Czym jest żywność modyfikowana genetycznie? Żywność GMO – wady i zalety

W dzisiejszych czasach hasło „GMO” często pojawia się w mediach i jest źródłem wielu dyskusji, rozważań i kontrowersji. Rozwinięcie tego skrótu to „organizmy modyfikowane genetycznie” (ang. Genetically Modified Organism). Pojęcie to budzi nie tylko fascynację społeczeństwa, ale niesie też za sobą wiele obaw związanych chociażby ze spożywaniem produktów oznaczonych hasłem „GMO”. 

Czym jest żywność modyfikowana genetycznie?

Dwudziesty wiek to czas intensywnego rozwoju biotechnologii. Pomimo tego, że już we wcześniejszych latach odkrywano pewne elementy prowadzące do stworzenia podstaw tej nauki (np.: prawa dziedziczenia Mendla), to można powiedzieć, że dopiero od lat dwudziestych XX wieku, a dokładniej pierwszego użycia terminu „biotechnologia” w 1919 r. przez Węgra Karla Ereky’ego, dziedzina ta zaczęła rozkwitać. Po stu latach jej definicja stała się znacznie szersza i dziś Konwencja o różnorodności biologicznej ONZ mówi o niej tak: Biotechnologia to używanie układów biologicznych, organizmów żywych lub ich składników w celu wytwarzania lub modyfikowania produktów lub procesów w określonym zastosowaniu. Innymi słowy biotechnologia to interdyscyplinarna dziedzina, która wykorzystuje naturalnie występujące procesy, takie jak np.: fermentacja, kopiowanie materiału genetycznego, rozcinanie łańcuchów DNA za pomocą specjalnych enzymów (restryktazy). Wszystko to może być wykorzystywane na skalę przemysłową, w celu produkcji pożądanych substancji lub określonych istot.

Zapamiętaj: W Europie najpopularniejsza żywność GMO to kukurydza, soja i rzepak.

Modyfikacja genetyczna organizmów stosowana jest w wielu aspektach. Przykładowo proces ten ma swój udział w immunoterapii oraz w terapii genowej (genetyczna modyfikacja wirusów), umożliwił produkcję sztucznej insuliny (genetyczna modyfikacja bakterii E.coli), był punktem odniesienia w badaniach nad ograniczeniem rozprzestrzeniania malarii (genetyczna modyfikacja grzyba Metarhizium anisopliae).

W związku z tempem współczesnych czasów, zdecydowano się również na ingerencję w kod genetyczny warzyw, owoców, a nawet zwierząt. Produkty modyfikowane to takie, w których genom został wszczepiony fragment DNA, pochodzący z innego organizmu i odpowiedzialny za nową cechę, którą chcemy uzyskać. Istotę poddaną takiej przemianie nazywamy organizmem transgenicznym, a przeniesiony gen, który zostaje na stałe włączony w zbiór informacji genetycznej gospodarza i jest przekazywany organizmom potomnym, to tzw. transgen. Wprowadzenie na rynek żywności modyfikowanej genetycznie jest ściśle kontrolowane i regulowane przez przepisy państwowe oraz przepisy UE. W Europie najpopularniejsza żywność GMO to kukurydza, soja i rzepak.

Żywność modyfikowana genetycznie – wady

Newsletter Medovita - przydatne informacje, dostęp do nowych e-booków przed premierą.
Zapisuję się

Słysząc o GMO w większości z nas budzą się obawy związane ze spożywaniem produktów, w których informację genetyczną ingerowano. Strach przed tego rodzaju jedzeniem wynika również z tego, że biotechnologia to młoda dziedzina nauki i długoterminowe skutki jej działań nie są jeszcze całkowicie poznane, a badania nadal trwają.
Zagrożenia, które może wywoływać żywność modyfikowana genetycznie to:

  • zaburzenia układu immunologicznego, w tym również wzrost zachorowań na alergie, które mogą objawiać się swędzącą wysypką, ale mogą także prowadzić do wstrząsu anafilaktycznego;
  • wzrost zachorowań na nowotwory – wykazano to na przykładzie ziemniaków, w których kod wprowadzono gen oporny na herbicyd popularny pod nazwą Roundup. Zmodyfikowane ziemniaki gromadziły szkodliwą substancję, która podczas obróbki termicznej warzywa ulegała transformacji do związku rakotwórczego, jakim był akrylamid;
    powstawanie oporności na antybiotyki- związane z nadużyciem antybiotyków lub używaniem opornych na nie genów podczas wytwarzania GMO;
  • problemy z układem pokarmowym;
  • otyłość;
  • zaburzenia płodności – udowodniono, że genetycznie modyfikowana soja ma negatywny wpływ na zdolności prokreacyjne mężczyzn;
  • u ciężarnych możliwy szkodliwy wpływ na płód;
  • zaburzenie bioróżnorodności – w wyniku konkurencji genetycznie modyfikowany gatunek może wypierać jego naturalny odpowiednik.

Często, wśród argumentów przeciwko GMO, możemy znaleźć informację, o tym, że takie organizmy powodują powstawanie super-chwastów, czyli roślin opornych na powszechnie używane herbicydy.

Czy wiesz że: Od kilku lat trwają badania nad jadalnymi szczepionkami? Naukowcy chcą wykorzystać części roślin jako nośnik antygenów określonych drobnoustrojów. W roku 2017 wykazano szesnaście produktów żywnościowych (m.in. sałata, jabłko, papaja, kukurydza), które mogłyby pełnić rolę „jadalnych szczepionek”.

