Odźwiernik jest to końcowa część żołądka, przez którą łączy się on z dalszą częścią układu pokarmowego – dwunastnicą. Jego prawidłowe funkcjonowanie jest konieczne do prawidłowego przepływu treści pokarmowej. Jest on strukturą mięśniową, dzięki czemu możliwe jest jego skurczenie i zamknięcie drogi pomiędzy tymi dwoma elementami – zapobiega to cofaniu się strawionego pokarmu z dwunastnicy i umożliwia przepływ w dobrym kierunku. Czasem zdarza się, że jest on nieprawidłowo zbudowany, bądź źle funkcjonuje i dochodzi wtedy do problemów z trawieniem i przesuwaniem się treści do jelit. Jedną z takich chorób jest przerostowe zwężenie odźwiernika. Jest to jedna z częstszych chorób chirurgicznych u niemowląt i częściej dotyczy chłopców.
Co to jest przerostowe zwężenie odźwiernika?
Przerostowe zwężenie odźwiernika jest chorobą wrodzoną, jednak jej postęp trwa kilka tygodni i dopiero z upływem czasu zwykle daje objawy. Polega ona na zwężeniu się odźwiernika, czasem całkowitym zamknięciu przepływu, co uniemożliwia trawienie i odżywianie organizmu. Zdarza się raz na około 300 do 900 urodzeń, zależnie od badanej populacji. Zdecydowanie częściej występuje u rasy białej, pochodzenia żydowskiego czy obciążonych genetycznie tą chorobą.
Przerostowe zwężenie odźwiernika – objawy
Objawy narastają w czasie i zwykle jako pierwsze pojawiają się niecharakterystyczne ulewania. Odźwiernik przerasta stopniowo, a tym samym pogarsza się ulewanie, aż dochodzi do pojawienia się wymiotów.
Czy wiesz że: 30-40% dzieci z przerostowym zwężeniem odźwiernika to niemowlaki pochodzące z pierwszej ciąży? Obserwuje się również spadek częstości zachorowania u dzieci matek starszych.
Wymioty są chlustające, intensywne i nie zawierają patologicznej treści. Pojawiają się w trakcie lub bezpośrednio po posiłku. Dziecko mimo to chętnie zjada kolejne porcje, jednak z czasem przestaje przybierać prawidłowo na wadze. Może dojść do odwodnienia i zaburzeń elektrolitów w przypadku długotrwałego utrzymywania się wymiotów. Skutkuje to zmniejszeniem ilości oddawanego moczu, dziecko może stać się osłabione, a brzuszek wzdęty. Objawy zależą głównie od tego jak długo trwa ten stan i jak bardzo zwężona jest ta część żołądka. U 2% dzieci występuje towarzysząca żółtaczka.
Przerostowe zwężenie odźwiernika – przyczyny
Wystąpienie choroby jest wieloczynnikowe. Kluczowa zdaje się być genetyka, gdyż przerostowe zwężenie odźwiernika występuje często rodzinnie. Inne przyczyny to czynniki środowiskowe. Są nimi palenie w ciąży, antybiotyki stosowane w pierwszych dniach życia czy karmienie butelką zamiast piersią. Częściej występuje również u wcześniaków, urodzonych przed 37 tygodniem ciąży. W wyniku nieprawidłowości w mięśniówce odźwiernika dochodzi do jej przerastania, a w związku z tym zamyka się światło przewodu pokarmowego powodując blokadę w tym miejscu. Nieprawidłowe często bywa też unerwienie tego obszaru zaburzające jego kurczliwość.
Przerostowe zwężenie odźwiernika – diagnostyka
W diagnostyce przerostowego zwężenia odźwiernika często lekarza naprowadza już charakterystyczny wywiad uzyskany od rodziców niemowlęcia. W badaniu palpacyjnym brzucha niemowlaka można często przez powłoki wyczuć przerośnięty odźwiernik co stanowi tak zwany objaw oliwki. To powinno skłonić do dalszej diagnostyki. Zwykle nie jest ona trudna. Wystarczy badanie USG, które uwidacznia zmianę. W razie wątpliwości wykonuje się badanie radiologiczne z kontrastem, gdzie ukazuje się zablokowany przepływ w miejscu przejścia żołądka w dwunastnicę.
Przerostowe zwężenie odźwiernika – leczenie
Leczeniem z wyboru jest operacja i tylko ona umożliwia powrót dziecka do zdrowia. W pierwszej kolejności jednak może być konieczne unormowanie jego stanu – nawodnienie i wyrównanie zaburzeń elektrolitowych. W czasie wyrównywania żołądek odbarcza się sondą, która usuwa z niego treść.
Zapamiętaj: Przerostowe zwężenie odźwiernika jest chorobą wrodzoną, jednak jej postęp trwa kilka tygodni i dopiero z upływem czasu zwykle daje objawy.
Gdy dziecko jest już ustabilizowane wykonuje się operację w znieczuleniu ogólnym. Zwana jest ona pylorotomią (z łaciny pylorus to właśnie odźwiernik). Nacina się go podłużnie, tak by rozchylić mięśniówkę i uwidocznić błonę śluzową która wpukla się między włókna mięśniowe i tworzy szersze światło. Można też wykonać zabieg laparoskopowo z użyciem kamerki umieszczanej we wnętrzu brzucha, bez rozległego cięcia. W leczeniu zachowawczym wykorzystuje się atropinę, nie jest to jednak metoda zalecana. Stosuje się ją czasem w krajach azjatyckich, nie jest natomiast wybierana w Polsce. Atropina zwiotcza mięśniówkę i może ułatwić pasaż w przewodzie pokarmowym. Jednak nawet w 40% zdarza się, że jest to metoda nieskuteczna, może grozić wystąpieniem arytmii, a operacja i tak staje się konieczna. To właśnie zabieg chirurgiczny pozostaje najlepszą i najskuteczniejszą opcją.
Przerostowe zwężenie odźwiernika u niemowląt
Przerostowe zwężenie odźwiernika mimo, że jest chorobą wrodzona nie daje symptomów w okresie noworodkowym (czyli do 28 dnia życia). Objawy zwykle pojawiają się między 2 a 5 tygodniem życia, rzadko po 12. Jest to choroba typowo dziecięca. Leczeniem jej zajmują się zatem chirurdzy dziecięcy, a zabieg wykonuje się w wieku niemowlęcym, by jak najszybciej usunąć przeszkodę. U dorosłych zwykle do zwężenia dochodzi wtórnie w wyniku choroby nowotworowej, choroby wrzodowej czy w chorobie Leśniowskiego-Crohna, rzadko jest to choroba pierwotna, gdy tkanka mięśniowa narasta powoli.
Przerostowe zwężenie odźwiernika choć zdaje się być chorobą groźną, zwykle łatwo bywa rozpoznawana, a jej leczenie nie jest trudne. Nie jest do końca znana przyczyna tej choroby, jednak nawracające symptomy w postaci wymiotów zwykle niepokoją rodziców, którzy wystarczająco wcześnie zgłaszają się po pomoc lekarską. Należy pamiętać, że jedzenie i przybieranie na masie jest jednym z najważniejszych parametrów świadczących o dobrostanie dziecka, dlatego tego typu zaburzenia powinny szybko alarmować opiekunów niemowlaka.