W naszym organizmie może dochodzić do powstawania kamieni w różnych układach. Różnią się one przyczyną, składem i sposobem powstawania lecz zwykle skutkują tym samym – zatkaniem odpływu różnych treści w naszym ciele. Kamienie mogą powstawać w pęcherzyku żółciowym, układzie moczowym czy w przewodzie pokarmowym. Ten ostatni może być zatkany przez kamienie kałowe w jelitach, czy tworzący się bezoar w żołądku, a także kamienie mogą powstać w jamie ustnej np. w śliniankach czy migdałkach. Te ostatnie zwykle spotykamy w migdałkach podniebiennych, które posiadają liczne zachyłki zwane kryptami. To właśnie w nich z czasem zbiera się treść, która czopuje migdałek i może być podłożem do namnożenia się bakterii i infekcji w jamie ustnej.
Co to są kamienie migdałkowe?
Migdałki to nagromadzenie tkanki limfatycznej odpowiedzialnej za naszą odporność. Tworzą one tak zwany pierścień Waldeyera. W jego skład wchodzą migdałki podniebienne, trąbkowe, gardłowe, językowy oraz luźno rozproszone grudki i pasma chłonne. Migdałki są pofałdowane tak aby zwiększyć ich powierzchnię. To właśnie w tych fałdach z czasem mogą tworzyć się kamienie migdałkowe, które tworzą się najczęściej u osób z częstymi zapaleniami migdałków. Składają się one z treści pokarmowej, bakterii, martwych komórek układu odpornościowego, złuszczonego nabłonka, a także mineralnych substancji wapniowych (takich jak fosforany czy węglany), które wpływają na utwardzenie kamienia.
Budowa pierścienia Waldeyera
Źródło: https://www.researchgate.net/figure/Pharyngeal-lymphoid-tissue-of-Waldeyers-ring-comprises-the-nasopharyngeal-tonsil-or_fig1_13541082
Kamienie migdałkowe – objawy
Kamienie są przede wszystkim widoczne dla lekarza laryngologa w trakcie badania jamy ustnej. Często towarzyszą im objawy miejscowego stanu zapalnego takie jak ból, miejscowe ocieplenie tkanek czy obrzęk. Powodują one także nieprzyjemny zapach z ust u chorego, bowiem w obrębie kamienia dochodzi do namnażania bakterii wydzielających związki siarki odpowiedzialne za tenże zapach. Jednak tylko 3% osób u których mamy do czynienia z halitozą, czyli nieprzyjemnym zapachem z ust, ma ją wywołaną właśnie przez kamienie, dlatego ważna jest uważna diagnostyka i badanie pacjenta z tego typu objawami. Mogą one pojawiać się regularnie i nawracać. Często, gdy osiągają większe rozmiary pacjent może także odczuwać przykre wrażenie ciała obcego w gardle. Zdarza się także, że kamienie podrażniając nerw mogą dawać uczucie bólu ucha czy nawet trudności z połykaniem.
Kamienie migdałkowe – przyczyny
Przyczyn kamieni migdałkowych jest wiele i zwykle pojawiają się one w wyniku zadziałania kilku z nich. Do ich powstania może prowadzić nieprawidłowa higiena jamy ustnej, zalegające resztki pokarmowe, podczas nadmiernego wydzielania śliny, a także w wyniku częstych infekcji, które niezwykle sprzyjają powstawaniu kamieni. Wszystkie te czynniki sprzyjają gromadzeniu się treści w kryptach i występowaniu kamieni migdałkowych, które mogą dotyczyć nawet 10% społeczeństwa. Istotny jest też fakt, że zarówno nadmierne wydzielanie śliny, jak i jej niedobór mogą powodować kamienie migdałkowe. Dlatego szczególną dbałość o higienę jamy ustnej powinny zachować osoby zażywające leki powodujące suchość w ustach. Sprzyjać powstawaniu kamieni mogą też czynniki genetyczne, które wpływają na skład naszej śliny, tendencję do infekcji czy budowę anatomiczną. Osoby z tendencjami do kamieni migdałkowych powinny także ograniczyć alkohol będący również jedną z przyczyn ich powstawania.