Początkowo zastosowanie GMO w uprawach rolniczych, miało na celu obniżenie zastosowania pestycydów. Zaczęto ograniczać stosowanie innych środków chwastobójczych, ale jednocześnie nadużywano glifosfatu, co doprowadziło do wzrostu zużycia herbicydów oraz do pojawienia się oporności w roślinie o nazwie szarłat Palmera. Nastąpiło to poprzez namnożenie genu, który koduje enzym blokujacy glifosfatu. Kolejnym mechanizmem powodującym powstawanie superchwastów jest transfer poprzez zapylenie krzyżowe , czyli przenoszenie pyłku z materiałem genetycznym z rośliny GMO na inną. Geny przenoszone są na homologiczne gatunki oraz na rośliny pokrewne, w tym chwasty.

Żywność modyfikowana genetycznie – zalety

Jednak zastosowanie modyfikacji genetycznej w przypadku żywności zostało poparte wieloma argumentami:

  • zwiększenie odporności roślin na herbicydy, szkodniki i bakterie lub na inne niekorzystne warunki (np.: klimat, gleba) – ułatwienie w uprawie
  • roślin, a dzięki zwiększeniu odporności na pasożyty zmniejszenie ilości stosowanych oprysków;
  • zwiększenie ilości produkowanych roślin lub mięsa;
  • przedłużenie trwałości jedzenia;
  • wzbogacenie produktów w składniki odżywcze i witaminy;
  • podniesienie atrakcyjności produktu – ładniejszy wygląd, lepszy smak;
  • wyzbycie się substancji szkodliwych obecnych w produkcie;
  • możliwość podania substancji leczniczych w produktach żywnościowych.

Żywność modyfikowana genetycznie – przykłady

  • Pomidor Flavr Savr
    Pojawienie się na amerykańskim rynku modyfikowanego genetycznie pomidora w 1994 roku było znaczącym momentem w historii biotechnologii. Dzięki wprowadzeniu odwróconego genu poligalakturonazy, czyli enzymu rozkładającego ścianę komórkową, i tym samym zahamowaniu jego produkcji, opóźniono proces dojrzewania i mięknięcia pomidora, dzięki czemu dłużej zachowywał świeżość.
  •  Złoty ryż
    „Golden rice” to jeden z najbardziej znanych przykładów żywności GMO. Odmiana zboża powstała w związku z dużym niedoborem witaminy A (odpowiedzialnej między innymi za wzrok oraz stan skóry), który jest obserwowany u mieszkańców Azji i Afryki. Zmodyfikowany ryż zawiera dużą dawkę karotenu, czyli prowitaminy A.
  • Kukurydza MON 810 (Bt)
    Modyfikacja kukurydzy polegała na uzyskaniu odporności na szkodniki, w szczególności na omacnicę prosowiankę (Ostrinia nubilalis), a to przyczyniło się do ograniczenia strat w uprawach oraz zmniejszenia ilości stosowanych środków chemicznych.
  • Truskawki
    Ich modyfikacja pozwoliła na spowolnienie dojrzewania, polepszenie smaku, zwiększenie słodkości i odporności na mróz.
  • Chymozyna
    Enzym ten znany jest również pod nazwą renina i w dużych ilościach występuje w żołądku cielęcym. Jego funkcja polega na rozkładzie białka obecnego w mleku i zamianie kazeinogenu w nierozpuszczalną kazeinę. Chymozyna wykorzystywana jest w serwowarstwie do produkcji serów podpuszczkowych. Dzięki genetycznej modyfikacji bakterii i drożdży możliwe było wytworzenie i zastąpienie reniny cielęcej.

Wybór żywności należy do nas. Aby uniknąć spożywania produktów genetycznie modyfikowanych, warto sięgać po jedzenie nisko przetworzone, najlepiej z ekologicznych upraw oraz czytać etykiety. Trzeba jednak wiedzieć, że zgodnie z przepisami, jeśli produkt zawiera mniej niż 0,9% GMO, to producent nie musi podawać tej informacji (pod warunkiem, że wystąpienie organizmów modyfikowanych jest dziełem przypadku lub było nieuniknione technologicznie).

Badania nad skutkami spożywania organizmów genetycznie modyfikowanych są nadal w toku i ludzkość potrzebuje wielu lat, aby poznać długofalowe efekty takiego postępowania, dlatego żywność GMO budzi tyle obaw i kontrowersji. W obecnej sytuacji kluczową rolę odgrywa edukacja oraz pozyskiwanie rzetelnych informacji na temat tego typu produktów.

2 komentarze do “Czym jest żywność modyfikowana genetycznie? Żywność GMO – wady i zalety

  1. Błagam GMO i rakotwórczość, otyłość, choroby p.pokarmowego, zaburzenia płodności? Może jakieś rzetelne źródła tych „dowodów”, bo w bibliografii krucho pod tym względem. Nie powielajmy populizmów medialnych, ale rzetelne dane naukowe. Reszta artykułu w porządku.

    1. Szanowny Panie! Powyższy artykuł został napisany w oparciu o źródła
      naukowe i wyselekcjonowane, takie jak np. NCBI (National Center for
      Biotechnology Information), PAN Poznań i inne wiarygodne źródła.
      Przedstawiona wiedza oparta jest na badaniach prowadzonych przez
      naukowców. Poza tym GMO to temat dynamiczny i nie do końca poznany,
      który, jak napisano w tekście, jest nadal w trakcie badań i wiele może
      się jeszcze zmieniać. Jeśli jednak posiada Pan nowsze dowody z
      wiarygodnego źródła, które stanowią podstawę do aktualizacji wiedzy i
      artykułu, to prosimy o podzielenie się. Chętnie skorzystamy.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *