Choroby cywilizacyjne nie bez przyczyny określane są epidemią XXI wieku. Mimo, że ich źródłem nie jest zakażenie, rozprzestrzeniają się z szybkością zarazy. Szybki styl życia, ciągły pośpiech, nieprawidłowe odżywianie, unikanie wysiłku fizycznego, nadmierne spożywanie alkoholu i palenie papierosów to tylko kilka elementów, które mogą przyczynić się do szerzenia chorób cywilizacyjnych.
Co to są choroby cywilizacyjne?
Według definicji WHO zdrowie to stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego oraz społecznego, nie tylko brak choroby czy niepełnosprawności. Zdrowie jest wypadkową wieloczynnikową, a na jego stan wpływają warunki genetyczne, środowiskowe, ekonomiczne, jak również poziom wykształcenia i dostępność oraz korzystanie z opieki zdrowotnej. Jako choroby cywilizacyjne definiujemy schorzenia, które rozpowszechniły się w dobie dynamicznego rozwoju gospodarki, uprzemysłowienia i napływu ludzi do miast, co przyczyniło się do poprawy warunków bytu, znaczących zmian w życiu społecznym, jak również zmiany struktury demograficznej.
Objawy chorób cywilizacyjnych
Choroby cywilizacyjne są chorobami przewlekłymi, rozwijającymi się przez wiele lat. Ich przebieg jest podstępny, prawie bądź wcale niezauważalny dla pacjenta. Czasami pierwszym poważnym symptomem choroby może być zawał mięśnia sercowego bądź udar mózgu.
Przyczyny chorób cywilizacyjnych
Do rozwoju chorób cywilizacyjnych przyczyniają się:
- siedzący tryb życia, niedostateczna aktywność fizyczna,
- nieodpowiednio zbilansowana dieta: bogata w cukry proste, tłuszcze zwierzęce, sól, produkty wysokoprzetworzone, uboga w warzywa,
- palenie papierosów;
- nadmierne spożycie alkoholu;
- stałe napięcie nerwowe, ekspozycja na stres;
- niedostateczna ilość snu.
Nie należy zapomnieć o czynnikach środowiskowych:
- zanieczyszczenie powietrza, gleby, wody;
- hałas;
- zmiany klimatyczne.
Najczęstsze choroby cywilizacyjne
Do najczęstszych chorób cywilizacyjnych możemy zaliczyć:
- choroby układu krążenia: nadciśnienie tętnicze, miażdżyca, choroba niedokrwienna serca, zawał serca, udar mózgu;
- choroby układu oddechowego: przewlekła choroba obturacyjna płuc (POChP),
- cukrzyca;
- otyłość;
- nowotwory złośliwe;
- choroby przewodu pokarmowego: zespół jelita drażliwego, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, choroba refluksowa przełyku;
- zaburzenia psychiczne: depresja, uzależnienia, nerwice;
- choroby alergiczne.
Choroby cywilizacyjne uwarunkowane niedostatkiem ruchu
Niedobór aktywności fizycznej przekłada się przede wszystkim na zwiększenie masy ciała prowadzące do nadwagi i otyłości. Jest także czynnikiem ryzyka zaburzeń gospodarki węglowodanowej – insulinooporności i cukrzycy. Niedostatek ruchu przyczynia się do chorób układu sercowo-naczyniowego: nadciśnienia tętniczego, choroby niedokrwiennej serca, zawału mięśnia sercowego, miażdżycy, udaru mózgu. Brak kondycji fizycznej prowadzi też do gorszej wydolności oddechowej. Badania wykazują, że osoby aktywne przez godzinę dziennie wykazują się aż 40% mniejszym ryzykiem przedwczesnego zgonu w porównaniu do aktywnych mniej niż 30 minut dziennie.
Leczenie chorób cywilizacyjnych
Leczenie chorób cywilizacyjnych jest najczęściej wielotorowe. Obejmuje zmianę stylu życia z naciskiem na przestrzeganie zdrowej diety, zwiększenie aktywności fizycznej, rezygnację z używek oraz redukcję stresu i zapewnienie optymalnej ilości snu.
Czy wiesz że: choroby cywilizacyjne dotyczą nie tylko dorosłych, ale również coraz częściej dotyczą dzieci? Problem nadmiernej masy ciała dotyczy 10% dzieci i młodzieży na świecie. Wiąże się to często z nieprawidłową tolerancją glukozy, cukrzycą, nadciśnieniem tętniczym.
Są to elementy będące częścią leczenia chorób cywilizacyjnych, ale i kluczowe w ich prewencji. Drugim elementem jest terapia poszczególnych schorzeń. W początkowych stadiach części chorób np. łagodnego nadciśnienia tętniczego, zaburzeń lipidowych lekarz może zalecić zmianę nawyków, która przy zaangażowaniu pacjenta często okazuje się być wystarczająca. Jeśli zmiana stylu życia okazuje się być niewystarczająca, konieczne jest wdrożenie leczenia farmakologicznego odpowiedniego dla danej jednostki chorobowej.
Zapobieganie chorobom cywilizacyjnym
Wdrażając w życie kilka prostych zasad można znacząco zmniejszyć ryzyko zachorowania na choroby cywilizacyjne:
- Właściwie zbilansowana dieta, bogata w warzywa i owoce, ryby, tłuszcze roślinne i produkty bogate w błonnik. Unikanie produktów wysokoprzetworzonych, tłuszczów zwierzęcych, soli, cukrów prostych.
- Aktywność fizyczna, która zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia powinna wynosić co najmniej 150 minut aktywności aerobowej o umiarkowanym natężeniu w ciągu tygodnia lub 75 minut intensywnej aktywności. Zalecana dzienna liczba kroków to 10 000 dla osoby pracującej fizycznie i 15 000 dla pracownika umysłowego.
- Zaprzestanie palenia tytoniu.
- Normalizacja masy ciała.
- Unikanie spożycia alkoholu.
- Odpowiednia ilość snu, która dla osób dorosłych wynosi 7 – 9 godzin na dobę.
Zapamiętaj: Choroby cywilizacyjne są chorobami przewlekłymi, rozwijającymi się przez wiele lat. Ich przebieg jest podstępny, prawie bądź wcale niezauważalny dla pacjenta.
Początkowo zmiana stylu życia może wydawać się czasochłonna, wręcz niemożliwa w czasach ciągłego pośpiechu. Jednak wprowadzenie właściwych nawyków po pewnym czasie odwdzięczy nam się lepszym samopoczuciem, większą ilością energii, zadbaną sylwetką, promienną cerą i rzecz jasna zmniejszeniem ryzyka zapadnięcia na omawiane jednostki chorobowe. Należy pamiętać o regularnych badaniach profilaktycznych, do których możemy zaliczyć m.in. pomiar ciśnienia tętniczego, badanie stężenia glukozy we krwi, lipidogram, pomiar obwodu pasa, masy ciała i określenie wskaźnika BMI.
Choroby cywilizacyjne są ogromnym problemem zdrowotnym państw wysoce zurbanizowanych. Świadczy o tym chociażby fakt, iż według Światowej Organizacji Zdrowia są one przyczyną nawet 70-80% zgonów w rozwiniętych krajach oraz 40-50% w rozwijających się.