Skóra jest największym organem naszego ciała, który oddziela wnętrze organizmu od środowiska zewnętrznego. W naskórku zachodzą nieustanne procesy odbudowy i złuszczania. Zapewnienie odpowiednio wilgotnego środowiska pomaga mu stale się regenerować. Jest to szczególnie ważne, gdy skóra jest uszkodzona np. w wyniku działania bakterii czy alergenów. Obecnie na rynku farmaceutycznym możemy spotkać wiele produktów, które mają właściwości emolientów pozwalających odtworzyć prawidłową warstwę hydrolipidową skóry. W jakich przypadkach ich stosowanie jest szczególnie ważne?
Co to są emolienty?
Emolienty to substancje zawarte w preparatach do użytku zewnętrznego i stosowane w celu nadania skórze miękkości i gładkości. Mają właściwości natłuszczające, nawilżające, a także uelastyczniające skórę. Co ciekawe ich zawartość w kremach, maściach i balsamach pozwala na otrzymanie odpowiedniej dla tych preparatów konsystencji. W zależności od ilości emolientów, jakiej się użyje, to będzie ona bardziej zwarta lub płynna.
Warto wiedzieć, że substancje te są nie tylko elementem profilaktyki, ale również wspomagania leczenia wielu chorób skóry. Oczywiście głównie tych, związanych z zaburzeniami struktury warstwy hydrolipidowej naskórka. Z tego powodu muszą one być niedrażniące, nietoksyczne i łagodne, aby nie spowodować dalszych uszkodzeń skóry, a ponadto pomóc w jej naprawie. Emolienty swoje działanie zmiękczające zawdzięczają właściwościom spowalniającym parowanie wody. Pomagają one nawilżyć skórę i zapewniają ulgę w swędzeniu i suchości. Co ciekawe emolienty znane są już od czasów starożytności. W Egipcie jako emolientów używano sezamu, migdałów i oliwy z oliwek. W Grecji natomiast ich rolę pełnił głównie wosk pszczeli, olejek migdałowy i woda różana, a w średniowiecznej Europie lanolina, czyli tłuszcz owczy.
Co zawierają emolienty?
Do najważniejszych składników emolientów należą substancje okluzyjne, humektanty oraz lipidy. Dzięki obecności substancji okluzyjnych na powierzchni naskórka powstaje warstwa ochronna, która zapobiega utracie wody poprzez parowanie. Możemy do nich zaliczyć:
- fosfolipidy (lecytyna),
- sterole,
- woski,
- estry woskowe (lanolina),
- kwasy tłuszczowe (stearynowy, lanolinowy),
- oleje wodorowęglowe (wazelina, parafina, oleje mineralne),
- alkohole tłuszczowe (stearylowy, lanolinowy),
- alkohole wielowodorowe (glikol propylenowy).
W emolientach występują również humektanty, których działanie polega na przyciąganiu cząsteczek wody z głębszych warstw naskórka i utrzymywaniu ich w najbardziej zewnętrznej jego części. Powinny one występować w emoliencie razem z substancjami okluzyjnymi gdyż mogą one przyczynić się do zwiększonej przeznaskórkowej utraty wody. Najczęstszymi humektantami, które można spotkać są:
- gliceryna,
- sorbitol,
- mocznik,
- kwas mlekowy,
- kwas hialuronowy,
- mleczany,
- hydroksykwasy,
- glikol propylenowy.
W wielu chorobach skóry istnieje niedobór fizjologicznych lipidów naskórka, dlatego też występują one w emolientach. Możemy do nich zaliczyć:
- cholesterol,
- fosfolipidy,
- skwaleny,
- sterole,
- nienasycone kwasy tłuszczowe.
Ze względu na to, że schorzeniom skóry z towarzyszącym uszkodzeniem bariery naskórkowej często towarzyszy świąd, to emolienty mogą również zawierać m.in. mentol, lidokainę czy kamforę, które zmniejszają te dolegliwości. Samodzielnie każdy z tych składników powoduje powstanie nieprzyjemnego wrażenia lepkiej skóry. Z tego powodu producenci łączą je z innymi substancjami. Ułatwia to rozprowadzanie produktu, a dodatkowo pomaga składnikom dokładniej i szybciej wnikać w głąb skóry.
Zapamiętaj: Emolienty są składnikami wchodzącymi w skład produktów kosmetycznych, które służą w celu poprawy zarówno wyglądu skóry jak i włosów.
Należy również pamiętać, że połączenia składników w emolientach są niezwykle ważne, ponieważ determinują ich zastosowanie i prawdopodobną skuteczność. Stosunek oleju – lub lipidów – do wody określi ciężkość produktu. Przykładowo balsam ma niską zawartość lipidów w porównaniu z maścią. Emolienty o dużej zawartości tych związków są bardziej tłuste i lepkie. Sprawiają również, że skóra staje się bardziej błyszcząca i nawilżona. Ze względu na to przed wyborem emolientu powinno się zapoznać z jego składem, aby jak najlepiej dobrać go adekwatnie do stanu jak i tolerancji naskórka.
Kiedy stosować emolienty?
Emolienty pełnią dużą rolę w leczeniu atopowego zapalenia skóry (AZS). Jest to najczęstsza na świecie choroba zapalna skóry, która objawia się uogólnioną suchością skóry z nasilonym świądem. Dzięki emolientom możliwa jest redukcja tych symptomów. Dodatkowo uważa się, że zapobiegają one zaostrzeniom atopowego zapalenia skóry. Emolienty stosuje się zarówno jako skuteczną metodę leczenia tej choroby o niewielkim nasileniu oraz jako uzupełnienie terapii jej ciężkich postaci.
