mukopolisacharydoza typu I jest schorzeniem o charakterze wrodzonym związanym z niedoborem enzymu o nazwie alfa-L-iduronidaza. Enzym to cząsteczka zdolna do rozkładania innych związków na substancje prostsze, a ich funkcję można porównać do nożyczek przecinających kartkę papieru na drobne fragmenty. Niedobór alfa-L-iduronidazy prowadzi do nadmiernego gromadzenia związków, które w warunkach prawidłowych powinny zostać zutylizowane.
Zapamiętaj: Leczenie zespołu Hurler wymaga ścisłej współpracy wielu specjalistów. U dzieci poniżej 2,5 roku życia rozważaną terapią jest przeszczepienie komórek macierzystych szpiku kostnego (HSCT).
W przypadku mukopolisacharydozy typu I substancjami “zaśmiecającymi” organizm osoby chorej są nadmierne ilości glikozoaminoglikanów (GAG), które są ważnym składnikiem budulcowym naczyń krwionośnych i wielu narządów człowieka. Akumulacja siarczanu dermatanu i siarczanu heparanu, związków zaliczanych do GAG, w organach człowieka prowadzi do upośledzenia ich funkcji i postępującej niewydolności narządów, a obecność złogów niechcianych substancji w tkance łącznej odpowiada za charakterystyczny wygląd chorych, pogrubione rysy twarzy i deformacje kostne.
Zespół Hurler – objawy
W przypadku zespołu Hurler będącego najcięższą odmianą mukopolisacharydozy typu I objawy pojawiają się bardzo wcześnie, zwykle już w okresie niemowlęcym (w pierwszym roku życia). Rozwój dziecka ulega spowolnieniu, a dolegliwości dotyczą wielu narządów i układów, zwykle obserwuje się:
- niskorosłość, czyli wzrost poniżej 3 centyla dla danego wieku, płci i populacji;
- zaburzenia rozwoju fizycznego i psychospołecznego dziecka;
- hepatosplenomegalia, czyli powiększenie wątroby i śledziony;
- wodogłowie, definiowane jako wzrost ilości płynu mózgowo- rdzeniowego w układzie komorowym mózgu;
- zmiany i deformacje kości;
- pogrubiałe, gargoidalne rysy twarzy: duża głowa, uwydatnione kości czołowe, obniżona i poszerzona nasada nosa, powiększone usta;
- nieprawidłowości dotyczące mięśnia sercowego pod postacią kardiomiopatii i wad zastawkowych;
- zaburzenia układu oddechowego;
- zmiany w narządach zmysłu: zaburzenia słuchu, zmętnienie rogówki (przedniej części gałki ocznej).
Zespół Hurler – przyczyny
Zespół Hurler to wrodzona choroba genetyczna. Aby wytłumaczyć, jaka jest przyczyna tego schorzenia, konieczne jest zrozumienie, czym są choroby genetyczne. Obrazowo każdą komórkę naszego ciała można porównać do fabryki odpowiedzialnej za tworzenie oraz obróbkę wielu produktów. Do prawidłowego funkcjonowania organizmu, w komórkach człowieka dochodzi do ciągłej produkcji przeróżnych związków chemicznych, czasami bardzo złożonych.
Czy wiesz że: zespół Hurler bywa określany terminem choroby maszkaronów ze względu na charakterystyczne, grube rysy twarzy osób dotkniętych tą chorobą?
Aby proces ten był możliwy potrzebna jest instrukcja, jak każdy ze związków ma być zbudowany. Materiał genetyczny człowieka możemy porównać do takiej “instrukcji produkcji”, zawierającej zapis, jak krok po kroku, ma wyglądać tworzenie każdego ze związków, powstających w naszych komórkach. Choroba genetyczna to nic innego jak wada, błąd w instrukcji, w efekcie czego ostateczny produkt jest zbudowany nieprawidłowo lub wcale nie powstaje. Przyczyną zespołu Hurler jest mutacja genu kodującego enzym o nazwie alfa-L-iduronidaza. Skutkiem błędu w “instrukcji” jest całkowity brak enzymu, czego konsekwencją jest gromadzenie związków, które w warunkach prawidłowych zostałyby rozłożone i usunięte z komórek. Choroba jest dziedziczona w sposób autosomalny recesywny, co oznacza, że do jej wystąpienia konieczne jest otrzymanie kopii zmutowanego genu od obu rodziców. Osoby, u których w rodzinie wystąpiły przypadki zespołu Hurler powinny rozważyć skorzystania z poradnictwa genetycznego.
Zespół Hurler – leczenie
Leczenie zespołu Hurler wymaga ścisłej współpracy wielu specjalistów. U dzieci poniżej 2,5 roku życia rozważaną terapią jest przeszczepienie komórek macierzystych szpiku kostnego (HSCT). Transplantacja szpiku kostnego wpływa na poprawę przeżywalności i długości życia, zmniejszenia zaburzeń rozwoju, a także złagodzenie innych cech zespołu Hurler.
Enzymatyczna terapia zastępcza (ERT), czyli metoda leczenia polegająca na podawaniu brakującego enzymu, jest również dostępna. W tym celu wykorzystuje się laronidazę (preparat Aldurazyme) podawaną cotygodniowo dożylnie. W Polsce leczenie zespołu Hurler z wykorzystaniem enzymatycznej terapii zastępczej jest dostępne w ramach programu lekowego. Zamierzonym celem stosowanego leczenia jest spowolnienie progresji choroby, zmniejszenie liczby powikłań narządowych, poprawa rozwoju psychofizycznego dzieci z tą ciężką postacią mukopolisacharydozy typu I.
Zespół Hurler to najcięższa postać mukopolisacharydozy typu I, spowodowana brakiem enzymu alfa-L-iduronidazy. Niedobór białka prowadzi do gromadzenia w organizmie nadmiaru glikozoaminoglikanów, co skutkuje zaburzeniami rozwoju dziecka i upośledzeniem funkcji narządów wewnętrznych, a także deformacją układu kostnego. Schorzenie ma charakter wrodzony o dziedziczeniu autosomalnym recesywnym. Obecne możliwości leczenia choroby, to przeszczep komórek macierzystych szpiku kostnego (HSCT) oraz enzymatyczna terapia zastępcza (ERT), polegająca na podawaniu brakującego enzymu.