Dolegliwości żołądkowo jelitowe są jednymi z częstszych problemów, z którymi pacjenci zgłaszają się do lekarzy. Z racji braku znajomości nomenklatury medycznej pojęcia takie jak zgaga, refluks, niestrawność bywają często mylone albo używane zamiennie. Co to jest zgaga? Czy to choroba? Jak skutecznie pozbyć się zgagi i zapobiegać jej nawrotom?
Co to jest zgaga?
Zgaga jest to uczucie pieczenia za mostkiem (ograniczone do nadbrzusza nie jest klasyfikowane jako zgaga – jeżeli nie promieniuje wyżej, do mostka). Zgaga stanowi typowy objaw choroby refluksowej żołądka, choć rzadziej może towarzyszyć także innym dolegliwościom żołądkowo-dwunastniczym np. chorobom czynnościowym (zespół bólowy nadbrzusza).
Zapamiętaj: Zgaga pojawiająca się sporadycznie nie powinna budzić niepokoju - od czasu do czasu może przydarzyć się każdemu z nas.
Ból może promieniować do pleców, a jego czas trwania jest zmienny. Zwykle wywołują lub nasilają go obfite, tłuste posiłki, pozycja leżąca lub pochylanie się. Pieczeniu może towarzyszyć uczucie obecności kwasu w jamie ustnej. Z racji zamostkowej lokalizacji nie należy ignorować tych dolegliwości. Powinny być one różnicowane z innymi poważnymi przyczynami bólu w tej lokalizacji np. zawałem serca, rozwarstwieniem aorty i wieloma innymi, zwłaszcza u osób z grup ryzyka czyli mężczyzn i osób powyżej 40 roku życia, a także gdy objawy nie wyczerpują znamion typowej zgagi opisanej powyżej.
Przyczyny zgagi
Zgaga wynika ze stanu zapalnego błony śluzowej przełyku. Najczęściej towarzyszy chorobie refluksowej, w przebiegu której dochodzi do cofania się kwaśnej treści z żołądka. Częste występowanie zgagi może być też spowodowane nadwrażliwością na refluks. U takich pacjentów ekspozycja na kwaśną treść żołądkową jest w granicach normy, natomiast objawy są obecne już przy lekko kwaśnej treści. Czynnikami sprzyjającymi wystąpieniu zgagi są:
- przepukliny,
- otyłość,
- upośledzona funkcja mięśnia zwieracza dolnego przełyku (jego funkcją jest zapobieganie cofania się treści żołądkowej do przełyku) np. w przebiegu chorób układowych takich jak twardzina.
Jak zapobiec zgadze?
Czynnikami wywołującymi zgagę są tłuste i obfite posiłki, pochylanie się lub pozycja leżąca. W profilaktyce zgagi należy stosować:
- lekkostrawną dietę,
- unikać gazowanych napojów,
- ograniczyć wielkość posiłków,
- unikać produktów tłustych i pikantnych,
- ograniczyć używki (kawa, herbata, alkohol, tytoń) i czekoladę,
- Unikać kładzenia się z pełnym żołądkiem.
Leczenie zgagi
Najważniejsze w leczeniu jest leczenie choroby, a nie samego objawu jakim jest zgaga. Oprócz zmian w stylu życia mających zapobiegać cofaniu się treści żołądkowej do przełyku, lekarz może zalecić stosowanie leków.
- Leki hamujące wydzielanie kwasu solnego np. omeprazol,
- Leki zobojętniające kwas solny i osłaniające błonę śluzową np. związki magnezu lub glinu. Są skuteczne w łagodnych formach choroby refluksowej i mogą być stosowane jedynie doraźnie w celu łagodzenia objawów czyli zgagi,
- Leki prokinetyczne np. cyzapryd. Są stosowane rzadko ze względu na działania niepożądane.
W rzadkich przypadkach, gdy objawy choroby nie są możliwe do opanowania przy pomocy leczenia farmakologicznego, zwłaszcza u osób w młodym wieku, można rozważyć leczenie operacyjne zgagi. W aptekach dostępne są, bez recepty, preparaty zobojętniające kwas solny (zmniejszają jego kwasowość), do doraźnego stosowania w przypadku objawów zgagi. Zwykle jest to mieszanian związków glinu, wapnia i magnezu.
Domowe sposoby na zgagę
W złagodzeniu dolegliwości powinno pomóc: wypicie szklanki mleka przed snem, ułożenie głowy na wysokiej poduszce, ograniczenie sytuacji stresujących. Niestety domowe sposoby mogą łagodzić objawy jedynie w sposób doraźny.
Czy wiesz że: zgaga jest objawem, a nie chorobą. Stanowi typowy i jeden z najczęstszych objawów choroby refluksowej.
Stosowanie środków zobojętniających kwas solny np. sody oczyszczonej, migdałów, choć prowadzi do krótkotrwałej ulgi to w dłuższym okresie prowadzi do odruchowej nadprodukcji kwasu solnego i może potencjalnie skutkować nasileniem objawów. W przypadku częstych epizodów zgagi i dużej ich uciążliwości wskazana jest wizyta u lekarza i diagnostyka pod kątem choroby refluksowej przełyku.
Zgaga w ciąży
Zgaga i niestrawność mogą dotyczyć całego okresu ciąży, powstają w wyniku:
- ucisku na żołądek spowodowanego przez powiększanie się macicy,
- emocje, stres, zmęczenie, zdenerwowanie,
- rozluźnienie zwieracza dolnego przełyku spowodowanego działaniem hormonu progesteronu.
U kobiet ciężarnych leczeniem z wyboru jest modyfikacja stylu życia i odpowiednia dieta. W uciążliwych przypadkach wskazana jest konsultacja z lekarzem. Leki powinny być stosowane jak najkrócej i w jak najmniejszych dawkach.
Zgaga a niestrawność
Pojęcie niestrawność jest bardzo szerokie, dlatego ważny jest szczegółowy opis dolegliwości, ich lokalizacja, czas trwania, czynniki wywołujące i łagodzące. Dla większości chorych niestrawność to uczucie dyskomfortu, pełności lub wzdęcia w nadbrzuszu. U ok ⅓ pacjentów z niestrawnością może być obecna zgaga lub objawy ją przypominające, ale nie są to najsilniej wyrażone objawy.
Podsumowując, zgaga jest objawem świadczącym o stanie zapalnym w obrębie błony śluzowej przełyku. Występuje pod postacią piekącego bólu za mostkiem. Jest najczęściej związana z refluksem żołądkowo-jelitowym i objawem choroby refluksowej przełyku. Najważniejsza w łagodzenie zgagi jest dieta oraz modyfikacja stylu życia.