Wazopresyna (ADH – hormon antydiuretyczny) jest hormonem produkowanym przez podwzgórze. Jej główną funkcją jest zwrotne wchłanianie wody w nerkach, prowadzące do zagęszczenia moczu. W większych stężeniach hormon ten powoduje również skurcz mięśni gładkich naczyń krwionośnych. Warto dowiedzieć się więcej na temat nadmiaru tego hormonu w naszym organizmie. Czym jest zespół nieadekwatnego wydzielania wazopresyny i jak można go leczyć?
Co to jest zespół nieadekwatnego wydzielania wazopresyny?
Zespół nieadekwatnego wydzielania wazopresyny (inaczej zespół Schwartza i Berttera) spowodowany jest nadmierną ilością hormonu antydiuretycznego – czyli wazopresyny. W organizmie człowieka bodźcami, które stymulują wydzielanie wazopresyny są przede wszystkim:
- zmniejszenie osmolalności osocza (osmolalność to odbicie stężenia takich substancji jak sód, elektrolity, czy glukoza – czyli substancji osmotycznie czynnych);
- zmniejszenie objętości krwi krążącej – czyli zmniejszenie wolemii;
- obniżenie ciśnienia tętniczego krwi (np. w następstwie odwodnienia, czy krwotoku).
W przypadku nieadekwatnego wydzielania wazopresyny, jej uwalnianie nie jest stymulowane przez wyżej wymienione czynniki. Osmolalność osocza oraz objętość krwi krążącej jest prawidłowa, więc wydzielanie wazopresyny nie ma w tym przypadku charakteru adaptacyjnego i fizjologicznego.
Czy wiesz że: nadmiar lipidów (hiperlipidemia) i nadmiar białek (hiperproteinemia) we krwi może powodować fałszywie zaniżony wynik oznaczenia sodu w surowicy?
Nadmiar wazopresyny prowadzi do zwiększonego wchłaniania zwrotnego wody w nerkach, jednak wydalanie sodu pozostaje na tym samym poziomie, co prowadzi do hiponatremii – czyli obniżenia stężenia jonów sodu we krwi. Dochodzi także do tak zwanej hipoosmolarności osocza, wynikającej ze zmniejszenia stężenia substancji osmotycznie czynnych, takich jak jony sodu. Mówiąc prościej – nadmierne wchłanianie wody w nerkach spowodowane nadmiarem wazopresyny sprawia, że krew jest w pewnym sensie “rozcieńczona”, co powoduje spadek stężenia substancji osmotycznie czynnych, w tym sodu. Nadmiar wazopresyny w organizmie powoduje także wydalanie istotnie zagęszczonego moczu – wynika to z intensywnego, zwrotnego wchłaniania wody w nerkach.
Zespół nieadekwatnego wydzielania wazopresyny – objawy
Główne objawy zespołu nieadekwatnego zespołu wydzielania wazopresyny to:
- bóle głowy;
- nudności, wymioty;
- zaburzenia świadomości;
- w ciężkich przypadkach nawet śpiączka, drgawki, zatrzymanie oddechu i śmierć.
Objawy kliniczne tego zespołu wynikają z obniżonego poziomu sodu we krwi, czyli z hiponatremii. Prawidłowe stężenie sodu we krwi to 135–145 mmol/l. Należy pamiętać, że obniżenie stężenia sodu poniżej 100 mmol/l jest stanem zagrożenia życia!
Zespół nieadekwatnego wydzielania wazopresyny – przyczyny
Przyczyny nieadekwatnego zespołu wydzielania wazopresyny mogą być naprawdę różne. Najważniejsze z nich to:
- uszkodzenia mózgu (urazy, guzy i zapalenia w obrębie ośrodkowego układu nerwowego);
- choroby płuc, takie jak: astma, czy gruźlica – w tym przypadku hipoksja, czyli niewystarczająca ilość tlenu dostarczana do tkanek odpowiada za zwiększone wydzielanie wazopresyny, prowadząc do jej nadmiaru w organizmie. Hipoksja (niedotlenienie) stymuluje bowiem wydzielanie wazopresyny;
- niektóre nowotwory np. rak płuca, czy rak trzustki – niektóre nowotwory zdolne są do syntezy wazopresyny, co prowadzi do jej nadmiaru w organizmie;
- niektóre leki moczopędne, niektóre leki przeciwnowotworowe (cytostatyki).
Zespół nieadekwatnego wydzielania wazopresyny – leczenie
Leczenie zespołu nieadekwatnego wydzielania wazopresyny obejmuje przede wszystkim:
- ograniczenie podaży płynów – uważa się, że objętość przyjmowanych płynów powinna być równa objętości wydalanego moczu minus 500ml;
- zwiększenie podaży sodu – doustnie lub dożylnie oraz podanie diuretyku pętlowego w małej dawce (np. furosemidu).
Zapamiętaj: Zespół nieadekwatnego wydzielania wazopresyny (inaczej zespół Schwartza i Berttera) spowodowany jest nadmierną ilością hormonu antydiuretycznego - czyli wazopresyny.
Należy pamiętać, że ważne jest odpowiednie tempo zwiększania stężenia sodu we krwi. Zbyt gwałtowne wyrównywanie stężenia sodu grozi rozwojem zespołu osmotycznej demielinizacji mózgowej, w którym mamy do czynienia z zaburzeniami świadomości, porażeniami kończyn, a nawet śpiączką. Hiponatremia powinna być wyrównywana w tempie nie szybszym niż 10 mmol/l/dobę i 0,5 mmol/l/h. Trzeba pamiętać, że najważniejsze jest leczenie choroby podstawowej, która powoduje nadmierne wydzielanie wazopresyny – np. nowotworu wydzielającego ten hormon, czy przewlekłej choroby układu oddechowego, prowadzącej do hipoksji.
Zespół nieadekwatnego wydzielania wazopresyny jest stanem zagrożenia życia, dlatego ważna jest jego poprawna diagnostyka oraz skuteczne leczenie. Rokowanie, co do wyleczenia jest różne i zależy od przyczyny zespołu. Zespół nieadekwatnego wydzielania wazopresyny wywołany przez leki, cechuje się bardzo dobrym rokowaniem, gdyż w tym przypadku wystarczające jest zaprzestanie stosowania danego leku, zaś w przypadku nowotworu wydzielającego wazopresynę rokowanie jest gorsze i trudne do przewidzenia.