Co więcej, emolienty mają zastosowanie w leczeniu łuszczycy, która również jest chorobą zapalną skóry. Charakteryzuje się ona czerwonymi i łuszczącymi plamami na skórze pokrytymi srebrzystymi łuskami. Wynika to z szybszego namnażania się keratynocytów (komórek skóry). Emolienty w tej chorobie pomagają w usuwaniu łusek, a także nawilżają i zmiękczają istniejące zmiany skórne. Substancje nawilżające powinno się również nakładać np. w ekstremalnych warunkach pogodowych takich jak wiatr czy ostre zimne powietrze. Tworzą one wtedy na skórze barierę lipidową, która chroni skórę przed uszkodzeniami.
Jak stosować emolienty?
Emolienty należy stosować tak często, jak to możliwe. Powinno się je nakładać na skórę co najmniej trzy razy dziennie. Co więcej, bardzo ważne jest kontynuowanie używania emolientów nawet po poprawie stanu skóry. W tym przypadku zaprzestanie ich stosowania, u osób z tendencją do wysuszania skóry czy atopowym zapaleniem skóry, może skutkować pogorszeniem jej stanu. Dodatkowo powinno się pamiętać o aplikowaniu preparatów zawierających emolienty na oczyszczoną skórę. W przypadku atopowego zapalenia skóry kąpiel nie powinna być długa. Optymalny czas to 10-15 minut w wodzie np. z olejami roślinnymi o temperaturze 37–38°C. Emolienty powinno się delikatnie nałożyć na skórę w ciągu 3-5 minut po kąpieli i pozostawić do wchłonięcia. Nie należy ich wcierać.
Emolienty w kosmetykach
Emolienty często są składnikami wchodzącymi w skład produktów kosmetycznych, które służą w celu poprawy zarówno wyglądu skóry jak i włosów. Głównie zapewniają ich gładkość, a także połysk. Dodatkowo emolienty w kosmetykach działają jako główny nośnik substancji czynnych i zagęszczają preparaty bez zawartości wody. Mogą występować między innymi głównie w formie kremów, balsamów czy emulsji.
Szkodliwe emolienty
Warto pamiętać o zwróceniu uwagi na skład emolientów pod kątem występowania w nich szkodliwych substancji. Sodium Lauryl Sulfate, czyli laurylosiarczan sodu (SLS) to środek powierzchniowo czynny używany do mieszania oleju i wody w emolientach. Może spowodować podrażnienia, a nawet doprowadzić do zaostrzenia zapaleń skóry. Z tego względu osoby z chorobami skóry powinny zwrócić uwagę na to, aby emolienty nie zawierały laurylosiarczanu sodu.
Jakie emolienty dla niemowląt?
Na rynku dostępna jest szeroka gama produktów do mycia i pielęgnacji skóry dla dzieci, stąd ciężko jest wybrać najlepsze z nich. Obecne badania wskazują, że “mniej znaczy więcej”. Narażenie delikatnej skóry noworodka na niektóre produkty przed ok 2-4 tygodniami życia może skutkować rozwinięciem reakcji alergicznych. Z tego powodu zaleca się używanie zwykłej wody bez dodatku mydła. Po tym czasie skóra dziecka wytwarza swoją naturalną barierę ochronną, więc można dodawać do kąpieli np. emolient. Należy pamiętać, że każdy wprowadzony produkt powinien być używany w małej ilości, a także nie zawierać alkoholu, barwników i perfum. Oczywiście w przypadku dziecka, które ma stwierdzone atopowe zapalenie skóry, częste stosowanie emolientów jest konieczne aby zapewnić jak najlepsze nawilżenie. Choroba ta zwykle pojawia się w okresie niemowlęcym i dotyka nawet 20% dzieci.
Jakie emolienty dla dorosłych?
Emolienty powinno się dobierać indywidualnie w zależności od stanu skóry, oraz wieku pacjenta. Ciekawy jest fakt, że na rynku obecne są preparaty zawierające emolienty, w których obecny jest filtr przeciwsłoneczny. Wydaje się to bardzo dobrą opcją, aby dbać nie tylko o nawilżenie skory, ale również ochronę przed słońcem. Dodatkowo w skład emolientów mogą wchodzić substancje przeciwstarzeniowe takie jak retinol, kolagen, czy kwas hialuronowy.
Czy wiesz że: badania wykazały, że dzięki regularnemu, codziennemu stosowaniu emolientów możliwe jest zmniejszenie ilości glikokortykosteroidu o dużej sile działania nawet u 42% pacjentów chorujących na atopowe zapalenie skóry, w porównaniu do grupy chorych, którzy nie stosowali żadnych preparatów nawilżających?
Emolienty odpowiadają za odbudowanie bariery hydrolipidowej naskórka. Jednak należy pamiętać, że sukces terapii emolientami zależy głównie od systematycznego i częstego stosowania preparatu. Ich odpowiedni dobór ze zwróceniem szczególnej uwagi na składniki pozwoli na odpowiednie dobranie i szybsze ustępowanie dolegliwości skórnych. Należy pamiętać, że część zmian, szczególnie tych bardziej zaawansowanych może nie ulegać poprawie po zastosowaniu emolientów i może okazać się konieczna wizyta u lekarza. W takiej sytuacji będą one pełniły rolę wartościowego dodatku do podstawowego leczenia, co przyspieszy cały proces terapeutyczny.