Zapamiętaj: Migdałki to nagromadzenie tkanki limfatycznej odpowiedzialnej za naszą odporność. Tworzą one tak zwany pierścień Waldeyera.
Kamienie migdałkowe – leczenie
Leczenie jednorazowo powstałego kamienia nie jest trudne. Może usunąć go lekarz, a często zdarza się także, że podczas kaszlu czy przełykania duży kamień sam opuści kryptę migdałka. Trudniejsze do leczenia bywają kamienie nawrotowe. W ich przypadku konieczna jest przede wszystkim profilaktyka – higiena jamy ustnej, nie spożywanie posiłków przed snem czy płukanie i irygacje jamy ustnej (np. roztworem szałwii) oraz unikanie sytuacji sprzyjającym infekcjom gardła. U osób zażywających leki powodujące suchość w ustach zalecane mogą być pastylki bez cukru do ssania pobudzające wydzielanie śliny oraz częste spożywanie nie słodzonych napojów by nawilżać śluzówkę. Oprócz prostego usunięcia czopa, laryngolog może również laserowo czy za pomocą kriochirurgii (czyli działania bardzo niską temperaturą w miejscu chorobowym) usunąć krypty z kamieniami. Zabieg ten wykonuje się w znieczuleniu miejscowym, ma on niewiele powikłań, jednak zdarza się że mimo tego kamienie nawracają. Skutecznym zabiegiem jest także operacyjne usunięcie migdałków należy jednak liczyć się z tym iż jest to już rozleglejszy zabieg, po którym konieczna jest kilkudniowa rekonwalescencja.
Kamienie migdałkowe – powikłania
Najczęstszym powikłaniem kamieni migdałkowych jest także ich częsta przyczyna – infekcje gardła. Jest to zatem błędne koło i dlatego w tych przypadkach szczególnie ważne jest skuteczne leczenie i identyfikacja pierwotnej przyczyny oraz w miarę możliwości jej skuteczne zapobieganie. Infekcje mogą być także wikłające się zwłaszcza u osób z obniżoną odpornością. Zazwyczaj nie obserwujemy innych powikłań, jednak nawet tak powszechna sprawa jak infekcja nie powinna być bagatelizowana.
Czy kamienie migdałkowe są groźne?
Zwykle kamienie migdałkowe nie są groźne, zazwyczaj łatwo się je leczy, jednak mogą nawracać. Utrudniają one także życie codzienne i znacząco obniżają komfort życia zwłaszcza kontakty społeczne u osób z cuchnącym zapachem z ust. Jednak przewlekły stan zapalny i nawracające infekcje na pewno nie są czymś co można bagatelizować. Szczególnie u dzieci, osób starszych czy tych z obniżoną odpornością lub chorym sercem stany zapalne w jamie ustnej mogą być groźne i prowadzić do uogólnionego zakażenia czy problemów kardiologicznych takich jak infekcyjne zapalenie wsierdzia. Ważne jest także aby dobrze zdiagnozować kamienie, bowiem podobne objawy mogą dawać też inne choroby w tym nowotwory jamy ustnej, które przeoczone bywają śmiertelne w skutkach.
Czy wiesz że: największe z kamieni migdałkowych mogą osiągać wagę nawet ponad 40g?
Kamienie migdałkowe choć niegroźne mogą negatywnie wpływać na nasze samopoczucie i sprzyjać infekcjom. Najważniejsze w ich przypadku jest zapobieganie i profilaktyka związana z regularnym myciem zębów, płukaniem jamy ustnej i prawidłowym leczenie ewentualnych zapaleń gardła. Na szczególną uwagę zasługują także pacjenci obciążeni innymi chorobami, w ich przypadku bowiem zwykły stan zapalny w ustach może skutkować bardzo poważnymi konsekwencjami i powikłaniami.